Kayıt Dışı İstihdam Devleti De İşçiyi De Mağdur Ediyor

Kayıt dışı istihdam devleti olumsuz etkilerken, kaçak işçi çalıştırdığı tespit edilen işveren de ağır yaptırımlarla karşı karşıya kalıyor. Sigortasız işçi çalıştırmanın cezası yeni yılda yüzde 15 oranında arttı. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, kaçak işçi çalıştıranların karşı karşıya olduğu riskleri yazdı.

Sigortasız işçi çalıştırmak Sosyal Güvenlik Kurumu’nu ( SGK) ve bütçeyi olumsuz etkiliyor. Sigortasız çalıştırılan işçi iş güvencesinden yoksun kalıyor, emekliliği geciktiği veya düşük emekli aylığına mahkûm olduğu için geleceğini kaybediyor. Bu işten tek kazançlı çıkan, ilk başta işveren gibi görünüyor. Ancak, yakalandığında işveren için çok ağır faturalar söz konusu olabiliyor.

TÜİK’in verilerine göre, ekim ayı itibarıyla Türkiye’de kayıt dışı çalışan 9.9 milyon kişi bulunuyor. Toplam istihdamın yüzde 34.9’u kayıt dışı çalışanlardan oluşuyor. 2000’li yılların başında bu oran yüzde 50’ler dolayında idi. O tarihten itibaren önemli bir düşüş sağlandı ancak son yıllarda kayıt dışı istihdam oranı yeniden artışa geçti.

Asgari ücretli bir işçi için SGK 868 lira prim geliri elde ediyor. İşsizlik sigortası fonuna 88 lira prim yatırılıyor. İşçi bekâr veya eşi çalışan evli biri ise devlet 154.5 lira gelir vergisi elde ediyor. Ayrıca ayda 22.34 TL damga vergisi ödeniyor. Sigortasız çalışan bir işçiden dolayı devletin kaybı aylık 1.133 TL’yi, yıllık 13 bin 600 TL’yi buluyor. Mevcut istihdam rakamlarına göre, kayıt dışı istihdamda 1 puanlık artış devlete 3.9 milyar liraya mal oluyor. Tersinden bakınca da kayıt dışı istihdamdaki her 1 puanlık düşüş, devlete 3.9 milyar lira katkı sağlıyor.

ÜÇTE BİRİ KAYDA GİRSE SGK’NIN AÇIĞI KAPANIYOR

SGK’nın açığı 2018 yılında 15.8 milyaraydı. Borçların yapılandırılmasından elde edilen gelirlerin azalması, emekli sayısı artmasına karşın sigortalı çalışan sayısının azalması gibi nedenlerle SGK’nın açığı 2019 yılında 47.7 milyar lira olarak öngörülüyor.

Kayıt dışı çalışanlardan özellikle tarım sektöründekiler ile ücretsiz aile işçilerinin kayda alınması mümkün değil. Bu nedenle, toplam 9.9 milyon kayıt dışı çalışanın 3’te 1’ini oluşturan 3.3 milyon kişi kayda alınmış olsa SGK’nın yıllık prim gelirleri 34.4 milyar lira artacak. Böylece SGK açık vermekten kurtulacak.

Vergi gelirleri ve işsizlik sigortası primiyle birlikte devletin yıllık kazancı ise 45 milyar liraya ulaşacak.

PARA CEZASI ARTTI

SGK tarafından kesilen idari para cezaları, her yıl asgari ücrete bağlı olarak artıyor. 2020 yılında cezalar yüzde 15 oranında arttı. Buna göre, sigortalı işe giriş bildirgesini SGK’ya süresinde bildirmeyenler, bu yıl her bir kaçak işçi için 2 bin 943 TL ceza ödeyecek. İşe giriş bildirgesinin verilmediğinin mahkeme kararıyla veya SGK ya da diğer kurumların kontrolleri sonucu tespit edilmesi halinde işçi başına 5 bin 886 lira ceza ödenmesi gerekecek. Bir yıl içinde tekrar sigortasız işçi çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde bu kez kaçak çalıştırılan her bir işçi için 14 bin 715 lira ceza kesilecek.

İşyeri bildirgelerini yasal süresi içinde vermeyenler ise işletmenin büyüklüğüne göre ceza ödüyor. Bilanço esasına göre defter tutanlar 8.829 TL, diğer defterleri tutmak zorunda olanlar 5.886 TL, defter tutmakla yükümlü olmayan işyerleri de 2.943 TL cezayla karşılaşıyor.

ÇALIŞANLAR MAĞDUR OLUYOR

Sigortasız çalışmak işçileri mağdur ediyor. Sigortasız çalışan işçiler, işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alamıyorlar. Kıdem tazminatı ödemek zorunda olmayan işveren, dilediği zaman kapının önüne koyduğu için iş güvencesinden yoksun oluyorlar. Kıdem tazminatının yanı sıra ihbar tazminatı da alamıyorlar.

Sigortalı çalışan işçiler kendi iradeleri dışında işsiz kaldıklarında 10 aya kadar işsizlik maaşı alabilirken, sigortasız işçiler işsizlik maaşından yoksun kalıyorlar.

Emekli olmak için gereken prim gününü dolduramayan işçiler, gelecek umudunu kaybediyorlar, yaşlılıkta yoksulluğa mahkûm oluyorlar.

Sigortasız çalışanlar, Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ALO 170 ihbar hattına şikâyette bulunduklarında, idari para cezaları devreye giriyor. Ancak, ihbarın ciddiye alınabilmesi için şikâyet edilen iş yerinin unvanı, açık adres bilgisi ve sigortasız çalıştırılan kişilerin isim bilgilerinin verilmesi gerekiyor.

KAÇAK İŞÇİ ÇALIŞTIRAN 5 PUANLIK PRİM İNDİRİMİNDEN YARARLANAMIYOR

Sigortasız işçi çalıştıran işverenler idari para cezalarının yanı sıra başka ekonomik yaptırımlar ile de karşılaşıyorlar. Sigortalı çalıştırılan işçiler için işveren tarafından ödenmesi gereken primin 5 puanı bütçeden karşılanıyor. Bu indirimden yararlanabilmek için prim ödemelerinin düzenli yapılması gerekiyor. Ancak, sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilenler bir yıl süreyle 5 puanlık prim indiriminden yararlanamıyorlar. Prim indiriminden yararlandığı dönemde sigortasız işçi çalıştırdığı sonradan tespit edilenlerden ise indirilen prim tutarları geriye dönük alınıyor.

İŞÇİ KAZA GEÇİRİRSE FATURA İŞVERENE

SGK, iş kazalarında işverenin herhangi bir kusuru yoksa, işçi için yapılan masrafların tamamını karşılıyor. İşverenin kusuru olduğunda ise kusuru oranında rücu ediyor. Ancak, işçi sigortasız çalıştırılırken bir iş kazası meydana geldiğinde, SGK, kazada hiçbir sorumluluğu olmasa da yaptığı masrafları işverene rücu ediyor. Bunun içerisinde, işçinin sakat kalmasından dolayı kendisine veya ölümünden dolayı yakınlarına bağlanan aylıkların peşin değeri de bulunuyor.

 

(Kaynak: Haber Türk | 16.01.2020)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.