Otomatik Bireysel Emeklilik Sistemi Ne Getiriyor? / Şevket Tezel

 IMF rakamlarına göre brüt ulusal tasarruf bakımından ülkemiz gelişmiş, hatta gelişmekte olan ülkeler ortalamasına göre bile geri durumda bulunuyor.

Elbette ülkemizdeki geleneksel yastık altı tasarruf alışkanlığının etkisi de göz ardı edilmemeli ama örneğin 2015 yılı rakamları bazında tasarrufların Gayrisafi Milli Hasılaya oranına göre bizdeki rakam yüzde 15,63 iken bizim gibi gelişmekte olan ülkeler ortalaması yüzde 31,39 ; gelişmiş ülkelerde yüzde 21,89 ; AB ülkelerinde yüzde 21,68 ve Dünya ortalamasında yüzde 25,63 oranlarında gerçekleşmiş bulunuyor. Görüleceği üzere Dünya ortalamasının altında hele bizim gibi gelişmekte olan ülkelerin ise yarısı kadar bir orana sahibiz.

Bireysel emeklilik sistemi tam da bu durumun pozitif yönde giderilmesi, yani tasarrufların artırılması amacına matuf bir düzenleme olarak öngörülmüş bulunuyor.

Üstelik bizde SGK emekli aylıkları düşük matrahtan prim ödeyenler için giderek reel olarak azalmakta. Bu da ileride emekli aylıklarının geçimdeki gücünü reel olarak azaltan bir unsur olduğundan ek desteğe duyulacak ihtiyaç giderek artacak bir ibreyi işaret ediyor.

BES Nasıl Emekli Ediyor?

Bireysel emeklilik sistemi 56 yaşını ve sistemde en az 10 yıl kalmak koşullarını sağlayanlara bu birikimlerini bir defada almak veya azami 10 yıla yayarak alma seçeneklerini sunan bir sistem. Emeklilikte en fazla 10 yıl süreyle daha önce yatırdığınız BES kesintileri ölçütünde bir ek gelir elde etme imkânı sunuyor. Azami 10 yıldan sonra BES şirketi ile birikimcinin bir bağı kalmıyor.  

İlgi Eksik Kaldı

Bireysel Emeklilik Sistemi 2001 yılından beri ülkemizde uygulanıyor ise beklenen ilgiyi görmemiş, 2012 yılında 6327 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile devlet desteği katkısı getirilmişti. Tabii Devlet katkısı getirilirken ücretlilerin ödentilerini gelir vergisinden mahsup etme hakları kaldırılmıştı.

Bu minvalde 01.01.2013 tarihinden itibaren işverenler tarafından ödenenler hariç olmak üzere katılımcılar tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının yüzde 25’ine karşılık gelen tutarlar Devlet katkısı olarak hesaplanıp BES’e bağlı olarak açılan Devlet katkısı hesaplarına ödenmeye başlanmıştı. Fakat bu önemli değişikliğe rağmen BES ile öngörülen tasarruf bir türlü istenen atılımı yine göstermedi.

Son raddede Yasa Koyucu bu işe biraz da teşvik kabilinden otomatik katılımı getirmeyi öngörüyor.

İki ay sonra çıkma hakkı tanındığı için zoraki tasarruf demek doğru olmayacak ise de çalışanlarımızın primleri yaklaşık yüzde 45’inin asgari ücretten bildirildiğine göre ne kadar parlak bir tasarruf artışı yapacak bunu birkaç ay sonra göreceğiz.

Devlet Katkısı Nasıl Alınıyor?

Devletin yatırdığı katkı payı için hak ediş süreleri:

• İlk üç yıl içinde sistemden çıkıldığı takdirde hak kazanılamıyor.
• Üçüncü yılın sonunda %15'i,
• Altıncı yılın sonunda %35'i,
• Onuncu yılın sonunda %60'ı,
• Emekliliğe hak kazanıldığı takdirde tamamı.

Alınabiliyor.

Ayrıca Devlet katkısında yılık brüt asgari ücret toplamının yüzde 25’ini geçmeme sınırı da bulunuyor. Yani yıllık asgari ücret tutarının yüzde 25’inden fazla ödenmiş BES primine Devlet katkısı olmayacağından avantaj bu rakamdan sonraki BES ödemeleri için azalıyor. Örneğin 2016 yılı için toplam 19.764 TL’lik BES ödemesine karşılık 4.941 TL Devlet katkısı kazanılabiliyor.

Tasarı TBMM’de

Başbakan Binali Yıldırım imzasıyla 02.08.2016 tarihinde TBMM’ye sevk edilen yasa tasarısında ana ilke 45 yaşından küçük çalışanların brüt ücretlerinin yüzde 3’ü oranında BES kesintileri yapılacak. 

Yani 1.647 TL ücret ile çalışan ayda 49,41 TL; ayda 4.500 TL brüt ücretle çalışan 135 TL; ayda 10.705,50 TL ile çalışan ise 321,17 TL BES primi ödeyecek.

Kimleri Kapsıyor?

Düzenlemenin muhatabı Türk vatandaşı çalışanlar ve Türk vatandaşı iken izinle vatandaşlıktan çıkartılan mavi kartlı eski Türk vatandaşları çalışanlar olacak. Bunlardan 45 yaşını doldurmamış olup hizmet akdine tabi olarak kamu veya özel sektörde çalışanlarla devlet memurları ve sözleşmeli personel de kapsam içinde bulunuyor.

Yaş olarak 45 yaşını doldurmamış Türk vatandaşları sisteme alınacağından 31.12.1971 ve eski doğumlular otomatik bireysel emeklilik sisteminden muaf tutuluyorlar.

Katkı Payı Oranları Değişebilir

Çalışan katkı payı çalışanın prime esas kazancının yüzde 3’ü oranında olsa da Bakanlar Kurulu kararıyla bu oran yüzde 6’ya çıkarılabilecek veya yüzde 1’e düşürülebilecek veya maktu katkı payı belirlenebilecek. Çalışan isterse daha çok kesinti yaptırabilecek.

Kesilen katkı payı işverence ücretin işçiye ödenmesinin en geç ertesi günü BES şirketin aktarılacak. 

Çalışanın Cayma Hakkı Var

Çalışan emeklilik planına dâhil olduğunun kendisine bildirildiği tarihten itibaren iki ay içinde BES sözleşmesinden cayabilecek. Yani iki ay bekleyerek değil, iki ay içinde caymak mümkün bulunuyor. Cayma halinde ödenen katkı paylarının 10 iş günü içinde çalışana iade edilmesi gerekiyor. BES şirketi cayma süresince ödenen katkı paylarının değer kaybetmemesinden sorumlu olacak.

Çalışanın cayma hakkını kullanmaması halinde sisteme girişte bir defaya mahsus olmak üzere 1000 TL tutarında (Bu tutar BKK ile 1500 TL’ye çıkarılabilecek veya 500 TL’ye düşürülebilecek) ilave Devlet katkısı sağlanacak.

İşyeri Değişikliği Halinde

İşyeri değişikliği halinde çalışanın BES birikimi yeni işyerindeki BES sözleşmesine aktarılacak. Yeni işyerinde BES sözleşmesi yoksa eski işyerindeki sözleşme kapsamında katkı payı ödemeye devam edebilir ancak bu hakkı kullanmak isteyen çalışanın işyeri değişikliğini takip eden ayın sonuna kadar BES şirketine bu talebini duyurması gerekiyor.

Ek Devlet Katkısı da Var

10 yıl sistemde kalma ve 56 yaşını doldurma şartlarını tamamlayanlar hesaplarında bulunan birikimi en az 10 yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı seçen çalışana birikiminin yüzde 5’i karşılığı ek Devlet katkısı ödemesi yapılacak. 

Handikap Faiz Oranları

İç piyasayı canlı tutmak için tüketici ve konut kredisi faizlerinin düşük tutulmak istenmesi, buna karşın BES’te asıl gelirin faiz benzeri enstrümanlara dayanması sistemin yumuşak karnını oluşturuyor. Zira bankalar TCMB faiz indirdiğinde kredi faizlerini hemen düşürmüyor ama mevduat faizlerini düşürüyorlar.

Diğer handikap ise çalışanların yaklaşık yüzde 25’inin gerçekten asgari ücret ile çalışması ki bu kesimin cayma hakkını kullanma dışında bir tutum sergilemesi sürpriz olarak değerlendirilmeli.

(Kaynak: Ali Tezel | 19.08.2016)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.