Çalışanların Fazla Mesai Ücreti Hakları / Ahmet Kıvanç

Çalışma hayatında işçi işveren arasındaki en fazla anlaşmazlık konularından birini de fazla mesai ücretleri oluşturuyor. Bazı işyerlerinde “Fazla mesai, ücrete dahildir” belgesi imzalatılıyor. Bu belgeyi imzalayanlar fazla mesai ücretleri konusunda hiçbir hakları olmadığını düşünerek alacağının peşini bırakıyor. Bazı çalışanlar ise fazla çalışma yaptığını ispatlayamadığı için mahkemelerden eli boş dönüyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, fazla çalışma ücretlerine ilişkin bilinmesi gereken ayrıntıları yazdı.

İş Kanunu'na göre haftalık çalışma süresi 45 saat. Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar ise fazla çalışmaya giriyor. Türkiye dünyada fiili çalışma saatlerinin en uzun olduğu ülkelerden biri. Ancak, çalışanların çok az kısmı fazla çalışmalarının karşılığı ücreti alabiliyor.

Çalışanların fazla mesai ücreti konusundaki haklarını iki grupta ele almak gerekiyor. Sözleşmesinde fazla mesai ücretine dair herhangi bir özel hüküm bulunmayanlardan başlayalım. Bu gruptakiler için 45 saatlik çalışma süresi haftanın 6 gününe 7.5 saat olarak bölünebilir. Haftada beş gün çalışılan işyerlerinde ise günde 9 saat çalışma yapılabilir. İşçi ve işveren anlaşırsa haftalık normal çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak koşuluyla dağıtılabilir. Bu durumda, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, 45 saati aşamaz. Buna "denkleştirme" deniliyor. Örneğin, bir hafta 35 saat çalışan işçi, eksik çalıştığı 10 saate karşılık 2 ay içinde herhangi bir haftada 55 saate kadar çalıştırılabilir. İşverenin bundan dolayı fazla çalışma ücreti ödemesi gerekmez. İki aylık denkleştirme süresi toplu sözleşmelerle dört aya kadar artırılabiliyor

Denkleştirme süresinde haftalık ortalama 45 saati aşan çalışmalar için fazla mesai ücreti ödenmesi gerekir.

“FAZLA MESAİ PARASI, ÜCRETE DAHİLDİR” BELGESİ İMZALAYANLAR

İşveren ile imzaladığı sözleşmede “Fazla mesai parası ücrete dahildir” şeklinde özel hüküm bulunanların durumuna gelince… Genel kural olarak, sözleşmesinde böyle bir hüküm bulunanlar veya bordroya “fazla çalışma ücretini aldım” şeklinde imza attırılanlar fazla çalışma ücreti alamıyor.

Ancak, böyle bir imza atmış olan kişiler de günlük 11 saati, yıllık 270 saati aşan süreler için fazla çalışma ücretini talep edebilir.

FAZLA MESAİ YAPTIĞINIZI NASIL KANITLAYABİLİRSİNİZ?

Eski ve yeni iş kanunlarında fazla çalışmanın kanıtlanmasıyla ilgili özel bir hüküm bulunmuyor. Bu nedenle fazla çalışmanın kanıtlanmasında Türk Medeni Kanunu hükümlerine bakılıyor. Kanunun 6. maddesinde, “Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, taraflardan her biri, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlüdür” deniliyor. Dolayısıyla fazla çalışma yaptığını ileri süren işçi, bu iddiasını ispat etmek zorunda.

İş davalarında en çok başvurulan yöntemlerden biri tanık beyanı ile fazla çalışmanın ispatlanması. Ayrıca  işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, iç yazışmalar delil niteliğinde. Artık çok yaygın kullanmaya başladığımız elektronik yazışmalar en önemli deliller arasında yer alıyor.

İşyeri dışında çalışan kişiler, işlerinin saat kaçta bittiğini işverenine veya amirine elektronik postayla bildirip bunu saklayabilir.

Yargıtay’a göre, fazla çalışmanın bu tür yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların dinletmiş olduğu tanıkların beyanları ile sonuca gidilmesi gerekiyor.

Ücret davalarında beş yıllık zaman aşımı uygulanıyor. Beş yıldan daha önceki dönemlere ilişkin fazla mesai ücreti talep edilemiyor.

Fazla mesai yapıldığının da tüm dönem için kanıtlanması gerekiyor. Örneğin, fazla mesai yaptığını tanık dinleterek kanıtlamak isteyen işçi, tanık gösterdiği kişilerin kendisiyle hangi yıllar aynı işyerinde çalıştığını bilmeli. 2014 – 2018 yıllarına ilişkin fazla mesai iddiasında bulunan işçinin gösterdiği iki tanığın da sadece 2014-2015 yıllarında kendisiyle aynı işyerinde çalışması ve diğer dönemler için ayrıca tanık gösterememesi halinde 3 yıllık dönem için fazla mesai ücreti ödenmez.

DAKİKALAR BİLE ÖNEMLİ

Fazla mesai hesabında yarım saate kadar olan süreler 30 dakika, yarım saati aşan süreler ise 60 dakika kabul ediliyor. 1 saat 10 dakika fazla mesai yapan kişinin 1 saat 30 dakika çalıştığı; fazladan 40 dakika çalışanların da 1 saat fazla mesai yaptığı hesaplanıyor.

FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR?

Fazla çalışılan süreler için işçilere saat başına, normal saat ücretinin yüzde 50 fazlasıyla ödenmesi gerekir. Bir saatlik normal çalışma ücretinin 100 lira olduğu işyerinde, bir saatlik fazla çalışma için 150 lira ödenir.

İşçi isterse fazla çalışma karşılığı ücret almak yerine fazla çalıştığı her saat başına bir saat 30 dakika izin yapabilir. Beş saat fazla çalışması bulunan işçi, bir gün izin yapabilir. İşçi bu izin hakkını 6 aylık süre içinde herhangi bir tarihte kullanabilir.

HAKKANİYET İNDİRİMİ ZORUNLU MU?

İşçilerin fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının yazılı belgelere ve işyeri kayıtlarına dayanması halinde, mahkemeler bu kanıtlar üzerinden karar veriyor.

Yazılı bir kanıt yoksa ve tanıkların anlatımlarına dayanarak fazla mesai tespiti yapılıyorsa mahkemeler yüzde 25-30 oranında hakkaniyet indirimi yapabiliyor.

(Kaynak: Haber Türk | 09.05.2019)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.