Yenileme Fonu / Veysi Seviğ

 Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesi uyarınca, “Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kâr ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.”

Amortisman ayrılmış olanların değeri ise amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.

Devir ve trampa satış hükmündedir.

Ancak, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde satıştan doğan kâr, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami (en fazla) üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına eklenir.

Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup işlemi tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.

Yenileme fonunun ayrılabilmesi, amortismana tabi bir iktisadi kıymetin varlığı ile bu kıymetin satılmasından oluşan kârın aynı neviden yeni bir iktisadi kıymetin alımında kullanılması halinde söz konusu olabilmektedir. Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesinde yer alan “satılan iktisadi kıymetin yenilenmesinden” anlaşılması gereken, satılan iktisadi kıymetle aynı özelliklere sahip ve aynı işi yapabilecek yeni bir iktisadi kıymetin alınmasıdır.

Bu bağlamda örneğin akaryakıt taşımasında kullanılan kara tankeri ile deniz tankeri her ne kadar benzer faaliyetin icrasında kullanılıyor olsa da fiziksel ve fonksiyonel özellikler bakımından birbirinden tamamen bağımsız iki farklı iktisadi kıymettir. Bu bağlamda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüşüne göre “… akaryakıt tankerlerinin satışından elde edilen kâr dolayısıyla ayrılan yenileme fonunun akaryakıt taşımacılığında kullanılacak olan deniz tankerlerinin alımında kullanılması mümkün” değildir. Çünkü edinilen değer ile satışı yapılan değerin özellikleri farklıdır.

Diğer yandan Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesinde yenileme fonunun kullanılacağı iktisadi kıymetlerin aynı neviden olması şartı yer almış, ancak adet sınırlaması yer almamıştır. Bu nedenle satılan kıymetler ile aynı neviden olması koşulu ile yeni alınan kıymetlerin satılan kıymetler ile aynı sayıda olması gibi bir şart bulunmamaktadır.

“Yenileme fonu” iktisadi işletmelere dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yenilenebilmesi için bu kıymetlerin satışından doğan kârların bilançonun pasifinde azami üç yıl süre ile bekletilmesini ifade eden bir vergi erteleme yöntemi olarak işletme içi yatırımları teşvike yönelik bir uygulamadır. Yenileme fonunun iktisadi kıymetin iktisabında (ediniminde) kullanılması halinde bilançonun pasifinde yer alan fon yeni değer için ayrılacak amortismanlara mahsup edilmektedir. Mahsup etme işleminin, iktisadi kıymet değerinin amortisman yoluyla itfa edilme süresinden önce tamamlanması durumunda ise iktisadi kıymetin kalan değer kısmı için amortisman ayrılmasına devam edilir.

Ayrıca yenileme fonu satıştan doğan kârın, yenileme giderlerini karşılamak üzere pasifte geçici bir hesapla en fazla üç yıl süre ile tutulabilir olduğundan, her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın matrahına eklenmektedir. Bu nedenle her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış, gerekli hukuki işlemler yapılmamış olursa fon miktarı matraha eklenmektedir. Bu bağlamda da üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde mevcut kâr o yılın matrahına eklenmektedir. Yenileme fonuna intikal ettirilen tutarın üç yıl içinde yeni bir iktisadi kıymetin iktisabında kullanılması gerektiğinden, fonda bulunan miktarın yeni alınan iktisadi kıymet için ayrılacak amortisman miktarından fazla olması halinde bu tutar kullanılmamış olarak kabul edilir ve üçüncü yıl vergi matrahına dahil edilerek vergilendirilir.

Yenileme fonu ayıran bir mükellefin yeni iktisadi kıymeti başka bir mükellefle ortak olarak alması halinde, yenileme fonunun yeni iktisadi kıymetin amortismanında kullanılması mümkün değildir. (Özyer, Mehmet Ali “Vergi Usul Kanunu Uygulaması”, HUD Yayınları, 2014 sf. 837)

(Kaynak: ito | 11.07.2016)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.