İlave Gümrük Vergisi

Bilindiği gibi ülkeye mal ve hizmet ithalinde gümrük vergisi söz konusudur. Ancak 2011’den bu yana bazen uzun süreli bazen daha kısa süreli olarak ilave gümrük vergisi adı altında bir mali yükümlülüğün de ödenmesi gerekmektedir. İlk olarak 2011/2203 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile karşımıza çıkan bu yükümlülük, daha sonra çeşitli aralıklarla yenilenmiş, 2020 yılında ise 2423, 2424, 2429, 2430, 2514 ve 2565 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yüzlerce ürüne uygulanır hale gelmiştir.

Bu ilave yükümlülük A.TR dolaşım belgesi eşliğinde ithal edilen Avrupa Birliği (AB) ve Türk menşeli olmayan eşyadan “Diğer Ülkeler” sütununda yer alan oran üzerinden alınmaktadır. Burada, A.TR belgesini, AB’ye dahil ülkeler ile Türkiye arasındaki doğrudan ticarette sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerinin serbest dolaşımda olduğunu belirten, ihracatçı ülke tarafından düzenlenmiş belge şeklinde açıklayabiliriz. Bu yükümlülük açısından eşyanın menşei önem taşımaktadır. Menşe belirlenmesinde ise menşe şahadetnamesi veya ithalatçı beyanı ile tespit edilmektedir.

Bu ilave gümrük vergisinin nasıl bir yükümlülük olduğu, Anayasal dayanağının ne olduğu konuları tartışmalıdır. Bir tür “ek mali yükümlülük” olan ilave gümrük vergisi Anayasal dayanak olarak, Anayasa’nın 73. maddesine uymamaktadır, verginin yasallığı ilkesi ile bağdaşmamaktadır. Öte yandan dış ticaret üzerine yükümlülükler ihdasına dayanak olan Anayasa’nın 167. maddesine de uymamaktadır. Çünkü bu madde de vergi adı altına bir yükümlülük ihdasına izin vermemektedir.

Neyse bu teorik tartışmalar veya ilave bu yükümlülüğün uygulama sorunları, bu yazının konusu değildir. Ben bu yükümlülüğü bir başka açıdan ele alacağım. İlave gümrük vergisi, acaba bir gümrük vergisi niteliğinde midir?

İlave gümrük vergisi, gümrük idarelerince gümrük vergisinin tabi olduğu usul ve hükümlere göre tahsil edilmekte ve genel bütçeye gelir yazılmaktadır. Bu saptamalara bakıp, “gümrük vergisinden ayrı bir yükümlülük olmayıp, bir oran artışı niteliğindedir” diyebilirsiniz. Ancak bu konudaki kararname veya kararlarda, “ithalatta alınan gümrük vergileri ve diğer mali yükümlülüklerden ayrı olarak tahsil olunur” demektedir. O halde “ilave gümrük vergisi, gümrük vergisi değildir” de diyebilirsiniz.

Mevzuat, tüm sonuçları ile dikkate alınmayınca böyle farklı yorumlar doğabiliyor. Ancak bunun acısını, bürokratlar değil, yatırımcılar çekiyor. Nasıl mı?

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar uyarınca yatırım teşvik belgesi kapsamında gümrük vergisinden muaf olarak ithal edilecek makine ve teçhizat üzerinden gümrük vergisi -muafiyet uyarınca- alınmazken ilave gümrük vergisi alınıp alınmayacağı belirsizliğini koruyor. İşte bu noktada, ilave gümrük vergisi gümrük vergisi midir tartışması, bir başka deyişle gümrük vergisi muafiyetinin ilave gümrük vergisini de kapsayıp kapsamadığı tartışması ortaya çıkıyor ve çok sayıda cezalı tarhiyat yapılıyor. Ancak böylesi bir basit sorunun cevabı konusunda devletin kafası karışık olunca, sorun büyüyor.

Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne 21.9.2017 tarih ve 101468 sayı ile yazı yazıyor ve “yatırım teşvik belgesi kapsamında gümrük muafiyeti sağlanan ürünlerin ithalatında ilave gümrük vergisine ilişkin bir tahsilatın yapılamayacağı” yönünde görüş bildiriyor. Bunun üzerine Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü 5.10.2017 tarihinde 28447926 sayılı yazı ile Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri’ne “ilave gümrük vergisinin müstakil bir vergi olmadığı, Bakanlar Kurulu Kararı ile gümrük vergisi oranlarında artış yapılması niteliğinde olması dolayısıyla teşvik belgesi kapsamında gümrük muafiyeti sağlanan ürünlerin ithalatında ilave gümrük vergisi tahsilatının yapılamayacağını” bildiriyor.

Geliyoruz 2019 yılına. Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü 13.11.2019 tarih ve 48900138 sayılı yazısı ile Gümrük Müşavirleri Dernekleri’ne “Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından bilgi istenildiğini, Bakanlığın kendilerine 6.9.2018 tarih ve E.9 sayılı yazı ile Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’da sadece gümrük vergisi ve KDV muafiyetinin düzenlendiğini ek mali yükümlülükler konusunda bir düzenleme bulunmadığını bildirdiğini, bu sebeple ek mali yükümlülüklerin gümrük vergisi olarak nitelendirilemeyeceğini, yatırım teşvik belgesi kapsamında ithal işlemlerinde sadece gümrük vergisi muafiyetinin uygulanacağını, ancak ek mali yükümlülüklerde muafiyet uygulanmasının mümkün olmadığını” bildiriyor.

Son olarak Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü 29.6.2020’de 55276730 sayılı yazısı ile Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri’ne, bu defa Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 18.6.2020 gün ve E.1660664 sayılı yazısına atıfla, aynı yönde görüş bildirmiştir.

Bütün bu yazışmalar bu konuda bir karmaşanın olduğunu göstermekte, ilave gümrük vergisi ve diğer ek mali yükümlülüklerin aynı potada toplanmasının sakıncaları ortaya çıkmaktadır. Ancak bu konunun ilave gümrük vergilerini ihdas eden kararlar veya Teşvik Mevzuatı bazında açıklığa kavuşturulması, yatırımcılar açısından öngörülebilirliğin temin edilmesi büyük önem taşımaktadır.

(Kaynak: Bumin Doğrusöz / Dünya Gazetesi | 11.08.2020)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.