Çocukların Çalıştırılma Esasları ve Sosyal Güvenlikleri

Çocukların en doğal hakkı olan çocukluklarını yaşamaları gerekirken maalesef dünya genelinde hâlen 150 milyonu aşkın çocuk işçi çalıştırılmaktadır. Ülkemiz açısından bakıldığında çocuk işçiliğiyle mücadele kapsamında imzalanan uluslararası anlaşma ve sözleşmelere rağmen çocuk işçiliğinin hâlen önemli oranda bulunmakta olduğu görülmektedir.

Çocukların çalışmasıyla ilgili iş mevzuatımızda bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmeleri, eğitim ile güvenlikleri göz önünde bulundurularak birtakım sınırlamalar ve kurallara yer verilmiştir. Bu nedenle her işte çocuk işçi çalıştırmak mümkün değildir. Çalıştırılması mümkün olan işlerde ise birtakım hassasiyetlere uymak zorunlu bulunmaktadır. Aksi takdirde idari para cezaları uygulanmaktadır.

GELİŞİMLERİ İLE OKUL DURUMLARINA DİKKAT EDİLMELİ

Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki ve psikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınması gerekmektedir. Diğer yandan okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilecektir.

İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel riskler konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak gelişmelerini, sağlık ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı korunmalarını temin edeceklerdir.

ÇALIŞTIRILACAKLARI İŞ, HAFİF İŞ KATEGORİSİNDE OLMALI

Çocuklar sadece hafif işlerde çalıştırılabilirler. İş Kanununa göre; düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri, kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri, esnaf ve sanatkârların yanında satış işleri, büro hizmetlerine yardımcı işler, gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç), fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler, satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri, kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç), spor tesislerinde yardımcı işler ile çiçek satışı, düzenlenmesi işleri hafif işler arasında yer almaktadır.

GENÇ İŞÇİLER DE HER İŞTE ÇALIŞTIRILAMAZ

İş Kanununda ayrıca genç işçilerin çalıştırılabileceği işler ile 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin çalıştırılabileceği işler tek tek sayılmış olup sayılan bu işler dışında çalıştırılma yasağı getirilmiştir. Ancak, Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi 16 yaşını doldurmuş genç işçiler; sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla belirtilen sınırlamalara bağlı kalmaksızın ihtisas ve mesleklerine uygun işlerde çalıştırılabilecekleri öngörülmüştür.

ÇALIŞTIRMA YASAKLARI

Yaş kayıtlarına bağlı olarak müsaade edilen işlerden olsalar dahi hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde, alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde, parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işlerde, gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde, aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işlerde, sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde, radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde, fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işlerde, parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işlerde, eğitim amaçlı işler hariç iş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine imkân sağlamayan işlerde, iş yeri hekimi raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde, eğitim, deney eksikliği, güvenlik konusunda dikkat eksikliği getirme ihtimali olan işlerde, para taşıma ve tahsilat işleri ile İş Kanununda belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işlerde 18 yaşını doldurmayan işçiler çalıştırılamaz.

ÇIRAK VE STAJYER OLANLARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ

• Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası,
• Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, günlük prime esas kazanç alt sınırının (asgari ücretin brüt günlük tutarı) otuz katından fazla olmayanlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası,

Uygulanmaktadır. Emeklilik ile ilgili uzun vadeli sigorta kolları bunlar hakkında uygulanmamaktadır.

İŞÇİ OLARAK ÇALIŞANLARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ

Çırak, stajyerler dışında kalan ve bir işverene bağlı olarak geçerli bir iş sözleşmesi ile yukarıda açıkladığımız çalışma yasaklarına uyularak yaşlarına uygun belirtilen işlerde çalışanlar ise 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Bunlar da yetişkinler gibi emeklilik dâhil tüm sigorta kollarından faydalanabilmektedir.

(Kaynak: İsa Karakaş / Türkiye Gazetesi | 18.06.2022)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.