İşçinin Üstünün Aranması Yasal Bir Uygulama Mıdır? (1) / Hüseyin İrfan Fırat

SORU: İşyerinde önceleri sadece işten çıkarken çantalarımıza bakılıyordu. Bu normal derken şimdi de aşağılayıcı şekilde polis araması usulü, kollarımız kaldırılarak üstümüz aranıyor. Bu şekilde yasal bir hakkı var mı işverenin?

ADVERTISING

CEVAP: Çalışanları oldukça rahatsız eden bu konuyla ilgili daha önce de pek çok soru aldığım için konuyu derinlemesine araştırıp bir yazı haline dönüştürdüm. Sanırım yazıda sorunuza detaylı bir şekilde yanıt bulacaksınız.

Çalışma yaşamımıza ilişkin sorular arasında sıkça yer alan ilginç konulardan biri de çalışanların işe giriş ve çıkışlarında üst ve çantalarının aranması konusudur. Aslında kişilik hakları ile ilgili olan bu konu, gerçekten de ülkemizde özellikle de satış ve üretim işletmelerinde yaygın bir uygulama olma özelliğini korumaktadır. Uygulamaya kimi çalışanlar tepki göstermekte ve işverenlerin bu tür bir yetkilerinin olup olmadığını ve giderek bu uygulamaların yasal dayanaklarının olup olmadığını sorgulamaktadırlar.

Bu konuyu da araştırırken konuyla ilgili önemli bir araştırmayı hukukumuza kazandıran Dr. Ahmet Sevimli’nin Legal Yayınları’ndan yayımlanan İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları adlı eserinden yararlandık. Konu, bahsi geçen eserde kapsamlı bir şekilde incelenmektedir. Biz ise bu yazımıza sadece uygulamada sıkça sorulan sorular bakımından bazı temel konularda alıntılar yaparak özet bilgiler aktarmaya çalışacağız.

Öncelikle bu tür aramaların yasal dayanağının olup olmadığına bakalım dilerseniz:

İşveren çeşitli nedenlerle işçilerini aramak isteyebilir. Bu nedenler arasında işyerinde güvenliği tehlikeye düşürecek maddelerin işyerine girişinin veya işyerindeki değerli malların izinsiz dışarı çıkartılmasının (hırsızlık) engellenmesi ya da güvenlik tehlikesi yaratmamakla birlikte işyerinde bulundurulması yasaklanmış maddelerin ve benzerlerinin araştırılması ön plana çıkmaktadır. (1) İşçilerin üstlerinin, eşyalarının ve işyerinde kendilerine özgülenen ofis, masa, çekmece dolap vb. alanların aranması, özel yaşama müdahale oluşturur. Bu, bir hukuka uygunluk nedenine dayanmadıkça Anayasa m.20 de düzenlenen özel yaşama saygı, Anayasa m. 17’de düzenlenen kişi dokunulmazlığı haklarının özel kişilerce (işverence) ihlalidir.

Şu halde hukuka uygunluk nedenine dayanmayan aramalar Anayasa’nın 17 ve 20. maddelerine aykırı davranışlar olarak değerlendirilmelidir. Ancak hukuka uygun nedenlere dayalı olarak bu tür aramalar mümkündür. Peki, bu nedenler neler olabilir?

Bu tür aramaları hukuka uygun kılacak nedenlerin başında işyerinin güvenliğinin sağlanması ve korunması gelir. Güvenlik ve koruma nedenine dayanıldığında arama yapılması için başka bir hukuka uygunluk nedenine özellikle de işçinin rızasına gereksinim kalmayacaktır. (2) Güvenlik ve koruma sağlamak amacıyla arama yapılması halinde bunu hukuka uygun kılacak neden Medeni Kanun madde 24/2 anlamındaki “üstün yarar”dır.

İşyerinde güvenlik ve koruma sağlanmasına ilişkin öğretide ileri sürülen diğer bir hukuka uygunluk dayanağı ise iş sağlığı ve güvenliği konusundaki düzenlemelerdeki işçinin özel yaşamına müdahaleyi gerektiren hükümlerdir.(3)

Görülebileceği gibi, hukuka uygunluk nedenleri arasında işyerinin güvenliğinin sağlanması ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekçeler yer almalıdır. Bu tür durumlarda arama yapılabilmesi bakımından işçinin rızasının alınmasına da gerek olmayacaktır.

Bu arada hemen belirtmeliyiz ki yukarıda açıklanan gerekçelere (güvenlik ve koruma) dayanmayan aramalarda işçinin rızası alınmalıdır.

Konuya yarın devam edeceğiz.

(1) İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları s.211
(2) Taşkent Yönetim hakkı s.112
(3) Aynı eser s.212

(Kaynak: Birgün | 27.12.2019)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.