Askerlik Yapacakların Dikkatine! İşte Haklarınız / Ahmet Kıvanç

Bedelli askerliğin kalıcı hale getirilmesi ve askerlik sisteminde yapılan kapsamlı değişiklikler dolayısıyla gençler haklarını merak ediyor. En çok merak edilenlerin başında, çalışırken bedelli askerlik yapanların kıdem tazminatı alıp alamayacağı ve işverenin işten çıkartıp çıkartamayacağı hususları geliyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, sizlerden gelen soruları yanıtladı

BEDELLİ ASKERLİK YAPAN İŞTEN ÇIKARTILABİLİR Mİ?

Soru: Yeni bedelli askerlik kanununda, bir önceki kanunda olduğu gibi, çalışanların askerlik süresi boyunca ücretsiz izinli sayılacağına ilişkin hüküm olmaması nedeniyle işten çıkartılma durumu olabilir mi? Yeni kanuna göre, bedelli askerliğe gidenler çalıştığı işe tekrar dönebilir mi? İşten çıkartılma riski var mıdır? (Necdet B.)

Yanıt: Necdet Bey, 2018 yılında çıkan bedelli askerlik kanununda yer alan “ücretsiz/aylıksız izinli” sayılmaya dair hüküm, çalışanların bedelli askerliği gerekçe gösterip kıdem tazminatı talep etmesini önlemeyi amaçlıyordu.

Yeni kanunda bu ibareye yer verilmemesi, askerlik dolayısıyla iş akdini feshetmek isteyen çalışanların kıdem tazminatı almasının önünü açar. Zaten normalde de uygulama bu şekildeydi.

Gerek bedelli, gerek normal askerlikte, askere giden işçinin işten çıkartılamayacağına dair kanunda herhangi bir hüküm bulunmuyor. Ancak, işveren askere giden işçinin iş akdini feshederse ihbar ve kıdem tazminatını ödemek zorunda kalır.

Eğer iş yerinde en az 30 işçi çalışıyor ve işçinin çalışma süresi 6 aydan fazla ise işe iade davası açma hakkı doğar. İşveren, işe iade davasını kazanan işçinin 4 aya kadar boşta geçen sürelerinin ücretini öder. İşe iade davasını kazanan işçiyi bir ay içinde işe başlatmayan işveren, ayrıca hakim kararıyla belirlenen ve 4 ay ile 8 ay arasında değişen işe başlatmama tazminatı öder.

Askerlik dolayısıyla iş akdini kendisi fesheden işçi kıdem tazminatını alabilir. Kıdem tazminatını alarak işten ayrılmış olan işçi, askerlik dönüşü iki ay içinde eski iş yerine işe girme başvurusu yapabilir. İşveren, askerlik sonrası işe girme başvurusunda bulunan işçisini, eski işinde veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla almak zorunda. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren işe almaz ise eski işçisine üç aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalır.

İşsizlik maaşı ödemelerinde temel kural, işçinin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmasıdır. Askerlik dolayısıyla işten çıkartılan işçi askerlik dönüşü eski iş yerinde çalışamaz ve yeni iş bulamaz ise bir ay içinde Türkiye İş Kurumu’na (İŞKUR) başvurarak işsizlik maaşı talebinde bulunabilir. Tabii bunun için son 3 yılda en az 600 gün prim bildirilmiş ve son 120 gün çalışmış olması gerekir. İşsizlik maaşı için 30 günden sonra da başvurabilir ancak bu durumda hak ettiği işsizlik maaşı, geciktiği süre kadar eksik ödenir.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTA SÜRESİNDE DOĞUM BORÇLANMASI YAPILABİLİR Mİ?

Soru: 01.01.1991 SSK girişliyim. Altı ay çalıştıktan sonra evlilik dolayısıyla çalışmaya ara verdim. Şu an çalışmaya devam ediyorum. 2300 prim günüm var. 1993 ve 1997 doğumlu iki çocuğum bulunuyor. İkinci çocuğumdan bir süre sonra isteğe bağlı sigorta yaptırdığım için toplam 1110 gün doğum borçlanması yapabileceğimi söylediler. Şu an 48 yaşına girdim. Doğum borçlanmasını yaparsam prim günüm 3410 oluyor. Altı ay daha çalışırsam 3600 günle 50 yaşında emekli olabilir miyim? Ya da en kısa sürede nasıl emekli olabilirim? İş yerim ekonomik zorluklar nedeniyle eleman çıkaracak ve benim bu yaşta iş bulmam imkânsız. Bu işi de 2 yıl aradıktan sonra bulabildim. 35 yaşından sonra iş başvuruları maalesef değerlendirilmiyor. İsteğe bağlı sigorta ödememin olduğu yılı doğum borçlanmasına nasıl saydırabilirim? (Şükran K.)

Yanıt: Şükran Hanım, işe giriş tarihiniz itibarıyla SSK’dan normal emeklilikte 20 yıl sigortalılık, 5450 prim günüyle 48 yaşa tabisiniz. Normal emeklilik için yaşı tamamlamışsınız ama 2040 gün prim eksiğiniz bulunuyor. Bu eksiği ancak 5.5 yıl çalışarak tamamlayabilirsiniz.

8 Eylül 1999’dan önce sigorta girişi olup da sizin gibi primi eksik olan kadınlar 15 yıl sigorta, 3600 prim günü ve 50 yaş koşulunu yerine getirdikleri yıldaki kademeli yaşa göre de emekli olabilirler. Buna göre, üç koşulu 2011 yılından sonra yerine getiren kadınlar 58 yaşında emekliliğe hak kazanırlar. Sonuç olarak, 3600 günle 50 yaşında değil, 58 yaşında emekli olabilirsiniz. Ya 6 ay çalışıp, bu sürede de doğum borçlanmasını yaptıktan sonra çalışmayı bırakıp 58 yaşını beklersiniz, ya da 5.5 yıl daha çalışıp prim gününü 5450’ye tamamladığınız tarihte (kesintisiz çalışırsanız 53 yaşında) emekli olabilirsiniz.

Doğum borçlanması, çocuk doğduktan sonra analık izninde veya sigortasız geçen dönemler için yapılabilir. İsteğe bağlı sigortalı olduğunuz dönem için doğum borçlanması yapamazsınız. İsteğe bağlı sigorta yaptırmamış olsaydınız, o dönem için de doğum borçlanması yapabilirdiniz.

EKSİK ÖDENEN ÜCRET İÇİN KAÇ YIL İÇİNDE DAVA AÇILABİLİR?

Soru: Yabancı bir şirketin Türkiye temsilciliğinde çalışıyorum. İşverenimiz, dolar üzerinden yapılmış olan iş sözleşmemizi yeniledi. Yeni sözleşmede işe ilk giriş tarihimiz yazıyor. Sadece sözleşme tarihini, çalışma saatlerini güncelledi. Bir de "brüt şu kadar" yazan ücreti net hesaplayıp, 50 dolar yükselterek "net ücret şu kadar" diye yazdı. Bu durumda herhangi bir hak kaybı doğar mı? Sözleşme yenilenmeden önce ücretlerimiz iki yıl eksik ödendi, bunun için hak iddia edebilir miyiz? (K.M.)

Yanıt: İş sözleşmesi veya eki niteliğindeki kurum içi yönetmelik vs ile belirlenmiş olan çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik ancak işçinin onayı ile mümkün olabilir. İşçi rıza göstermeden koşullarda bir değişiklik yapılamaz. Ancak, taraflar anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilirler.

Yeni iş sözleşmesini imzalayarak, yeni çalışma koşullarını kabul etmiş bulunuyorsunuz. Sözleşmede brüt ücretin net ücrete dönüştürülmesi kıdem tazminatı açısından bir kayıp yaratmaz. Sözleşme yenilenmeden önce ücretleriniz eksik ödendi ise 5 yıl içinde dava açarak eksik ödenen tutarı talep edebilirsiniz.

SON 7 YIL KURALI İÇİN NE ZAMAN SSK’YA GEÇİŞ YAPILMALI?

Soru: 01.01.1986 doğumluyum. SSK’ya (4a) ilk girişim 08.09.2005 tarihli. SSK’da 335 gün primim var. 2012 yılında isteğe bağlı sigortaya geçiş yaptım. Şu an her iki sigortadan toplam 2787 prim günüm bulunuyor. Son yedi yılın 3.5 yılı SSK’ya bağlı bir yerde çalışarak SSK emeklisi olmak istiyorum. Hangi tarihte isteğe bağlı sigortadan ilişiği kesip SSK’ya geçiş yapmalıyım? (Cem S.)

Yanıt: Cem Bey, SSK’dan 7000 prim günüyle 60 yaşında, isteğe bağlı sigortalı olarak 4/b statüsünde (BAĞ-KUR) ise 9000 prim gününü tamamladığınız tarihteki kademeli yaşa göre emekli olabilirsiniz.

SSK’dan emekli olabilmek için 7000 prim gününü doldurmaya 1261 gün kala isteğe bağlı sigortayı durdurup 4/a’lı çalışmaya başlamanız gerekir. 7000 günü tamamladıktan sonra 60 yaşına kadar çalışmanız gerekmez. 

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

Soru: Babam 06.07.1959 doğumlu. İlk işe giriş tarihi e-devlet kayıtlarına göre 01.04.1975. Ocak ayı hariç, toplam 1963 gün primi bulunuyor. Askerlik borçlanmasını henüz yapmadı. Borçlanma yaparak ne zaman emekli olabilir? (Ercan Gök)

Yanıt: Ercan Bey, babanız 3600 prim günüyle 60 yaşında emekli olma hakkına sahip bulunuyor. Yaşını doldurmuş olduğu için geriye prim eksiğini tamamlaması kalıyor. Askerlik süresini yazmamışsınız ama yaşı itibarıyla 20 ay askerlik yapmış olması gerekiyor. Bu durumda 600 gün askerlik borçlanması yapabilir. Geriye 37 aylık prim günü eksiği kalır. Prim günlerini 3600’e tamamladığı gün, emekli aylığına hak kazanır.

(Kaynak: Haber Türk | 01.02.2020)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.