Gelirler Kontrolörü Tahir ERDEM - Asgari geçim indiriminde gözden kaçanlar

Yeni yıl ile birlikte ücretlilere vergi indirimi sağlayan yeni bir uygulama devreye giriyor. Asgari geçim indirimi. Konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığı'nca bir tebliğ yayımlandı. (265 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği 04.12.2007 tarihli ve 26720 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır) Yazımızda söz konusu tebliği de dikkate alarak asgari geçim indirimi uygulamasına ilişkin tereddüt yaratan konulara değinmek istiyoruz.

Genel hatlar

Ücret geliri elde edenler için öngörülen uygulamada, her bir ücretli için, ücret geliri üzerinden alınacak verginin asgari belirli bir tutarının alınmaması söz konusu. Ücretlinin medeni durumuna ve çocuklu olup olmamasına göre bu asgari tutar belirli bir sınıra kadar yükselmektedir.

Dolayısıyla, asgari geçim indirimi ile gelir vergisi uygulamasında çalışanlar lehine pozitif bir ayrımcılık öngörülüyor. İşin özünde, asgari geçim indirimi ücretlilerin yaşamlarını sürdürmesi bakımından mutlak görülen bir gelir tutarı üzerinden vergi alınmaması prensibinden doğmuştur.

Bu noktada, asgari geçim indiriminin vergi matrahından düşülmesi yerine hesaplanan vergiden mahsup yönteminin belirlenmesi, aynı durumda olan her bir ücretli için eşit tutarlarda vergi indirimi sağlarken, daha üst dilimlerde kalan yüksek ücretliler için dezavantajlı bir durum yaratılmıştır.

Diğer yandan daha önce uygulamada olan ücretlilerde vergi indirimi (yaygın ifadesi ile vergi iadesi) uygulaması sona ermiş bulunmaktadır.

Düzenlemenin kapsamı idari düzenleme ile etkilenmiştir

Asgari geçim indirimi düzenlemesinde (GVK md. 32) asgari geçim indiriminin uygulama dönemleri ve mahsup şekli ile diğer hususlara ilişkin usul ve esasları belirleme konusunda Maliye Bakanlığı'na yetki verilmiştir.

Bu yetkiye istinaden çıkarılan idari düzenlemede, uygulamanın kapsamı dar mükellefiyette elde edilen ücretler açısından daraltılmıştır. Diğer yandan, eş için asgari geçim indiriminden yararlanılabilmesi koşulu olarak kanunda yer verilen "çalışmayan ve herhangi bir geliri olmama" şartı, idari düzenlemede sadece ücret geliri elde eden eş, "çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş" kapsamında değerlendirilmek suretiyle, diğer gelir unsurlarını elde eden eş için uygulamadan yararlanmanın kapısı açılmıştır. Bu durum, kanunkoyucunun yasal düzenlemede öngördüğü koşulu idarenin düzenlemesi ile ortadan kaldırması anlamına gelmektedir. Nitekim, eş için asgari geçim indiriminden yararlanılmasının tek koşulu eşin "çalışmaması" değil aynı zamanda "herhangi bir geliri olmaması"dır. Bu noktada, kanaatimizce, "herhangi bir geliri olmayan" ibaresi devre dışı bırakılmak yerine kanunkoyucunun iradesine uygun olarak uygulamada dikkate alınmak üzere açıklanmak durumundadır.

Gerek dar mükellefiyette elde edilen ücretlerin idari düzenleme çerçevesinde uygulamanın kapsamı dışında bırakılması gerekse eş için kanunda belirtilen asgari geçim indiriminden yararlanma koşulunun idari düzenlemede dikkate alınmaması hukuki sorunlar teşkil etmektedir.

Ceza uygulaması kritik

Asgari geçim indirimi uygulamasına yönelik önemli bir sorun da ceza uygulamasıdır. Asgari geçim indirimi genel kural olarak işveren tarafından kesinti aşamasında hayata geçirilmektedir. Uygulamadan kaynaklanan vergi ve cezaları muhatabı da işveren olacaktır. Ancak, işverenin çalışanına rücu hakkı bulunmaktadır. Bu noktada önemli bir hatırlatma olarak, ücretli adına mahsup edilen verginin ücretin elde edildiği aydaki ücretle birlikte ödenmemesi durumunda da yersiz mahsup yaptığı gerekçesi ile işveren (mükellef) adına vergi ziyaı cezalı tarhiyat yapılacaktır. Dolayısıyla, asgari geçim indiriminin önemli bir eleştiri noktasını oluşturan işverenin mahsup ettiği vergiyi ücretliye yansıtmaması sorunu ceza uygulaması ile karşılanmaktadır.

Yatırım ve istihdamı teşvik kapsamında kalan ücretlilerin durumu belirsiz

Konu'ya ilişkin bir diğer önemli ayrıntı ise yatırım ve istihdamı teşvik kapsamında kalan ücretlilerin asgari geçim indiriminden ne şekilde yararlanacağıdır.

İdari düzenlemede başka bir kanun hükmü uyarınca ücretlerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayanların asgari geçim indiriminden yararlanamayacağı açıklanmıştır. Örnek olarak da, serbest bölgelerde ve teknoloji geliştirme bölgelerindeki çalışanlar ile Türk Uluslararası Gemi Sicili'nde kayıtlı gemilerde çalışanlar gösterilmiştir. Bu ücretlilerin geliri üzerinden istisna ve muafiyetler çerçevesinde gelir vergisi alınmaması nedeniyle kesilen verginin bir kısmının ücretliye iadesi yoluyla asgari geçim indirimi sağlamayı hedefleyen uygulamanın hayata geçirilmesi mümkün değildir. Diğer bir ifade ile vergi yükü taşımayan bu ücretler açısından asgari geçim indirimi uygulaması gerekliliği ortadan kalkmaktadır.

Buna karşın, 5084 sayılı knun kapsamındaki ücretliler için durum çok farklıdır. Bilindiği üzere, yatırımların ve istihdamın teşviki konusunda yürürlükte olan 5084 sayılı kanunla getirilen teşvik unsurlarından biri de, "Gelir vergisi stopajı teşviki"dir. Kanunun 3'üncü maddesi öngörülen şartlar dahilinde çalıştırılan işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir.

Bugün itibari ile ülkemizdeki 81 ilden 49'u 5084 sayılı kanun kapsamında yer almaktadır. Bu illerde kurulan işletmelerden 5084 sayılı kanundan yararlananlar açısından asgari geçim indirimi uygulaması tereddüt oluşturmaktadır.

Nitekim, 5084 sayılı kanunun 3'üncü maddesi dikkate alındığında, bu kanundan yararlanan mükellefler, çalıştırdıkları işçilerin ücretleri üzerinden gerekli vergi kesintisini yapacaklar ve muhtasar beyanname ile beyan edeceklerdir. Buna karşın, bu ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir. Dolayısıyla, asgari geçim indirimi uygulaması öncesinde ihdas edilen bu teşvik unsuru, işverene çalıştırdıkları işçilerin ücretleri üzerinden gündeme gelen verginin organize sanayi veya endüstri bölgelerinde tamamını diğer yerlerde ise yüzde seksenini ödememe imkanı tanımaktadır. Bu çerçevede, yatırımın ve istihdamı işçi ücretleri üzerindeki vergi ve parafiskal yüklerin azaltılması suretiyle desteklenmesi öngörülmektedir. 5084 sayılı kanuna dayanarak yatırım yapan işletmecilere belirli bir süre için önemli bir teşvik alanı yaratılmıştır.

Buna karşın, sonradan ihdas edilen asgari geçim indirimi uygulaması ile 5084 sayılı kanunun 3'üncü maddesi hükümleri çelişmektedir. GVK'nın 32'nci maddesinde öngörülen asgari geçim uygulaması uyarınca ücretin gerçek usulde vergilendirilmesinde belirli bir asgari geçim indirimi tutarı, ücretlinin safi ücreti üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmek suretiyle kendisine iade edilir. Diğer yandan, 5084 sayılı kanundan yararlanan işverenin gelir vergisi kesintisini belirli oranlarda ödememesi söz konusudur.

Dolayısıyla 5084 sayılı kanun kapsamında kalan işletmeler açısından işveren ve işçinin teşvik ve indirim hakları çakışmakta, bu burum ise bir çatışma yaratmaktadır. İşverenin 5084 sayılı kanun kapsamında terkin hakkı bulunmakla birlikte işçinin de asgari geçim indiriminden yararlanma hakkı bulunmaktadır.

Bu konuda GVK'nın 32'nci maddesinde boşluk bulunmaktadır. Nitekim, sonradan ihdas edilen asgari geçim indirimi kendisinden önce bulunan hükümleri de etkilemiş olmakla birlikte bu etkilere çözüm öngörülmemiştir. Bu konuda acil olarak düzenleme yapılması gerekliliği vardır.

Kanaatimizce bu boşluğun, hukuki belirlilik ilkesine uygun olarak 5084 sayılı kanuna uygun şekilde yatırım yapmış işletmelere tanınan hakları zedelemeden ve buna mukabil çalışanlara tanınan asgari geçim indirimini de sağlayacak şekilde doldurulması gerekmektedir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 05.01.2008)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.