Doğum Borçlanmasında Merak Edilen Her Şey / Ahmet Kıvanç

Doğum borçlanması, 2008 yılında 5510 sayılı Kanun ile uygulanmaya başlandı. Başlangıçta sadece SSK’lı (4/a) kadınlar ile iki çocuk için başlayan doğum borçlanması hakkının kapsamı daha sonra genişletilerek, BAĞ-KUR (4/b) ve Emekli Sandığı (4/c) iştirakçisi kadınlara da hak tanındı. Doğum yaptıktan sonra çalışma hayatından uzak kalan kadınlar açısından büyük önemi bulunan doğum borçlanması ile ilgili bilinmeyenler hala çok fazla. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, doğum borçlanması hakkında merak edilenleri yazdı.

Kadınlar doğum yaptıktan sonra çocuklarına bir süre bakmak için çalışmaya ara veriyorlar. Kimi ücretsiz izne ayrılıyor, kimi de işten çıkmak zorunda kalıyor ve uzun bir süre çalışma hayatına dönemiyor. Bundan dolayı yüz binlerce kadın normal süresinden daha geç emekli olmaktan zorunda kalıyor veya hiç emekli olamıyordu.

2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile kadınlara doğum borçlanması hakkı tanındı. Başlangıçta sadece 4/a’lı (SSK) kadınlara 2 çocuk için tanınan doğum borçlanmasında 2014 yılında kapsamlı değişiklik yapıldı. 4/b (BAĞ-KUR) ve 4/c’li (Emekli Sandığı) kadınlar da kapsama alındı ve borçlanma yapılabilecek çocuk sayısı da 3’e çıkartıldı. Böylece, doğum nedeniyle çalışmaya ara veren kadınlar, boşta geçen sürelerinin 6 yıla kadar kısmını borçlanarak eksik prim günlerini tamamlayabiliyorlar.

Doğum borçlanması ile ilgili düzenlemeler 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 66. maddesinde ve 2013/11 sayılı Sigortalılık İşlemleri Genelgesi’nin Onuncu Kısım Birinci Bölüm’ünde düzenlenmektedir. Buna göre, ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile üç defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra boşta geçen sürelerin iki yıla kadar olan kısmı için doğum borçlanması yapılabilir.

DOĞUMDAN ÖNCE SİGORTA GİRİŞİ GEREKİYOR

Doğum borçlanması talebinde bulunabilmek için öncelikle şu şartlar aranıyor.

- 4/a kapsamında sigorta girişi yapılmış ve adına “kısa veya uzun vadeli” sigorta kollarına tabi prim bildirilmiş olmak.

- 4/b bendi kapsamında, prim ödemiş olup olmadığına bakılmaksızın tescil edilmiş ve prim tahakkuk etmiş olmak.

- 4/c kapsamında ise tescil edilmiş olmak.

Örneğin, 5 Haziran 1998 tarihinde SSK’lı olarak tescil edilmiş olan ama adına kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına ait prim bildirilmeyen kadın 1999 yılında doğan çocuğu için borçlanma yapamaz.

STAJ SİGORTASI İLE DOĞUM BORÇLANMASI YAPAN ERKEN EMEKLİ OLABİLİR

Doğum borçlanması normalde sadece sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için yapılabiliyor. Ancak, sigortalılığı ilk defa kısa vade sigorta kollarına tabi prim bildirilerek başlayan kadın sigortalıların, bu tarihten sonra doğum borçlanması yapması halinde sigorta başlangıç tarihi uzun vade primi bildirilen tarihten geriye gidilerek tespit edilir. Başka bir ifadeyle, sigortalı bir işte çalışmaya başlamadan önce staj sigortası bulunan kadınlar, staj sigortası ile sigortalı çalışmaya başladıkları tarihler arasında doğan çocukları için doğum borçlanması yapabilirler. Bu durumda, sigorta başlangıç tarihleri, borçlandıkları süre kadar geriye çekilir.

Örneğin, 3 Nisan 1996 tarihinde 506 sayılı eski Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında stajyer olarak çalışması nedeniyle tescil edilmiş ve adına kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olan kadın 12 Aralık 1997 tarihinde yaptığı doğum nedeniyle 2 yıl borçlanma yapabilir. Bu kadın uzun vadeli sigortalı çalışmaya 18 Ocak 2000 tarihinde başlamış ise sigorta başlangıç tarihi 18 Ocak 1998 tarihine çekilir. Bu durumda 4/a’dan (SSK) emeklilik yaşı 58’den 54’e düşer. İki yıllık borçlanmaya karşılık dört yıl daha erken emekli olabilir.

Staj sigortasının sağladığı bu haktan yararlanma imkânı bulunan kadınların, prim günleri eksik olmasa bile erken emekli olma imkânları olup olmadığını araştırmaları gerekir.  

HANGİ ÇOCUK İÇİN BORÇLANMA YAPILABİLİR?

Birden fazla çocuğu için borçlanma talebinde bulunan kadınların, tercih ettikleri doğumları ya da en fazla borçlanılacak süreye imkân veren doğumları borçlandırılıyor. Sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğum yapmak kaydıyla, 2008 öncesinde doğan çocuklar için de borçlanma yapılabiliyor.

Doğum sonrasında boşta geçen iki yıllık sürenin tamamını borçlanmaya gerek bulunmuyor. İhtiyaç kadar borçlanma yapılabilir. Birden fazla çocuk için borçlanma hakkı bulunanlar hepsi için borçlanma yapmayacaklar ise önceliği 2000 yılından evvel doğan çocuklara vermeli. Çünkü, 2000 öncesi prim gün sayısının artması halinde daha yüksek emekli aylığı hesaplanır. Bu nedenle, borçlanma yapılırken hangi çocuk için borçlanma yapıldığının dilekçede belirtilmesi gerekir.

SİGORTALILIK SÜRESİ DONDURULAN BAĞ-KUR’LU KADINLAR NE YAPACAK?

2008 yılından önce beş yıldan fazla prim borcu bulunan BAĞ-KUR’lulara, sigortalılık süresini dondurmaları karşılığında borçtan kurtulma imkânı sağlandı. BAĞ-KUR’lu kadınlar, sigortalılık süresinin dondurulduğu dönem için doğum borçlanması yapamıyorlar. Örneğin, 1 Ocak 2000 – 31 Aralık 2004 tarihleri arasındaki prim borcu dolayısıyla sigortalılık süresi dondurulmuş olan BAĞ-KUR’lu bir kadın, 1 Temmuz 2004 tarihinde doğum yapmış ise 1 Temmuz – 31 Aralık 2004 tarihleri arasındaki dönem için doğum borçlanması yapamayacak. Ancak, ondan sonraki 1.5 yıllık dönem için borçlanma yapabilecek.

ÇOCUK EVLAT EDİNENLER DE YARARLANABİLİR

Doğum borçlanması hakkından, 2 yaşından küçük çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinmiş olan kadınlar da yararlanabilir. Evlat edindiği çocuk dolayısıyla doğum borçlanması yapan kadınlardan evlat edinmeye ilişkin kesinleşmiş mahkeme kararı ile Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile imzalanan evlat edinme öncesi geçici bakım sözleşmesi istenir. Doğum borçlanmasının başlangıç tarihi, sözleşme onay tarihinden itibaren başlar. Bu tarih ile çocuğun 2 yaşını doldurduğu tarih arasındaki süre kadar borçlanma yapılabilir. Örneğin çocuk 180 günlük (6 ay) iken evlat edinilmiş ise 1.5 yıllık doğum borçlanması yapılabilir.

BORÇLANMA MALİYETİ NE KADAR?

2020 yılında doğum borçlanması yapanlar günlük 31.39 TL ile 235.44 TL arasında prim ödeyebilir. En düşük tutardan,

bir çocuk için 720 gün doğum borçlanması yapanlar 22 bin 600 TL,

iki çocuk için 1440 gün doğum borçlanması yapanlar 45 bin 200 TL,

üç çocuk için 2160 gün doğum borçlanması yapanlar da 67 bin 800 lira prim öderler.

ÇALIŞIRKEN BORÇLANMA YAPAN VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANIR

Doğum borçlanmasını 4/a’lı veya 4/c’li çalışırken yapanlar, ödedikleri borçlanma primini kazançlarından indirebilirler. Böylece ödedikleri primin en az yüzde 15’i oranında olmak üzere vergi indiriminden yararlanabilirler. Borçlanan kişinin tabi olduğu gelir vergisi dilimine bağlı olarak elde edeceği vergi indirimi avantajı daha da artar.

(Kaynak: Haber Türk | 27.01.2020)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.