Yeni İstihdam Biçimi Olarak Uzaktan Çalışma / Celal Özcan

 Uzaktan çalışma, eskiden beri uygulanan bir çalışma türü olmasına karşın, özellikle son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile birlikte dünyada ve ülkemizde yaygınlık kazanmış ve işçinin çalışma zamanının kendisi tarafından belirlenmesi, işyerine gidip gelme külfetinden kurtulma, emziren kadın işçinin çocuğuna daha fazla zaman ayırabilmesi gibi sağladığı avantajlar nedeniyle daha fazla tercih edilir hale gelmiştir.

Atipik çalışma biçimleri arasında yer alan uzaktan çalışmada, en önemli özellik işverene bağımlılık ilişkisinin zayıf olmasıdır. Bu çalışma süreci içinde işverenin işçi üzerindeki yönetim ve denetim yetkisi zayıfl amakta, işçinin işverenin emir ve talimatları ile bağlı olduğunu ileri sürebilmek zorlaşmaktadır.Bu durum ise, uzaktan çalışmalarda iş akdinin zorunlu unsuru olan kişisel bağımlılık unsurunun zayıfl aması nedeniyle işçi ve işveren arasındaki ilişkinin bir iş akdi niteliği taşıyıp taşımadığı tartışmalarını gündeme getirmekteydi.

Türk Borçlar Kanunu’nun 461 ve diğer maddelerinde “evde hizmet sözleşmesi” düzenlenmiş olmasına karşın, uzaktan çalışma iş ilişkisi ile ilgili İş Kanunu’nda herhangi bir düzenleme yapılmamıştı.

Ancak, hem uygulamada yaygın bir çalışma biçimi haline gelen uzaktan çalışma iş ilişkisi ile ilgili yasal boşluğun doldurulması, hem de uzaktan çalışma biçiminde çalışanla çalıştıran arasındaki iş ilişkisinin hizmet akdi mi, yoksa istisna akdi mi olduğu konusundaki tartışmaları ortadan kaldırmak amacıyla 20 Mayıs 2016 tarihli, 29717 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6715 sayılı “İş Kanunu İle Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 2’nci maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun “Çağrı üzerine çalışma” başlıklı 14 üncü maddesinin başlığı “Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma” şeklinde değiştirilerek, uzaktan çalışmaya ilişkin fıkralar maddeye eklenmek suretiyle, iş mevzuatında yasal dayanağı olmayan uzaktan çalışma istihdam biçimi yasal hale getirilmiştir.

Yazımızda yasal düzenlemeler çerçevesinde uzaktan çalışmanın ne olduğu, iş sözleşmesinin nasıl düzenlenmesi gerektiği, işverenin yükümlülüklerinin neler olduğu ve diğer hususlara değinilecektir.

Uzaktan çalışma

Yapılan düzenleme ile çalışma mevzuatının değişen ekonomik koşulların dinamik yapısıyla uyumlaştırılması amacıyla evden çalışma ve tele çalışma biçimleri “uzaktan çalışma” adı altında birleştirilmiştir.

Uzaktan çalışma; işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında işçinin mal ve hizmet üretmek amacıyla işyeri dışında işverenin gözetiminden uzak bir mekanda iş görme edimini sunduğu ve bunun karşılığında işverenden ücret aldığı bir iş ilişkisidir.

Uzaktan çalışma iş ilişkisinde, normal iş ilişkisinde olduğu gibi iş görme, ücret ve bağımlılık unsurları varlığını sürdürmekle birlikte, işverene bağımlılık ve işverenin gözetimi normal iş ilişkisine göre daha zayıftır. Uzaktan çalışma iş ilişkisi ile işçi fiziken mevcut olan bir işyerine gidip gelmeksizin iş görme edimini evinden veya işyeri dışındaki herhangi bir mekandan teknolojik iletişim araçlarını (örneğin telefon, bilgisayar vb) kullanarak yerine getirebilecektir.

Uzaktan çalışmada iş sözleşmesinin düzenlenme şekli

Yasal düzenleme uyarınca, uzaktan çalışma kapsamında yapılacak iş sözleşmesinin mutlaka yazılı yapılması gerekmektedir.

Bunun yanı sıra, işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlerin de uzaktan çalışma iş sözleşmesinde yer alması gerekmektedir.

Uzaktan çalışmada işverenin yükümlülükleri

Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamayacaktır.

İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacaktır. Bu kapsamda özellikle evde çalışmaya ilişkin olarak gerekli eğitimlerin verilmesi gerekmektedir.

Yapılan düzenlemede, işverenin uzaktan çalışma iş sözleşmesi ile çalıştırdığı işçi ile ilgili iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklerini yerine getireceği belirtilmiş ise de, uygulamada evde veya ev dışındaki herhangi bir mekanda uzaktan çalışma yöntemi ile çalışan işçinin maruz kalacağı olayların iş kazası olup olmadığı, evde meydana gelen kaza ile iş arasında illiyet bağının aranıp aranmayacağı, İş Kanunundaki günlük ve haftalık çalışma süreleri, ara dinlenmeleri, tatil günlerinde çalışma, fazla çalışma gibi iş sürelerine ilişkin hükümlerin nasıl uygulanacağı ve denetleneceği tartışma ve uyuşmazlık konusu olacaktır.

Uzaktan çalışmanın esasları

Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenecek olup, işyerinde fiilen bulunmak suretiyle gerçekleştirilecek işlerin evde çalışma usulüyle gerçekleştirilmesi mümkün olmayacak, buna karşın program, proje, raporlama yapılması, çeviri, reklamcılık gibi işler uzaktan çalışmak suretiyle gerçekleştirilebilecektir. Yine, madde gerekçesine göre, özellikle kimyasal, kansorejen ve mutajen maddelerin üretilmesi, işlenmesi, kullanılması, depolanması, atık ve artıkların arıtılması işlemlerini içeren işlerin uzaktan çalışanlara yaptırılması mümkün olmayacaktır.

Düzenlemenin yürürlüğe giriş tarihi

Uzaktan çalışma ile ilgili yeni düzenlemeler 20 Mayıs 2016 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olup, önümüzdeki günlerde de Çalışma Bakanlığı tarafından uygulamaya ilişkin yönetmelik çıkarılacaktır.

 

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 15.06.2016)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.