Ücretlerin Bankadan Ödenme Zorunluluğu / Bumin Doğrusöz

 18 Kasım 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Ücret, Prim, İkramiye Ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığı İle Ödenmesine Dair Yönetmelik” ile ücret ödemelerinin bazı koşullarla bankalar aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Bu yükümlülük, her şeyden önce Borçlar Kanunu’na, İş Kanunu’na, Deniz İş Kanunu’na ve Basın İş Kanunu’na göre işçi çalıştıranlar için öngörülmüştür. Yönetmeliğin yürürlük tarihi olan 1.1.2009 tarihinde ve/veya sonrasında İş Kanunu’na göre en az 10 işçi çalıştıran yahut en az 10 gazeteci çalıştıran işverenlerle, bu sayıdan az gazeteci çalıştırmakla birlikte gazeteci sayısı ile İş Kanununa göre çalıştırdıkları işçi sayısı toplamı 10 veya daha fazla olan işverenler, ile en az 10 gemi adamı çalıştıran işverenler, ücret ve benzeri ödemelerini bankalar aracılığı ile yapmakla yükümlü kılınmışlardır.

Ücret ve benzeri ödemeler, bir başka deyişle “her türlü istihkak” kavramının kapsamı konusunda Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesi bir fikir verebilir. Bu maddeye göre, “Ücretlerin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.” İş Kanunu’na göre hizmet akdinin uzantısı olan ihbar ve kıdem tazminatlarının da bu kapsamda düşünülmesi gerekir. Avansların da bu zorunluluk kapsamında olduğu unutulmamalıdır.

Burada 10 kişinin hesabında, bordro ile vergilendirilen ancak anılan iş kanunlarına göre çalışmayan kişilerin, 10 kişinin hesabında dikkate alınmaması gerekir. Örneğin anonim şirketlerin yönetim kurulu üyelerinin huzur haklarının veya aylıklarının bordro ile vergilendirilmesi durumunda dahi, 10 kişinin hesabına dikkate alınmaması gerekir. Zira bu kişilerle şirket arasındaki ilişki, İş Kanunu’na veya Borçlar Kanunu’nun hizmet akdi hükümlerine değil, Borçlar Kanunu’nun vekâlet sözleşmesi hükümlerine dayanmaktadır.

Bu yönetmelik kapsamında banka aracılığıyla ücretlilerin hesabına ödeme yapılırken ödemenin niteliğinin belirtilmesi zorunludur. Ödeme yapması gereken işverenler, işveren vekilleri veya üçüncü kişiler, işyerlerinin bulunduğu mahalde banka şubesi bulunmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla ödeme yapılmasına imkân bulunmaması hâlinde ödemeler, T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü şubeleri aracılığıyla yapmaları gerekmektedir.

Bu getirilen yükümlülüğe uyulamaması halinde uygulanacak yaptırım konusunda yönetmelik, çalışanın tabi olduğu kanunun (İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu) yaptırımlarına atıf yapmıştır. Yönetmeliğin yaptırım konusundaki bu düzenlemesi hukuka aykırıdır. İş verene yüklenen yükümlülüğün ihlali dolayısıyla işverene kesilecek cezanın çalışana göre farklılaştırılması, hukuka aykırılığın yanı sıra adaletsizliğe de yol açmaktadır.

Ancak ödemenin banka veya PTT aracılığı ile yapılmasının mücbir sebep veya halin icabı gereği mümkün olmadığı hallerde, yaptırım uygulanmaması gerekir.

Daha sonra 5 Aralık 2012’de yayımlanan bir yönetmelik değişikliği ile Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu kapsamında tesis güvenlik belgesine sahip işyerleri ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında bulunan gizlilik dereceli tesislerde çalıştırılanlara ve Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu ve bu kanuna göre çıkarılan yönetmeliklerde belirtilen görevleri yerine getirmekle görevlendirilenlere yapılacak ödemeler, bankalar aracılığıyla yapılması zorunluluğundan istisna edilmiştir.

Nihayet, geçtiğimiz günlerde, 21 Mayıs 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan bir başka yönetmelik değişikliği ile “10 işçi” ibaresi “5 işçi” olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklik 1 Haziran 2016 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Bu nedenle 1 Haziran’dan itibaren, İş Kanunu’na, Deniz İş Kanunu’na yahut Basın İş Kanunu’na tâbi şekilde beş veya daha fazla işçi, gemi adamı yahut basın mensubu çalıştıranlar, yapacakları ücret ve benzeri ödemeleri bankalar aracılığı ile yapmak zorundadırlar.

Burada banka kavramı, Bankacılık Kanunu’na tabi bankaların yanı sıra katılım bankalarını da kapsarken, anılan son değişiklik ile kavramın sadece 5411 sayılı Kanun’a tabi bankaları kapsadığı belirtilmiştir. Bu değişikliğin nedeni, katılım bankalarının da 5411 sayılı Kanun kapsamına alınmış olunmasıdır. Yoksa burada bir kapsam daraltması söz konusu değildir.

Yönetmelik değişikliğinin yürürlük tarihi itibariyle yapılacak ödemeler, ödemenin hangi zamana ait olduğuna bakılmaksızın yönetmelik kapsamında olduğundan, 5 ilâ 9 işçi çalıştıranlar, mayıs ayı ücretlerini mayıs ayının son günü ödemeleri halinde bu ücretler için bankadan ödeme zorunluluğuna tabi olmayacaklardır. Ancak mayıs ayı ücretinin haziran ayının her hangi bir gününde ödenmesi halinde, ödemenin işçinin banka hesabına yapılması zorunlu olacaktır.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 26.05.2016)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.