İşveren Sözleşmeye Bin Dolar Tazminat Koydu / Hüseyin İrfan Fırat

SORU: Ben 25 Haziran’da bir sigorta acentesinde işe başladım. İşverenimiz özel bir sözleşme imzalatarak, 6 aydan evvel işten ayrılmak istersek 1000 dolar tazminat maddesi koydurdu. Şu an 6 ay dolmadan işten ayrılmak istiyorum. İhbar sürem ve bahsi geçen tazminat konusunda beni bilgilendirebilir misiniz?

Cevap: Bu tür sözleşmelerle çalışma hayatımızda sıkça karşılaşıyoruz. Bunlar cezai koşul içeren bağlayıcı sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerde amaç, işverenlerin özellikle de kalifiye işçiyi en azından belirli bir süre o işyerinde tutmaya çalışmasıdır. Bu amaçla işçinin sözleşmede saptanmış süreden önce işten nedensiz olarak ayrılması koşulunda kendisine cezai bir tutar ödemesini talep eder.

Cezai şartın geçerli olmasının koşulları vardır
İş hukukumuzda değil de borçlar hukukunda yer bulan bu cezai şartın geçerli olması da bazı koşullara bağlıdır. Yani diğer bir deyişle cezai şart içeren sözleşmeler her durumda geçerli değildir. Bu konuda temel ilke şudur: Cezai şartın denklik içermesi, yani hem işçi hem işveren için geçerli olması gerekir. Sadece işçi aleyhine cezai şart içeren sözleşmeler geçersiz sayılmaktadır. Bunun dışında bu tür sözleşmelerin geçerli olması bakımından bir diğer koşul da belirli süreli sözleşmeler olmasıdır. Diğer taraftan fahiş tutarlar içeren sözleşmelerde hâkimin hakkaniyet indirimi yapma yetkisi vardır.

Olumsuz işveren davranışları haklı nedenle fesih sayılır
İşçi cezai koşul içeren bağlayıcı bir sözleşmeye imza atmış olsa dahi, iş sözleşmesini haklı nedenle derhal sona erdirecek olumsuz bir işveren davranışıyla karşı karşıya kalırsa işten ayrılabilir. Burada cezai koşul ortadan kalkar. Bunlar İş Kanunu’ndaki 24’üncü madde çerçevesinde işçiye haklı nedenlerle derhal fesih hakkı sağlayan hallerdir.
Örneğin işverenin işçinin ücretini düzenli ve/veya hiç ödememesi, işçiyi taciz etmesi, sigorta primini gerçek değerinden değil de düşük göstermesi, fazla mesai ücretini ödememesi, yıllık ücretli iznini kullandırmaması gibi nedenler her zaman işçiye haklı nedenle fesih hakkı doğurur. Bu durumda cezai şarta bakılmaksızın işçi haklı nedenle fesih hakkını kullanarak işten derhal ayrılabilir.

Süresinden önce haklı neden olmaksızın ayrılmak tazminat gerektirir
Ancak işçi için ortada herhangi bir haklı neden olmaksızın örneğin “bu işten sıkıldım” gibi bir gerekçeyle ayrılmak isterse cezai şart devreye girecektir. Örneğin, aşağıda sonuç özetini sunduğumuz bir Yüksek Mahkeme kararında yüksek yargı, sözleşme süresinden önce işten ayrılan işçi aleyhinde karar vermiştir.

“Davalı işçinin bir neden belirtmeksizin işyerinden istifa suretiyle ayrıldığı ve feshin haksız olduğu açıktır. Yukarıdaki ilkelere ve taraflar arasında imzalanan sözleşmeye göre cezai şartın koşulları oluşmuştur. O halde, mahkemece hesaplanacak cezai şarttan hükmedilerek Borçlar Kanunu 161. maddesi gereği hakkaniyete uygun bir indirim yapılarak sonucuna göre karar verilmelidir. Yazılı olduğu şekilde davanın reddi hatalıdır.”
Netice itibariyle siz yukarıda açıkladığımız olumsuz işveren davranışları ile karşı karşıya değilseniz ve/veya sözleşmeniz geçersiz bir sözleşme değilse, sadece bu işten kendinizce nedenlerle ayrılmak istiyorsanız ve sözleşme süresinden önce işten ayrılırsanız sözleşmenizdeki cezai şart devreye girecektir.

(Kaynak: Birgün | 18.10.2019)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.