Dünyada Yaşlı İstihdamını Artırmak İçin Neler Yapılıyor? / Ahmet Kıvanç

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT),emeklilik için genç, çalışmak için yaşlı görüldüklerini belirtiyor. İşsizlik oranlarına bakıldığında 55 yaş üstünde işsizlik oranı düşük olmakla birlikte, bu yaş grubunda işgücüne katılma oranının da düşük olduğu görülüyor. Çalışmak istediği halde iş bulamayanlara yönelik dünyada daha uzun işsizlik maaşı ödemeleri ve işsizlik yardımları yapılıyor. Bazı ülkeler ise 50-55 yaş üstündeki kişileri istihdam etmeyi cazip hale getiren teşvik politikaları uyguluyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, emeklilikte yaşa takılanlar dosyasının beşinci gününde dünyadaki uygulamaları yazdı

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT),devlete göre emeklilik için genç, işverene göre ise çalışmak için yaşlı görüldüklerinden yakınıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) işgücü istatistiklerine göre, 2018 yılında işsizlik oranı Türkiye genelinde yüzde 11.0 iken 20-24 yaş grubunda yüzde 22.0; 25-34 yaş grubunda yüzde 12.5; 35-54 yaş grubunda yüzde 8.1; 55 yaş üstünde ise yüzde 5.8 olarak gerçekleşti. İlk bakışta, 55 yaş üzerinde işsizliğin ülke ortalamasının yarısı düzeyinde olduğu görülüyor.

Yaş gruplarına göre işsizlik
Yaş grubu		İşgücü	İstihdam	İşsiz sayısı	İşsizlik oranı
15+	2014	28.786	25.933	2.853	9,9
	2018	32.274	28.738	3.537	11,0
15-19	2014	1.741	1.460	281	16,1
	2018	1.803	1.494	309	17,1
20-24	2014	3.048	2.470	578	18,9
	2018	3.380	2.636	743	22,0
25-34	2014	8.568	7.644	924	10,8
	2018	8.665	7.585	1.081	12,5
35-54	2014	12.605	11.677	929	7,4
	2018	14.736	13.547	1.189	8,1
55+	2014	2.824	2.681	142	5,0
	2018	3.690	3.476	215	5,8
Kaynak: TÜİK İşgücü İstatistikleri

Ancak, TÜİK’in daha dar aralıktaki verilerine bakıldığında işgücüne katılım oranının 50 yaşından sonra hızla azaldığı görülüyor. 2018 yılı itibarıyla 25-44 yaş grubundaki kişilerin yüzde 70-72’si işgücüne katılırken, bu oran 45-49 yaş grubunda yüzde 66.5’e, 50-54 yaş grubunda yüzde 54.4’e, 55-59 yaş grubunda ise yüzde 42.9’a geriliyor. İşgücüne katılım 50 yaştan sonra azaldığı için işsizlik oranı da buna bağlı olarak daha düşük oranlarda seyrediyor.

Yaş gruplarına göre işgücü
			İşgücüne	İşgücüne
Yaş grubu		İşgücü	dahil olmayanlar	katılma oranı
15+	2014	28.786	28.200	50,5
	2018	32.274	28.380	53,2
15-19	2014	1.741	4.529	27,8
	2018	1.803	4.385	29,1
20-24	2014	3.048	2.407	55,9
	2018	3.380	2.218	60,4
25-29	2014	4.129	2.035	67,0
	2018	4.245	1.806	70,2
30-34	2014	4.439	2.043	68,5
	2018	4.420	1.836	70,7
35-39	2014	4.022	1.815	68,9
	2018	4.676	1.848	71,7
40-44	2014	3.621	1.762	67,3
	2018	4.089	1.670	71,0
45-49	2014	2.867	1.805	61,4
	2018	3.431	1.726	66,5
50-54	2014	2.095	2.224	48,5
	2018	2.540	2.129	54,4
55-59	2014	1.338	2.257	37,2
	2018	1.742	2.314	42,9

Emekli olanların bir kısmı sigortalı çalışmayı bırakıp kayıt dışına yöneldiği için işgücüne katılımın düştüğü akla gelebilir. Ancak, TÜİK’in işgücü verilerinde sigortalı veya kayıt dışı çalışan ayrımı yapılmıyor. Kayıt dışı çalışanlar da toplam işgücü ve istihdam rakamları arasında yer alıyor. TÜİK’in verilerinden çıkan en somut sonuç, sebebi ne olursa olsun 50 yaşından itibaren işgücü piyasasından çıkanların sayısının hızla arttığı.

TÜİK, işgücüne dahil olmayanların dahil olmama nedenlerini yaş gruplarına göre ayrım yapmadan topluca yayımlıyor. Bu verilere göre, 2014 yılında 3 milyon 827 bin kişi işgücüne dahil olmama nedeni olarak emekliliği gösterdi. 2018 yılında emekliliği gerekçe gösterenlerin sayısı 4 milyon 366 bin kişi oldu. İş aramayıp çalışmaya hazır olanların sayısı ise 2014’te 2 milyon 484 bin iken, 2018’de 2 milyon 170 bine geriledi.

YAŞLI İSTİHDAMI DÜNYANIN DA SORUNU

Emekli olmak için genç, çalışmak için yaşlı nüfusun istihdamı dünyanın da gündeminde yer alıyor. Bazı ülkelerde belli yaşın üzerinde işçi çalıştıranlara teşvik, bazı ülkelerde ise belli yaşın üzerindekileri işten çıkartanlara yükümlülük konuluyor.

Fransa’da 50’den fazla işçi çalıştıran işverenlere, 50 yaş ve üzeri işçiler için bir eylem planı hazırlama zorunluluğu bulunuyor. Her bir işveren, bu yaş üzerinde kaç işçi çalıştırmaya devam edeceğini ve kaç kişiyi işe alacağını resmi makamlara bildirmek zorunda.

Belçika’da normal emeklilik yaşı 65 olmakla birlikte, 58 yaşından itibaren emekli olmak mümkün. Ancak, işverenler 58 yaş ve üzerindeki kişileri normal emeklilik yaşından önce işten çıkartmaları halinde 65 yaşına gelinceye kadar işsizlik yardımı ve ek yardım yapmakla yükümlü.

Finlandiya, Türkiye’de daha çok erken emekli olanların emekli aylığında kesintiyle gündeme geldi. Ancak, Finlandiya’da 2017 yılında çıkartılan yasayla ayrıca, emeklilik yaşını doldurduğu halde çalışmaya devam edenlerin, geç emekli oldukları her ay emekli aylıklarının yüzde 0.4 oranında artırılması da sağlandı.

Danimarka’da her ne kadar kanuni emeklilik yaşı 67 ise de ortalama 60–61 yaşında emekli olunabiliyor. Danimarka 1999 yılında yaptığı değişiklik ile 60 yaşından büyük kişilerin işgücü piyasasına katılımını artırmak ve 62 yaş üstü bireylerin çalışmaya devamını sağlamak amacıyla teşvik politikaları uygulamaya başladı.

ÇÖZÜM NE OLABİLİR?

Türkiye’de EYT konusu daha çok emeklilik yaşı bağlamında tartışıldığı için soruna doğru teşhis konulamıyor ve doğru politika üretilemiyor. Emeklilikte yaşa takılanların sorunu temelde iki noktada toplanıyor. Birincisi, çalışmaya devam ettikçe emekli aylığının düşmesi, ikincisi ise işsizlik veya işsiz kalma korkusu.

Çalışmaya devam ettikçe emekli aylığının düşmesi konusunu önceki gün kapsamlı bir şekilde ele aldık. Çözümü ise emeklilik için gerekli asgari prim günü koşulunu yerine getirenlerin çalışmaya devam ettikçe emekli aylıklarını artıracak bir formül bulunması.

İşsizlik konusundaki çözüme gelince, dünyadaki örneklere bakmak bile yeterli. Türkiye’de kaç yıl işsizlik sigortası primi yatırılırsa yatırılsın azami 10 ay işsizlik maaşı ödeniyor. Bir defa Türkiye’deki işsizlik maaşı ödeme süreleri çok kısa. İşsizlik maaşı süresi dolduktan sonra da işsiz kalanlara yönelik bir yardım bulunmuyor.

OECD ÜLKELERİNDE İŞSİZLİK MAAŞI VE İŞSİZLİK YARDIMI

OECD ülkelerinden Belçika’da işsizlik maaşı ödeme sürelerinde sınır bulunmuyor. Hollanda 38 ay, İsveç 35 ay, İspanya, Portekiz, Norveç. Fransa ve Danimarka 24 ay süre ile işsizlik maaşı ödüyor.

OECD ülkelerinin büyük kısmında, yoksullara yönelik yardımların ötesinde, işsizlik maaşı ödemelerinin bitiminde işsizlik yardımı devreye giriyor. İşsizlik maaşı, çalışırken ödenen prim karşılığı olduğu için daha yüksek; işsizlik yardımı ise prim ödenmeden, karşılıksız olarak devlet tarafından yapılan bir sosyal yardım olduğu için daha düşük düzeyde bulunuyor.

Avustralya, Finlandiya, Fransa, Yunanistan, Yeni Zelanda, Portekiz, İsveç gibi ülkelerde ortalama ücretin yüzde 15’i ile yüzde 25’i arasında işsizlik yardımı yapılıyor. Bu oran İngiltere ve Almanya’da yüzde 10, Estonya’da yüzde 8, Avusturya’da yüzde 39 oranında. 

İşsizlik yardımında çoğu ülkede süre sınırı bulunmuyor. Genellikle işsizlik süresi boyunca ödemeler devam ediyor.

OECD ülkelerinde işsizlik sigortası
		Azamı ödeme	Ödeme oranları
	İstihdam ve katılım zorunluluğu	süresi (ay)	Başlangıç	Bitiş
Avusturya	24 ayda 365 gün	9	55
Belçika	27 ayda 468 gün	Sınır yok	60	53,8 (1 yıl sonra
Kanada	12 ayda 596 saat	5	65
Çek Cumhuriyeti	36 ayda 365 gün	5	65	50-45 (2 ve 4 ay sonra)
Danimarka	36 ayda 365 gün	24	90
Estonya	36 ayda 365 gün	12	50	40 (101 gün sonra)
Finlandiya	28 ayda 238 gün	23	62-82
Fransa	28 ayda 120 gün	24	57	75
Almanya	24 ayda 365 gün	12	60
Yunanistan	14 ayda 125 gün	12	Ortalama ücretin yüzde 27'si
Macaristan	48 ayda 365 gün	9	60	Asgari ücretin % 60'ı
İrlanda	12 ayda 273 gün	12	Ortalama ücretin yüzde 32'si
İtalya	24 ayda 365 gün	8	60	50 (6 aydan sonra)
Japonya	12 ayda 180 gün	9	50	80
Güney Kore	18 ayda 180 gün	7	50
Hollanda	36 haftada 26 hafta	38	75	70 (2 ay sonra)
Polonya	18 ayda 365 gün	12	O.Ü. % 30'u	O.Ü. % 23'ü (3 ay sonra)
Portekiz	24 ayda 450 gün	24	65
Slovakya	48 ayda 36 ay	6	50
Slovenya	18 ayda 365 gün	9	70	60 (3 ay sonra)
İspanya	72 ayda 360 gün	24	70	60 (6 ay sonra)
İsveç	12 ayda 6 ay	35	80	70 (9 ay sonra)
İsviçre	24 ayda 365 gün	18	70
İngiltere	24 ayda 365 gün	6	O.Ü. % 10'u
ABD	20 hafta	23	53
Türkiye	3 yılda 600 gün	10	40
Kaynak: OECD

 

TÜRKİYE’DE BEKLENEN ÇALIŞMA ÖMRÜ AB’NİN 6.8 YIL GERİSİNDE

Avrupa İstatistik Ofisi’nin (EUROSTAT) verilerine göre, 2018 yılında Avrupa Birliği’nde (AB) beklenen çalışma ömrü (yani 15 yaşındakilerin yaşamlarında çalışması beklenen yıl sayısı) 36.2 yıl düzeyinde. Bu rakam 2017 yılında 35.9 yıl, 2000 yılında ise 32.9 yıl seviyesindeydi. Erkeklerin kadınlardan daha uzun çalışması bekleniyor. Ortalama olarak erkekler için beklenen çalışma ömrü 38.6 yıl, kadınlar için 33.7 yıl.

AB üyesi ülkelerde beklenen çalışma ömrü, İtalya'da 31.8 yıl, Hırvatistan'da 32.4, Yunanistan'da 32.9, Danimarka'da 39.9, Hollanda'da 40.5 ve İsveç'te 41.9 arasında değişiyor.

Aynı araştırmaya göre, Türkiye’de beklenen çalışma ömrü ise 29.4 yıl düzeyinde. Türkiye’ye en yakın ülke olan Arnavutluk’ta beklenen çalışma ömrü 31.8 yıl.

(Kaynak: Haber Türk | 25.11.2019)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.