İzaha Davet Nasıl Yapılır?

İzaha davet nedir?

“İzaha davet”, verginin tam ve zamanında ödenmediğine ilişkin emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitlerle ilgili olarak, bu merciler tarafından mükelleflerden açıklama istenmesi olarak tanımlanabilir.

Yasal düzenlemenin kısa tarihçesi

“İzaha davet” müessesesi Vergi Usul Kanunu’nun mülga 370. maddesinde 2016 yılında yapılan düzenlemeyle vergi sistemine girdi.

Yaklaşık üç yıllık uygulama sonrasında 07.12.2019 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 7194 sayılı Kanun’la yeniden düzenlendi. Yeni düzenleme sonrasında müessesenin uygulamasına ilişkin usul ve esasların belirlendiği 519 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 30.07.2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlandı. Daha önce yürürlükte olan 482 sıra numaralı Usul Kanunu Genel Tebliği de yürürlükten kaldırıldı.

Müessesenin avantajı nedir?

Koşulların varlığı halinde ilgili mükelleften konu hakkında izahat talep ediliyor. İzaha davet edilen mükellefin açıklaması sonucunda vergi kaybı olmadığı anlaşılırsa, süreç mükellef hakkında vergi incelemesi veya takdir komisyonuna sevk olmaksızın sonlanıyor. Bu durum mükellefi önemli bir zaman ve parasal maliyetten kurtardığı gibi Mali İdareyi de gereksiz iş yükünden kurtarmış oluyor.

İzaha davet edilen mükellefin vergi ziyaına sebebiyet verdiğinin ortaya çıktığı durumda müessese, belirli şartlar dahilinde indirimli ceza uygulanmak suretiyle mükellefi daha ağır müeyyidelerden koruduğu gibi Mali İdarenin de verimliliğini artırmış oluyor.

Yetkili merci kimdir?

Yukarıda da belirttiğim gibi, izaha davet müessesesi, yetkili merciler tarafından yapılan ön tespitler sonucunda işlemeye başlıyor.

Yetkili merci, Gelir İdaresi Başkanlığı veya Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde kurulan komisyonu (Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu) ifade ediyor.

Ön tespit nedir?

Vergi Usul Kanunu’nun 370. maddesinde yer alan izaha davet düzenlemesi kapsamında indirimli ceza uygulanması, yetkili merciler tarafından verginin ziyaa uğradığını gösteren emareler bulunduğuna dair ön tespitin yapılmış olduğu hallerde mümkün.

Ön tespit, düzenleme çerçevesinde belirlenen şekilde elde edilen bilgi, bulgu veya verilerin Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu’na intikal ettirilmesi neticesinde, bu komisyon tarafından verginin ziyaa uğramış olabileceği yönünde yapılan tespiti ifade ediyor.

Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu

Vergi Usul Kanunu’nun 370. maddesinin (c) fıkrasında verilen yetkiyi kullanan Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde yeterli sayıda "Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu" oluşturmuş durumda.

İzaha Davetin Kapsamı

Değişiklik öncesinde Maliye Bakanlığınca izaha davet kapsamına alınan konular sınırlı olarak belirlenmişti. İzaha davet sadece bu belirlenen konular için mümkündü.

Yeni düzenlemede izaha davet müessesesi, vergi ziyaının bulunduğunu gösteren emarelerin tespit edilmesine bağlı olarak bütün konularda işletilebilir. Bu kapsamda, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı ilgili birimlerce verginin ziyaa uğradığını gösteren emareler bulunduğu yönünde yapılan çalışmalar neticesinde belirlenen konulara ilişkin olarak haklarında ön tespit yapılanlar izaha davet edilebilir.

İzaha davet nasıl yapılır?

Tebliğde yapılan düzenlemeye göre, Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu tarafından izaha davet kapsamında haklarında ön tespit yapılanlara, gerekli açıklamaların yer aldığı "İzaha Davet Yazısı" tebliğ olunacak.

İzaha davet yazısında yer verilecek hususlar yayımlanan Tebliğde ayrıntılı olarak sayılmış durumda. Bu çerçevede örneğin; 30 gün içinde izahat yapılması halinde konunun değerlendirileceğine, sürecin nasıl işleyeceğine ve sonuçlarına, süreç sonunda kesilecek ceza için uzlaşma ve cezada indirimden yararlanılabileceğine, izahatta ne tür delillerin sunulabileceğine ilişkin bilgilerin izaha davet yazısında yer alması gerekiyor.

İzahın değerlendirilmesi sonucu yapılacak işlemler neler?

Tebliğde yapılan açıklamaya göre;

- Yapılan izahın yeterli bulunması ve beyanname verilmesini veya vergi beyanının tamamlanmasını gerektirir bir durumun olmadığının değerlendirilmesi halinde, değerlendirme sonucunu içeren yazı mükellefe tebliğ edilecek ve mükellef hakkında herhangi bir işlem yapılmayacak.

- Vergi kaybı olduğunun komisyonca değerlendirilmesi halinde, 30 gün içerisinde; beyanname verilmesi veya verilen beyannamenin düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla, vergi ziyaı cezası %80 indirimli (yani %20 oranında) kesilecek.

- Vergi kaybı olduğunun komisyonca değerlendirilmesi ancak mükellef tarafından beyanname verilmemesi veya verilen beyannamenin düzeltilmemesi durumunda, vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemi yapılacak.

İzahta bulunulmazsa ne işlem yapılır?

İzaha davet edilen mükelleflerin 30 gün içinde izahta bulunmaması durumunda, komisyon tarafından izaha davet yazısında yer verilen ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarının beyan edilmesi gerektiğine karar verilecek.

Bu durumda, 30 gün içerisinde beyanname verilmesi veya verilen beyannamenin düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası %80 indirimli, yani %20 oranında kesilecek.

Kimler izaha davet düzenlemesinden yararlanamaz?

Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde yer alan kaçakçılık fiilleriyle verginin ziyaa uğratılmış olabileceği hallerde haklarında ön tespit yapılanlar izaha davet edilmiyor.

Ancak, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk Lirası’nı geçmeyen veya bu tutarı geçse dahi ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan mükelleflere SMİYB ön tespit yazısı tebliğ edilebiliyor.

Yayımlanan tebliğde konuya ilişkin ayrıntılı açıklamalar mevcut.

30 gün içinde ödeme yapılmazsa ne olur?

Düzenlemeye göre, izaha davet düzenlemesi kapsamında verilen beyanname üzerine tahakkuk eden vergiler ile izah zammının 30 günlük süre içerisinde ödenmemesi durumunda, %20 oranında kesilmiş olan indirimli cezanın, %50 oranı esas alınarak tamamlanması ve izah zammının gecikme faizine dönüştürülmesi gerekiyor.

Kesilen ceza için uzlaşma yolu açık mı?

Kendilerine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefler, bu maddeye göre %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezasına ilişkin ihbarnamelerin tebliği üzerine süresi içerisinde tarhiyat sonrası uzlaşma başvurusunda bulunabilir. Ancak, maddenin (b) fıkrası kapsamında (sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan) ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükelleflerin, düzenleme kapsamında kesilecek vergi ziyaı cezası için uzlaşma başvurusunda bulunması mümkün değil.

Yeni versiyonun başarı koşulu

İzlenimim, “İzaha davet” müessesesinin 2016 yılında yürürlüğe giren ilk versiyonunun başarılı olmadığı yönünde. Böyle olmalı ki, üç yılın sonunda ilgili madde ve genel tebliğ yeni baştan yazıldı.

Düzenlemenin yeni versiyonu başarılı olur mu sorusuna cevabım kısaca, belirli koşullar çerçevesinde neden olmasın şeklinde. Müessesenin başarı şansı özellikle şu üç konuya bağlı.

- Mali İdare’nin sağlıklı veri toplaması ve toplanan verilerin sağlıklı analizi. Veri toplanması ve bunların değerlendirilmesiyle ilgili geçmişte yaşanan çok sayıda olumlu/olumsuz deneyim var. Olumsuz deneyimlere örnek olarak, bir tarihte, kişilerin banka hesaplarına yatan bütün paraları bir bakıma gelir olarak değerlendiren ve buna ilişkin kişilere yazılan yazıları, olumlu deneyimlere ise diğer ülkelerden gelen, kişilerin ilgili ülkede elde ettiği gelirlerin Türkiye’de beyan edilip edilmediğini sorgulayan uygulamayı ifade edebilirim.

- İzahı değerlendirecek komisyonların inisiyatif alması. Uygulamanın aslında belirleyici koşulu bu. İzahatların kabulünde inisiyatif alınmadığı ve izaha davet edilen bütün mükelleflerin incelemeye sevk edildiği bir uygulamanın başarı şansı elbette yok. Umalım bu durumla karşılaşmayız.

- Mükellef tarafında, zamanında hazırlık ve dokümantasyon. Muhtemel vergi inceleme konularında olduğu gibi, muhtemel izaha davet konularını tahmin etmek de zor değil. İleride incelenebilecek konulara veya sorulabilecek sorulara zamanında hazırlık yapmak en sağlıklısı. İşlemlerden birkaç yıl sonra geçmişteki bir uygulamayı bütün yönleriyle doğru hatırlamak, ilgili Komisyonları ikna edecek bilgi ve belgeleri kısa süre içinde toparlamak ve sunmak her zaman mümkün olmayabilir. İzaha davet müessesesinin mükellef lehine doğru şekilde işlemesi bekleniyorsa, izahatın zamanında ve doğru şekilde yapılması kaçınılmaz.

(Kaynak: Recep Bıyık / Dünya Gazetesi | 05.08.2020)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.