Arif AKARCA, Dr.Mehmet ŞAFAK - Vergilemede belge düzeni ve yeni belgeler

akif.akarca@alfaymm.com

mehmet.safak@alfaymm.com

Bilindiği gibi Vergi Usul Kanunu'na göre, gelir, kurumlar, katma değer vergisi ve diğer mükellefiyetlerde, verginin doğuşunun bağlandığı olay ve hukuki durumlarla ilgili her türlü muamelelerin, prensip olarak belgeye bağlanması gerekir. Anılan mükellefiyetlerde, vergi matrahı mükellef tarafından tutulan kayıt ve hesaplara dayanılarak tespit ve beyan olunur. Bu kayıtların geçerliliği, kanunda belirtilen belgelerle tevsik belgelendirilmesi şartına bağlıdır. Belgeler, mükellef yönünden beyanının doğruluğunu gösteren bir ispat aracıdır. Vergi İdaresi bakımından ise, vergi denetiminin aracını ve bazını oluşturur. Üçüncü kişilerle yapılan işlemlerin uygun belgelerle ispatı yanında işletme içi muamelelerin de belgeye bağlanmasına ihtiyaç vardır.

- Üçüncü şahıslarla olan muamelelerin belgelenmesi:

Vergi Usul Kanunu'na göre tutulan defterlerde yer alan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelerle ilgili bulunan kayıtların belgeye bağlanması zorunludur. (VUK. md. 227) muamele ve işlemlerin usulüne uygun belgelerle ispatlanamaması halinde kayıtlar sağlığını kaybeder. Beyan edilen vergi matrahı ve hesaplanan verginin doğruluğu şüpheli hale gelir. Belgelerin sahte veya yanıltıcı nitelikte olması mükellefleri önemli sorunlarla karşı karşıya bırakır.

- İç işlemlerle ilgili kayıtların belgelenmesi:

Vergi Usul Kanunu'nun 227. maddesinde ayrıca belirtilmemiş olmakla beraber, vergiyi doğuran olayla ilgili işletme içi muamelelerin de belgelenmesi gereklidir.

Örneğin, envanter kayıtları, amortisman kayıtları, emsal bedelinin hesaplanması ile ilgili kayıtların geçerli dokümanlarla belgelenmesi gerekir. Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımına ilişkin hesaplamaların da belgeye bağlanması yasal bir zorunluluktur.

- Defter tutmak zorunda olmayanlarda belgeler:

Vergi Usul Kanunu'nun 227. maddesinde, defter tutmak zorunda olmayan mükelleflerin de, vergi matrahlarının tespiti ile ilgili ve gerçek usulde tespit edilen giderlerini tevsik edecekleri hükme bağlanmıştır. Buna göre, gelir vergisi mükelleflerinden, geliri sadece ücret, menkul veya gayrimenkul sermaye iradı yahut diğer kazanç ve iratlardan ibaret olanlar, defter tutmayacak olmakla beraber, matrahtan indirdikleri giderleri geçerli belgelerle belgelendirmek zorundadırlar.

- Tevsiki zorunlu olmayan kayıtlar:

Üçüncü şahıslarla olan münasebetler ve muamelelerin belge ile ispat edilmesi prensibinin bazı gider unsurları bakımından istisnası vardır. Vergi Usul Kanunu'nun 228. maddesine göre, ...aşağıda olduğu gibidir.

- Örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmayan giderler. Örneğin, iş takibi için yapılan şehir içi yolculukları dolayısı ile ödenen dolmuş, otobüs ücretleri gibi. Bunun için, ilgili memurca düzenlenen ve yapılan harcamaları gösteren bir liste yeterlidir.

- Vesikanın teminine imkan olmayan giderlerde de, belgelendirme aranmaz. Bu tür giderlere örnek olarak, boğaz köprüsü geçiş ücreti gösterilebilir.

- Vergi kanunlarına göre götürü olarak tespit edilen giderler yönünden, vesika ile tevsik söz konusu olmaz. Götürü gider usulünü kabul eden gayrimenkul sermaye iradı sahipleri, hasılatın yüzde yirmi beşini belgesiz götürü gider olarak indirilebilirler.

Belge çeşitleri:

Kayıt ve muamelelerin ispatı ile ilgili belgeler şunlardır:

- Fatura

- Perakende satış makbuzları (ödeme kaydedici cihaz fişleri),

- Gider pusulası,

- Müstahsil makbuzu,

- Serbest meslek makbuzu,

- Ücret bordrosu,

- Sevk irsaliyesi,

- Taşıma irsaliyesi,

- Yolcu listeleri,

- Günlük müşteri listeleri,

- Muhabere evrakı,

- Diğer vesikalar.

Kayıt ve muamelelerin ispatına yarayacak belgelerin neler olduğu Vergi Usul Kanununda belirlenmiştir. Ayrıca, Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 227. maddesi ile Maliye Bakanlığı'na verilen yetki çerçevesinde anılan bakanlıkça teknik gelişmelere ve ortaya çıkan ihtiyaçlara göre alınması ve verilmesi gereken yeni belge türleri belirlenmesi söz konusu olmaktadır.

Yeni düzenlemeler-yeni belgeler

05.01.2008 tarih ve 26747 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 379 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile uygulamada ortaya çıkan bazı tereddütleri gidermek ve uygulama birliği sağlamak amacıyla Maliye Bakanlığı'nca kayıt ve belge düzeni de bazı değişiklikler yapılmıştır.

Kıymetli maden alım-satımında belge düzeni

Türk Parası Kıymetini Koruma mevzuatına göre kıymetli maden alım-satımı yapma yetkisi verilen yetkili müesseselere; 01.03.2008 tarihinden geçerli olmak üzere, kıymetli maden alımında "Kıymetli Maden Alım Belgesi" satımında da "Kıymetli Maden Satım Belgesi" düzenleme zorunluluğu getirilmiştir. Bu belgeleri Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi gereken belgeler kapsamına alınmıştır. Belgelerin birer örneği VUK'nun 379 sıra nolu Genel Tebliğ ekinde yer almaktadır.

Kıymetli maden alım-satım belgelerinde; düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası belgeyi düzenleyen yetkili müessesenin adresi, vergi dairesi, alıcıya ilişkin bilgiler ile madenin cinsi miktarı, tutarı, katma değer vergisi yer alacaktır. Bu belgeler bilgisayar ortamında da düzenlenebilecektir.

Serbest meslek faaliyetinde bulunan hekimler POS cihazı kullanmak zorunda

Kanunun Maliye Bakanlığı'na verdiği yetkiye dayanacak icra eden hekimlerin (diş hekimleri ile veteriner hekimler dahil), iş yerlerinde tebliğde belirtilen özellikleri taşıyan kredi kartı okuyucularından (POS cihazı) bulundurmaları ve kredi kartı ile yapılan ödemelerde bu cihazı kullanma zorunluluğu getirilmiştir.

Bu cihazlarla düzenlenecek POS fişlerinin, anılan mükelleflerce yürütülen serbest meslek faaliyetlerinde VUK uyarınca düzenlenmiş serbest meslek makbuzu olarak kabul edilmesi uygun görülmüştür.

Hekimler, 01.06.2008 tarihinden itibaren işyerlerinde tebliğde belirtilen özelliklere sahip POS'ları bulunduracaklar ve kullanacaklar; söz konusu şartları taşımayan POs'ları kullanamayacaklardır. Bahsi geçen mükellefler gerekli şartları taşımayan POS'ları 01.06.2008 tarihinden itibaren mevcut halleri ile kullanamayacaklarından, bu cihazlar sahipleri (bankalar, katılım bankaları vb.) tarafından ya toplanacak yada bu tebliğde yer alan esas ve usullere uygun hale getirilecektir.

Söz konusu mükellefler, bu tebliğ ile bulundurma ve kullanma zorunluluğu getirilen POS'ları kullanmak suretiyle yaptıkları tahsilatlarda müşterilerine bu POS'lardan çıkan belgeleri verecekler, müşteri tarafından talep edilse dahi başkaca bir belge düzenlemeyeceklerdir.

Bahsi geçen POS cihazlarının özelliğinden ve kredili satışlara ilişkin mevzuattan dolayı belgenin birinci nüshasının mükellefte kalması durumunda, müşteriye verilen ikinci nüsha, vergi uygulamalarında asıl belge gibi mütalaa edilecektir.

Anılan mükellefler, bu POS'ları kullanmak suretiyle hizmet ifasında bulundukları her günün sonunda kapanış raporu almak ve raporları gerektiğinde Maliye Bakanlığı görevlilerine ibraz etmek üzere muhafaza etmek zorundadırlar.

Mükelleflerin işyerlerinde tebliğde öngörülen POS'ları kullanıyor olmaları serbest meslek makbuzu düzenleme mecburiyetlerini kaldırmamaktadır. Zira bedeli kredi kartı kullanılmaksızın ödenen hizmetler için POS'ların kullanılması söz konusu olmamaktadır. Bu durumda, anılan mükelleflerin bedelini kredi kartı kullanılmaksızın (nakit, çek, havale vb. olarak) tahsil ettikleri hizmetler için Vergi Usul Kanunu'na göre serbest meslek makbuzu düzenlemeleri gerekmektedir.

Anlaşmalı eczanelerce sosyal güvenlik kurumu adına düzenlenen faturalarda süre

336 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nde eczanelerin, çalışanlarının reçetelerini karşılamak üzere sözleşme yaptıkları kamu kuruluşları ile sınırlı olmak üzere, ilgili kuruluşların çalışanlarına yaptıkları ilaç teslimlerinde kamu kuruluşlarınca karşılanacak yapa ilişkin tutarı içeren faturayı, ay sonunda tüm çalışanlar için ve tek bir fatura şeklinde düzenleyebilecekleri belirtilmiştir.

Bu tebliğin yayımı tarihinden itibaren, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun da 336 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uygulamasında, eczanelerle anlaşma yapılan kamu kuruluşları kapsamında değerlendirilmesi uygun görülmüştür.

Anılan kurumla anlaşmalı eczanelerce de söz konusu kuruma (anılan tebliğde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde, çalışanlar, emeklileri ve bunların bakmakla yükümlü oldukları kişilere ait ilaç teslimleri için) ay sonunda tek bir fatura düzenlenebilecektir.

İlaç satış mümessilleri tarafından taşınan promosyon ürünleri ile numune ilaçlarda sevk irsaliyesi düzenlenmeyeceği

Bakanlığımıza yansıyan olaylardan, ilaç satış mümessillerinin hekimlere verilmek üzere, tanıtım amaçlı olarak beraberlerinde bulundurdukları ve ticari mal kapsamında olmayan promosyon ürünleri ile numune ilaçlar için sevk irsaliyesi düzenlenip düzenlenmeyeceği hususunda tereddüde düşüldüğü anlaşılmıştır.

Vergi Usul Kanunu'nun 230.maddesinin 5 numaralı bendi uyarınca, satılan malların alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve taşıtta bulundurulması zorunludur.

Bu itibarla, ticari mal niteliğinde olmayan broşür, bloknot, kalem gibi promosyon ürünleri ile numune ilaçların, hekimlere verilmek üzere firmaların satış mümessilleri tarafından taşınması sırasında (ticari mal sevkıyatı izlenimi verecek büyüklükte veya mahiyette olmamak şartıyla) sevk irsaliyesi düzenlemesine gerek bulunmamaktadır.

3568 sayılı kanuna göre yetki almış meslek mensuplarına ve Avukatlık Kanunu'na göre yetki verilen avukatlara uzlaşma görüşmelerinde ibraz etme zorunluluğu getirilen belgeler

Uzlaşma Yönetmeliği'nde mükelleflerin yapılacak uzlaşma görüşmelerinde, 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'na göre kurulan meslek odalarından bir meslek mensubunun da (Serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir) bulundurulabileceği, ancak bu kişilerin uzlaşma ile ilgili tutanaklara imza atamayacakları belirtilmiştir.

Uygulamada, uzlaşma görüşmelerine mükellefle birlikte hukuki yardımda bulunmak üzere avukatların da katılmaları mümkün bulunmaktadır.

Bundan böyle (339 sıra nolu VUK Tebliği'nin yayımı tarihine kadar uzlaşma günü tayin edilmemiş uzlaşma talepleri dahil olmak üzere) anılan meslek mensupları ile avukatların, uzlaşma görüşmelerine katılabilmelerinin hukuki bir belgeye (sözleşme, vekaletname vb.) dayandırılması ve söz konusu belgenin aslı veya onaylı bir örneğinin uzlaşma görüşmesi sırasında komisyona ibraz edilmesi uygun görülmüştür.

Söz konusu belge, mükellefin uzlaşma komisyonundaki dosyasında muhafaza edilecek; birer fotokopisi de meslek mensubu ve/veya avukatın tarh dosyasına konulmak üzere ilgili vergi dairelerine gönderilecektir.
 

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 17.01.2008)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.