Teşvikli illerde asgari geçim indirimi, geriye dönük ödenecek / Ahmet Yavuz

Asgari geçim indirimi, ücretlilerden alınacak Gelir Vergisi'nden, çalışanın medeni durumuna göre yıllık brüt asgari ücret baz alınarak hesaplanacak bir tutarını indirilmesi esasına dayanıyor. Burada ücretliden kesilecek verginin bir kısmı devletçe alınmayıp ücretliye bırakılıyor. İşverenlerin, devlete ödemeyip, vergiden mahsup ettiği bu tutarı ücretliye ödemesi gerekiyor. Çünkü uygulamanın temelinde, diğer gelir türlerine nazaran ücretler üzerindeki vergi yükünün daha düşük olması gerektiği anlayışı yatıyor.

Öte yandan gelişme düzeyi düşük bulunan bazı illerde uygulanan Teşvik Kanunu'na göre, çalışan her işçi için asgari ücret üzerinden hesaplanan vergi kadar rakam, devletçe alınmayarak işverenlere destek olunuyor. Görüldüğü gibi iki kanundan biri işçilere, diğeri işverenlere destek olmak için çıkarıldığından kanunlar birbiriyle çelişiyor. Şimdiye kadar düzenleme yapılmadığı için bu çelişki devam ediyordu. Bu durumdaki işletmeler de farklı davrandığı için uygulama birliği bulunmuyordu. Şimdi çıkarılan kanunda getirilen düzenleme ile uygulama birliği sağlanmış olacak.

Teşvikli bölgelerde faaliyet gösteren işletmelerin uygulamayı nasıl yapacağı tebliğ ile düzenlendi. Buna göre ödenen toplam ücretler üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi'nden önce her bir işçi için hesaplanan asgari geçim indirimi düşülecek, kalan tutardan teşvik kapsamında alınmayacak tutarlar da düşüldükten sonra geriye kalan Gelir Vergisi Maliye'ye ödenecek. Yani bir ücretlinin maaşına önce asgari geçim indirimi uygulanacak, bu indirimden sonra asgari ücret üzerinden hesaplanan vergi kalmışsa teşvik kapsamında terkin edilecek ve asgari ücreti aşan personel ödemeleri üzerinden hesaplanan vergi Maliye'ye yatırılacak. Konuyu örnekle müşahhaslaştıracak olursak;

Mardin ilinde organize sanayi bölgesi dışında faaliyet gösteren (B) AŞ 30 işçi istihdam etmekte. Ocak 2008 döneminde çalışanlarından tevkif ettiği Gelir Vergisi tutarı 3.000 YTL. 30 işçi için 'asgari geçim indirimi bordrosunda' hesaplanan geçim indirimi ise 1.900 YTL'dir.

Ücretler üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi: 3.000,00 YTL

Asgari ücret üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi: (30x77,57) 2.327,10 YTL

Hesaplanan asgari geçim indirimi: 1.900,00 YTL

5084 sayılı kanun kapsamında terkin edilebilecek tutar: (2.327,10-1.900) 427,10 YTL

Vergi dairesine ödenecek tutar [3.000-(1.900+427,1)] 672,90 YTL

Örnekte, ücretlilerin yararlanabileceği asgari geçim indirimi tutarları toplamı, asgari ücret üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi'nden mahsup ediliyor. Asgari ücret üzerinden tevkif edilen vergi tutarından; asgari geçim indirimi tutarı düşülecek, geriye kalan tutar, asgari ücret üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi'nin organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu işyerleri için tamamından, diğer yerlerdeki işyerleri için ise yüzde sekseninden fazla olmamak kaydıyla 5084 sayılı kanun uyarınca terkin edilecek. Asgari ücreti aşan ücretler üzerinden hesaplanan vergi de vergi dairesine ödenecek tutarı oluşturuyor.

Bu hüküm yeni getirildi ama 1.1.2008 tarihinden itibaren geçerli olması kararlaştırıldı. Yani asgari geçim indiriminin başladığı tarihten itibaren uygulanacak. Asgari geçim indiriminden faydalanamayan teşvikli illerdeki işçiler de geriye dönük olarak vergi indiriminden kaynaklanan farkı alabilecek.

Mükellefler Teşvik Kanunu kapsamında terkine konu edilen tutarları terkin kapsamından çıkartıp, asgari geçim indirimi mahsubuna dönüştürüp, bu tutarları hak sahibi ücretlilere ödeyecek. Dolayısıyla söz konusu düzeltme işlemi, ilgili dönemlerin tahakkuk tutarlarını, vergi dairesine ödenecek tutarı etkilemeyeceğinden bu dönemlere ilişkin düzeltme beyannamesi verilmeyecek. Geçmiş döneme ilişkin asgari geçim indirimi tutarları, ilgili aydaki ücrete ilave olarak bir defada hak sahiplerine ödenebileceği gibi 31.12.2008 tarihine kadar eşit tutarlar halinde de ödenebilir.

Görüldüğü üzere, yapılan düzenlemeden sonra mükelleflerin Maliye'ye ödeyeceği Gelir Vergisi değişmiyor. Yani devletin kasasına fazladan bir girdi sağlanmıyor. Ancak daha önce teşvik sayesinde ödenmeyen Gelir Vergisi'nin asgari geçim indirimine karşılık gelen kısmı işverence işçilere ödeneceğinden, işverenin cebinden ödenmesi gereken asgari geçim indirimi tutarı kadar fazla para çıkacak. Bu da bu illerde uygulanan teşvikin etkisinin azalması manasına geliyor.

Teknik direktör ve antrenörlerin ödeyeceği vergi arttı

31.12.2007 tarihine kadar sporcu, antrenör ve teknik direktör olarak görev yapan kişilerin transfer gelirleri ve primleri Gelir Vergisi'nden istisna idi. Bunlar sadece tevkif suretiyle yüzde 15 oranında vergilendiriliyordu. Ancak bu uygulamaya ilişkin hükmün süresi geçen yılın sonunda bitti. Arada oluşan boşlukta vergilemenin nasıl yapıldığı muamma. Bu ay başında çıkarılan kanunla boşluk giderildi ama şimdi de başka bir tartışmalı konu çıktı ortaya. Yeni düzenlemede; lig usulüne tabi spor dallarında görev alan sporcuların kazançları görev alınan liglere göre kademeli olarak vergilendirilecek. En üst ligde oynayanların kazancından yüzde 15, en üstten bir alt ligde oynayanlardan yüzde 10, diğer liglerde görev alanların kazancından ise yüzde 5 vergi kesilecek. Milli sporculara uluslararası müsabakalara katılmaları karşılığında yapılan ödemelerden de yüzde 5 vergi alınacak. Daha önce, teknik direktör ve antrenörlere yapılan ödemeler de sporculara yapılan ödemeler gibi vergilendiriliyordu. Hatta bu kanunun tasarısında da aynı uygulama düşünülüyordu. Ancak Genel Kurul görüşmelerinde teknik direktör ve antrenörlere yapılan ödemelerin kapsamdan çıkarıldığını görüyoruz. Şimdi teknik direktör ve antrenörlere yapılan ödemelerin diğer ücretler gibi vergilendirilmesi söz konusu.

Artan oranlı ve kademeli olarak yüzde 35'e kadar varan bir vergi tarifesi uygulanacak. Üstelik sporcular için ara dönemde 31.12.2007 tarihindeki hükümlerin geçerli olduğu kanunda ifade edilmiş, ancak teknik direktör ve antrenörler için bu hükmün uygulanması mümkün değil. Dolayısıyla yıl başından itibaren teknik direktörlere yapılan ödemelerin artan oranlı tarifeden vergilendirilmiş olması gerekiyor. Milli Takım'ımız UEFA 2008'deki performansıyla dikkati çekti. Şimdi bu başarı taltif edilecek. İşin ilginci futbolculara yapılacak prim ödemeleri 1 Temmuz'dan önce yapılırsa yüzde 15, bu tarihten sonra yapılırsa yüzde 5 üzerinden vergilendirilecek. Teknik direktör ve antrenörlerde ise değişen bir şey yok. Gelir ve primleri yüzde 35'e kadar artan tarifeyle vergilendirilecek. Ayrıca sporcu ücretlerine ilişkin ödemelerin nakit dışında örneğin gayrimenkul veya taşıt şekilde yapılması halinde verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre, konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler ise konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre tespit edilmek suretiyle değerlenecek. Ödeme tutarları toplamı üzerinden Gelir Vergisi tevkifatı yapılacak.