Ziya PERVER - Kanun değişiyor, yetim aylığı alanlar ne olacak?

Bu yıl 2. dönem için vekil öğretmen olarak çalışıyorum. Görevim haziranda bitecek, yani tek dönem için öğretmenlik yapıyorum. Yetim aylığım kesilir mi? Kesilirse hazirandan sonra tekrar aylık alabilir miyim? Bu durumu kuruma bildirmem gerekir mi? Bildirilmediği takdirde cezai bir yaptırımı oluyor mu? Ayrıca evlendiğim takdirde çeyiz parası alabilir miyim, alabilirsem ne kadar olur? İrem Akgül

Yetim aylıklarında SSK'lı, Bağ-Kur'lu, TC Emekli Sandığı gibi SGK'ya devredilen kurumlarda farklılık olduğu gibi bundan sonra uygulanacağı ifade edilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda da farklılıklar var. Bu arada sizin bağlı olduğunuz TOBB Emeklilik Sandığı, SSK'ya tabi kurumlardan sayılır. Şimdi siz ve sizin gibi diğer yetimlerin kafasındaki soru işaretlerini gidermek için ayrıntılı açıklayalım.

SSK'lılarda durum nedir?

Sizin de dahil olduğunuz SSK'lı (özel banka-Borsa Sandığı yetimleri dahil) yetim kızlarda durum şu: Yetim kız çocuğu çalışmıyorsa ve evli değilse, herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan gelir veya aylık almıyorsa ana veya babasından dolayı yetim aylığı ödenir. Bu sayılan şartların hepsinin aynı anda gerçekleşmesi gerekiyor. Yetim erkekler ise SSK'lının erkek çocukları 18 yaşına kadar, ortaöğrenimde (lise) okuyorsa 20 yaşına kadar, yükseköğrenimdeyse 25 yaşına kadar alabiliyor. Kız veya erkek çocuk çalışamayacak kadar malûlse ve Sosyal Sigorta'ya ve emekli sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık ödenmiyorsa yetim aylığı alabiliyor.

Bağ-Kur'da durum nedir?

Bağ-Kur'lunun yetim kız çocuğu, evli değilse, çalışmıyorsa ve kendi çalışmasından dolayı emekli değilse ana-babasından yetim aylığı alabiliyor. Bağ-Kur'lunun yetim erkek çocukları 18 yaşına kadar, ortaöğrenime devam etmesi halinde 20 yaşına, yükseköğrenim görüyorsa 25 yaşına kadar, çalışmıyorsa ve kendi çalışmasından dolayı emekli değilse ana-babasından yetim aylığı alabiliyor. Kız veya erkek çocuk çalışamayacak kadar malûlse ve Sosyal Sigorta'ya, emekli sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almıyorlarsa yetim aylığı alabiliyorlar.

Emekli Sandığı'nda durum nedir?

Emekli Sandığı iştirakçisinin kız çocuğu evli değilse Emekli Sandığı iştirakçisi veya emeklisi değil ise ana-babasından yetim aylığı alabiliyor. Emekli Sandığı yetiminin memuriyet dışındaki (SSK'lı veya Bağ-Kur'lu ) çalışmaları yetim aylığı almasına engel olmuyor. Memurun yetim erkek çocuğu okumuyorlarsa 18 yaşını, ortaöğrenim yapıyorsa 20 yaşını, yükseköğrenim görüyorsa 25 yaşını dolduruncaya kadar yetim aylığı alabiliyor. Memurun ölümü tarihinde, iyileştirilmesi imkansız hastalıklarının veya sakatlıklarının çalışmalarına engel olduğu sağlık kurulunca onaylanacak raporla tespit edilen çocuklarına muhtaç olmaları şartıyla ölüm tarihindeki yaşları ne olursa olsun ölüm tarihini izleyen ay başından, sonradan bu şekilde malul ve muhtaç duruma düştükleri anlaşılanlara kendileri veya veli, veyahut vasileri tarafından sandığa müracaat tarihlerini takip eden ay başından itibaren aylık bağlanır. Aylık almakta iken malul-muhtaç kapsamına girdikleri anlaşılanların aylıkları, yaşları dolayısıyla aylıklarının kesilmesi gereken tarihte kesilmeyerek ödenmeye devam edilir.

Yeni dönemde yetim aylıkları nasıl paylaştırılacak?

Önümüzdeki aylarda yürürlüğe girmesi planlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'ndan sonra ise dul eşe yüzde 50 oranında, aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise 5510 sayılı kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde yüzde 75 oranında aylık bağlanacak. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmak şartıyla yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızların her birine yüzde 25 oranında aylık ödenecek. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmak şartıyla 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların erkeklere yüzde 25 oranında aylık bağlanacak. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmak şartıyla SGK Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirip malûl kız ve erkek çocuklara da yüzde 25 oranında aylık tahsis edilecek.

Sizin özel durumunuza gelince, SSK Kanunu'nu asgari şartlarda uygulamakla ödevli olan TOBB Emeklilik Sandığı'na öğretmen olarak işe başladığınızı bildirmeniz gerekir. Bu bildirim sonrasında da yetim aylığınızın çalışma süreniz boyunca kesilmesi zorunlu. İşinizden ayrılınca yeniden müracaat ettiğinizde ise yetim aylığınız yeniden bağlanır. Bu bildirimi zamanında yapmamanın cezası yok ama ödenen yetim aylıkları faiziyle sizden geri istenir. Bu arada erkek yetim olsaydınız okuduğunuz sürece (25 yaşına kadar) yetim aylığınız çalışmanız nedeniyle kesilmezdi.

Okur sorularına kısa cevaplar

Aysel Yılmaz: 15.02.1967 doğum tarihiniz, 01.06.1996 sigorta başlangıcınız ve var olan 1.658 gün ile 31.03.2003'te SSK'yı kapatıp Bağ-Kur'a geçmişsiniz. Bu durumda Bağ-Kur'dan 53 yaşından sonra en az 20 tam yılla yani 7 bin 200 gün sayısı ile emekli olursunuz. Ya da 15 tam yılla 56 yaşında da kısmi aylıkla emekli olabilirsiniz. Bundan sonra yeniden SSK'ya geçer ve geçtikten sonra en az 1.260 gün daha SSK primi ödemek ön şartıyla SSK'dan yine 53 yaşında ama bu kere 5 bin 900 gün sayısı ile emekli olursunuz. Veyahut yine 1.260 gün prim ödeme ön şartıyla toplamda da en az 3 bin 600 gün sayısıyla 58 yaşında emekli olursunuz.

Ertuğrul Bilgin: 24.03.1956 doğum tarihli anneniz, 01.09.1988 SSK başlama tarihi ve var olan 2 bin 105 gün sayısını 23.05.2011 gününe kadar 3 bin 600 güne tamamlarsa 56 yaşında emekli olur. Sosyal güvenlik kanunlarına göre anne ve babanızdan hangisi önce vefat ederse sağ kalan eşinin aylığının yüzde 50 veya yüzde 75'ini alır.

Murat Demirci: 1981 doğumlu ve 1997 işe girişli eşiniz 1.600 günle malulen emekli olamaz. Ama prim ödeme gün sayısını en az 1.800 güne çıkarmak ve sağlık kurulundan malul raporu almak şartıyla emekli olabilir. Malul raporu şimdiki kanunlara göre yüzde 67 oranlıdır yeni gelecek kanuna göre ise yüzde 60 olacaktır.

Ali Aydın: 14.02.1958 doğumlu ve 02.05.1969 sigorta girişli babanız, 1.089 gün SSK, 1.200 Tarım Bağ-Kur ile 1.170 günlük yurtdışı (Libya) çalışmasından ibaret 3 bin 459 gününü SSK'ya prim ödeyerek 3.600 güne tamamlar tamamlamaz emekli olur. Bu arada Libya sürelerinin yurtdışı borçlanması yapılması gerekiyorsa bir an önce yaptırıp parasını ödeyin.

Mustafa Tufan: Halen 5434 sayılı kanun gereğince 10 yıl görev yapmadan vefat eden memurun geride kalan dul ve yetimlerine aylık verilmez. Ama 5 yıldan çok 10 yıldan az olanların sadece çocuklarına okudukları sürece yetim aylığı ödenir. Yeni 5510 sayılı kanun ise 5 yıldan çok süresi varken vefat eden memurların dul ve yetimlerine aylık hakkı getiriyor.

Semlin Akgül: Eşiniz Özkan Bey, 18.01.1963 doğum tarihi, 01.03.1981 SSK işe girişi ve 1.569 günlük prim ödeme gününden sonra 01.04.1989 günü başladığı ve halen devam ettiği Bağ-Kur'dan 9 bin günü tamamlamak şartıyla 48 yaşından sonra emekli olur. Bu arada askerlik konusunda bilgi vermemişsiniz, şayet askerliğini Bağ-Kur'dan önce ifa etmiş ise borçlanıp ödemesi halinde emeklilik yaşı 47'ye iner. Alacağı emekli aylığını ise www.emeklilikuzmani.com web sayfasından öğrenebilirsiniz.

Gülten Ermiş: 01.01.1961 doğum tarihi, 01.01.1987 sosyal güvenlik başlangıcı ve var olan 3 bin 885 gün sayısı ile bundan sonra prim ödemeseniz bile 56 yaşında emekli olursunuz. Bundan sonra prim ödemeye devam ederseniz de 5 bin 150 günü tamamladığınızda herhangi bir yaşa bağlı olmadan hemen emekli olabilirsiniz.