Bir zamanlar Kastelli vardı / Veysi SEVİĞ

Bir zamanlar İstanbul'un sayfiye yerlerinden Bostancı'da Şenesenevler Kocayol adresinde bir evde mütevazı bir yaşam sürdüren genç Cevher Özden devletin üretmiş bulunduğu tasarruf bonolarının alınıp satılabileceğini ilk düşünen kişilerden birisidir.

İlk yıllarda, ücretliler açısından önem arz eden ve brüt ücret üzerinden hesaplanarak banka hesaplarına aktarılan tasarruf bonosu bedellerine karşılık bu bonoların basılıp hak sahiplerine verilmesi belli bir zaman almıştı.

Eğer yanılmıyorsak ilk bonolar, tasarruf bonosu kesintilerinin başladığı tarihten yaklaşık iki-iki buçuk yıl sonra hak sahiplerine verilebilmişti.

Söz konusu bonolar üzerinde yazılı miktarlara göre renkli olarak basılmış ve faiz kuponlarını da içerecek şekilde düzenlenmişti.

Periyodik olarak faiz ödemelerinin tahsili ise ilk yıllardan itibaren gecikmeli olarak yapılabiliyordu. Bu nedenle tasarruf bonoları, üzerinde yazılı bedelin yüzde 15-30'u arasında bir değerle piyasada satılabiliyordu. Söz konusu bonolar bazı hallerde ihalelerde teminat olarak kabul edildiği gibi yine bazı hallerde belli vakıflara bağışlanması halinde yapılan bu tür bağışlar vergi mükelleflerinin beyanlarından indirim konusu yapılmaktaydı.

Bazı aracılar piyasadan düşük fiyatla topladıkları bu bonoları yine bazı ticari kazanç sahiplerine belli bir bedel karşılığı satarak önemli kazançlar elde etmeye başlamışlardı. Bonoları satın alanlar bu bonoları bağıştan yararlananlara satıyor, bağış yapanlar da bonoların üzerinde yazılı miktarları matrahlarından indirim konusu yaparak daha az vergi ödeme olanağına kavuşuyorlardı. Konuyu ilk kavrayanların başında Kastelli olarak anılan geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz Cevher Özden geliyordu.

Cevher Özden o günlerden hayatta kalanların tanımladığı gibi sıcak kanlı, konuşkan, genç bir Karadenizliydi. Ben de o yıllarda aynı semtte oturan bir ailenin yükseköğrenimde olan çocuklarından birisiydim.

Zaman içerisinde Cevher Özden tasarruf bonolarından mevduat sertifikası pazarlamasına geçti. Tasarruf mevduatı sertifikası birebir karşılığı bulunan ve ülkemizde ilk defa gerçekleştirilen bir menkul kıymetleştirme ürünüydü. Ürünü pazarlayan Cevher Özden'di ve bu tür menkul kıymetlendirme işlerine ortak katkı sağlamayı yine ilk defa "O" akıl etmişti.

Kısa zamanda menkul kıymetlendirme işlemlerine yönelik olarak yapmış olduğu pazarlama faaliyetinde büyük bir güven sağlamış, bunun sonucunda yine ülkemizde kendisine özgü bir menkul kıymet ve türev piyasası oluşturmayı başarmıştı.

Cevher Özden üç dört yıl içerisinde Türkiye'de finans sektöründe adeta bir tek piyasa oluşturmuştu. O dönemlerde henüz böyle bir resmi organizasyon ülkemizde mevcut değildir. "O" kendisine göre kuralları ve işleyişi olan bir borsanın var olacağını kanıtlamıştı.

Onun İstanbul 4'üncü Vakıf Han'daki işyerine gösterilen ilgi her yönü ile incelenmeye değer bir olgudur. Ülkemizin sayılı üniversiteleri ile müşterek olarak düzenlediği bilimsel toplantılar, kamu kesiminden "Kastelli"ye transfer ettiği yöneticiler, nezdinde "part-time" çalıştırdığı bilim adamları o günlerin bilinmeyenleri arasındadır.

Cevher Özden ile yine o günlerde randevu almadan görüşmek imkânsızdı. Bazı bakanlar dahi görüşmelerini randevu ile yapabiliyorlardı.

1980'li yıllar Cevher Özden'in sıkıntılı yıllarıdır. Esasında Kastelli dış etkenlerden daha çok içerden de darbe yemiştir. Daha açıkçası kendi profesyonelleri Özden'i yanıltmıştır.

Kastelli'nin tasfiyesini yürüten kurulun Başkanı Sayın Sezai Onaral'ın titiz ve özverili çalışması sayesinde daha o zamanlarda Cevher Özden bazı suçlamalardan kurtulmuştur.

Gerçekte Emlak Bankası bünyesinde kurulan söz konusu resmi tasfiye kurulunun çalışmaları o dönemin özelliklerini en iyi gösteren resmi belgelerle bugün dahi ilginçliğini muhafaza etmektedir.

Üzülerek belirtelim ki, Cevher Özden'in bir bunalım sonucu hayatına son vermesi nedeniyle düzenlenen radyo, televizyon yayınlarında söz konusu kişinin devlet arşivlerinde saklı kalan gerçek özelliklerine kimse değinmemiştir.

Ülkemizde her nedense bu tür olaylarda hep tevatüre dayalı konuşmalar yapılmaktadır. Ancak bu konuşmaların ve aynı zamanda yayınların gerçeklerle ilişkisi yok gibidir.

Cevher Özden en görkemli günlerinde, çalışanlarının da ihanetine uğramış, piyasa denetiminin olmayışından yararlanmak isteyenler Kastelli şemsiyesi altında büyük servetlerin oluşmasına neden olmuşlardır.

Hatası ve sevabı ile Cevher Özden'in ülkemizde oluşturduğu ilkler vardır. Özden'in menkul kıymetler piyasasına sağladığı olanaklar ve atılımlar ileride araştırmacılara önemli bir kaynak ve miras niteliğindedir.

Kendisi tüm heyecanına karşın yeterli kadrolaşmayı ve üstlendiği işin gereği denetimi oluşturamadığı için yanılmış ve yanıltılmıştır.

Ne yazık ki tüm sorumluluğu üstlenen ve sonuçta yaşadığı sorunlar nedeniyle hayatına son veren Özden'in sırtından zenginleşenler ona yıktıkları suçların "gerçek failleri olmalarına" rağmen, günümüzde yaşamlarını büyük bir rahatlık içerisinde sürdürmektedirler.

(Kaynak: Referans Gazetesi | 07.06.2008)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.