Fazla Mesai İhtilaflarında Püf Noktalar / İsa Karakaş

* Fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde 50 fazlasıyla ödeniyor. İşçiye, fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, bu halde sadece kalan yüzde 50 zamlı kısmı ödeniyor. Yüzde 50 fazlasıyla ödeme kuralı, nispi emredici bir nitelik taşıyor.

Fazla çalışma, günlük hayatta ‘fazla mesai’ diye tabir ediliyor. Fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde 50 fazlasıyla ödenir. İşçiye fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, bu halde sadece kalan yüzde 50 zamlı kısmı ödenir.

Yüzde 50 fazlasıyla ödeme kuralı, nispi emredici bir nitelik taşıyor. Bu nedenle işçi ve işveren taraflarının bunun altında bir oran belirlemeleri mümkün değil. Bu oran taban niteliğinde. Ancak sözleşmelerle bu oranı daha yüksek tutmak mümkün. Bu konuda tavan öngörülmüyor.

HESAPLAMA YÖNTEMİ

Fazla çalışma ücreti, ait olduğu dönem ücretiyle hesaplanıyor. Son ücrete göre hesaplama yapılması doğru olmuyor. 
Yargıtay kararları da bu yönde.

Bu durumda fazla çalışma ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli olmuyor. İstek konusu dönem içinde işçi ücretlerinin miktarı da belirlenmeli.

GEÇMİŞ ÜCRET BİLİNMİYORSA!

İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde bilinen ücretin asgari ücrete oranı yapılarak bilinmeyen ücretin buna göre tespiti de Yargıtay 9. Hukuk Dairesi tarafından kabul görüyor. Ancak işçinin işyerinde çalıştığı süre içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması veya son dönemlerde toplu iş sözleşmesinden yararlanması gibi durumlarda, bilinen son ücretin asgari ücrete oranının geçmiş dönemler yönünden dikkate alınmasının doğru olması doğru olmuyor. Bu gibi hallerde ilgili meslek kuruluşundan bilinmeyen dönemlerin ücretleri sorulmalı ve dosyadaki diğer deliller bir değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmeli. 

ÖRNEK UYGULAMA

Hesaplanması, aşağıdaki örnekte şöyle gösteriliyor:

Örneğin ( X ) Tekstil Ltd. işyerinde haftalık çalışma süresinin yasal çalışma süresi olan 45 saat olarak belirlendiğini çalışanların 2017/Mayıs ayının 2. haftasında 47 saat çalışmış olduklarını varsayalım.

Bu durumda 47 saatlik haftalık çalışma süresi yasal haftalık çalışma (45) süresinin 2 saat üstünde bulunduğundan bu 2 saatlik çalışma fazla çalışma olup bu sürelere ait çalışmalar için normal çalışma ücretlerinin saat başına düşen miktarının yüzde 50 yükseltilmesiyle ödenmesi gerekiyor.

Sorularınız için: isakarakas@hotmail.com

HAFTALIK 45 SAATİN ALTINDAKİ ÇALIŞMALAR

İş Kanunu’na göre işçinin normal çalışma ücretinin sözleşmelerle haftalık 45 saatin altında belirlenmesi halinde, işçinin bu süreden fazla, ancak 45 saate kadar olan çalışmaları, fazla sürelerle çalışma olarak kabul ediliyor. Bu şekilde fazla saatlerde çalışma halinde normal çalışma saat ücreti yüzde 25 yükseltilerek ödenmeli.

İŞÇİYE SERBEST ZAMAN HAKKI

İş Kanunu, işçiye isterse ücreti yerine serbest zaman kullanma hakkı tanıyor. Bu süre, fazla çalışma için her saat karşılığı 1 saat 30 dakika, fazla süreli çalışmada ise 1 saat 15 dakika olarak belirlendi. Bu sürelerin de sözleşmelerle artırılması mümkün.
Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanıyor.

Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen hallerde, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunuyor. Bu şekilde bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin yüzde 50 fazlası fazla çalışma ücreti, yüzde 25 fazlası ise fazla sürelerle çalışma ücretidir. İşçinin parça başı ücreti içinde zamsız kısmı ödenmiş olmakla, fazla çalışma ücreti sadece yüzde 50 zam miktarına göre belirlenmeli.

YÜZDE USULÜ ÜCRET VE FAZLA MESAİSİ

Otel, lokanta, eğlence yerleri gibi işyerlerinde müşterilerin hesap pusulalarında belirli bir yüzde olarak eklenen paraların işverence toplanarak işçilerin katkılarına göre belli bir oranda dağıtımı şeklinde uygulanan ücret sistemine ‘yüzde usulü ücret’ deniliyor. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde fazla çalışma ücreti, işveren, yüzde usulü toplanan paraları işyerinde çalışan işçiler arasında, eksiksiz olarak dağıtmak zorunda. Fazla çalışma yapan işçilerin fazla çalışma saatlerine ait puanları normal çalışma puanlarına ekleniyor. Yüzdelerden ödenen fazla saatlerde çalışmanın zamsız karşılığı ile zamlı olarak ödenmesi, gereken ücret arasındaki fark işverence ödeniyor. Zira yüzde usulü ödenen ücret içinde fazla çalışmaların zamsız tutarı ödenmiş oluyor. Yapılan bu açıklamalara göre yüzde usulü ya da parça başı ücret ödemesinin öngörüldüğü çalışma biçiminde fazla çalışmalar, saat ücretinin yüzde 150 zamlı miktarına göre değil, sadece yüzde 50 zam nispetine göre hesaplanmalı.

HAKKANİYET İNDİRİMİ

Fazla çalışmaların uzun bir süre için hesaplanması ve miktarın yüksek çıkması halinde Yargıtay’ca son yıllarda hakkaniyet indirimi yapılması gerektiği istikrarlı uygulama halini aldı. Ancak fazla çalışmanın takdiri, delil niteliğindeki tanık anlatımları yerine yazılı belgelere ve işveren kayıtlarına dayanması durumunda böyle bir indirime gidilmiyor.

İMZA ALMAK ÖNEMLİ

Ücret, banka kanalıyla ödeniyorsa SGK açısından yeterli görülüyor ve ceza uygulanmıyor. Ancak fazla mesai ihtilaflarında imzalı bordrolar önem taşıyor. Yargıtay’a göre imzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, kural olarak bordro hilesi taşımadığı sürece işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yapıldığını yazılı delillerle kanıtlanması gerekiyor.

Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazî kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille söz konusu olabiliyor.

Keza bordro hilesi bulunmadığı ve bordro ile fazla mesai ücreti ödenmiş ve ihtirazı kayıt konmamış ise tanık beyanlarına dayalı fazla çalışma tespitinde ödenen ayların dışlanması, aksi halde ise ödenenlerin mahsup edilmesi gerekiyor.

Başka bir anlatımla, işverence işçilerin fazla çalışma ücreti talep etmesine engel olacak şekilde sembolik fazla çalışma tahakkukları yapılırsa bu aylar fazla çalışma hesabından dışlanmaz; ancak yapılan fazla çalışma ödemeleri, tespit edilen fazla çalışma ücreti alacağından mahsup ediliyor.

(Kaynak: İto | 21.11.2017)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.