Taşeron İşçileri ile 5620 Mağdurlarının Haklı Beklentileri / Şevket Tezel

 Kamu istihdam sistemi uzun yıllardır anomali yapıları içinde barındırıyor. 4857 sayılı İş Kanununu 2 nci maddesine göre bir işletmedeki asıl işler taşeron aracılığıyla gördürülmesi yasaya açıkça aykırı iken kamu kurumları asıl işlerde taşeron aracılığıyla işçi çalıştırabiliyorlar.

4857 sayılı İş Kanununun 2 nci maddesine göre bir işyerinde asıl işlerde “işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler hariç” olmak üzere asıl işlerin bölümlerinde taşeron işçisi çalıştırılamaz. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez. Taşeron aracılığıyla işçi çalıştırma yardımcı işlerde ve asıl işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle bölünmesi sonucu bu bölümlerde mümkün olabiliyor.

Aksi durumda ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek çalıştırılan taşeron işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görmeleri gerekiyor.

Asıl İşi Yapanlar Kim?

İşyerinde mal veya hizmet üretiminin esasını oluşturan,  üretime karakterini yansıtan, işyerinin teknik amacını oluşturan işe asıl iş deniyor. Örneğin belediyelerde şehir içi yol yapım işleri, çöp toplama işleri, park bahçe hizmeti, toplu taşıma hizmeti, ekmek üretme işleri belediyenin asıl işi sayılıyor.

Karayollarında yol yapım işlerinde çalıştırılan işçiler, hastanelerde hastabakıcı ve hemşire olarak çalıştırılan işçiler asıl işi yapmış sayılırlar.

Buna karşın örneğin hastanelerde ve birçok kurumda güvenlik ve binanın genel temizliği gibi yardımcı işlerde taşeron aracılığıyla çalıştırma mümkün bulunuyor.

Kamu kurumlarında o işyerinin asıl işinde ama taşeron marifetiyle çalıştırılan işçilerin dava yoluyla asıl işveren işçisi gibi sayılmaları zaten mümkün bulunuyor.

Hal böyleyken kamu kurumunun yasayı çiğneyerek işlediği muvazaayı yargı yoluyla ispatlayıp asıl işveren işçileri ile eşit haklara kadroya geçirilmek alternatifini dışlayıp sözleşmeli pozisyonlarda aynı ücretle geçirilmek asıl işi yapan taşeron işçilerinin uğradığı haksızlığı giderecek bir çare konumunda bulunmuyor.

Karayolları İşçileri

Örneğin Karayolları işçileri (6-7 bin kişi) taşeron altında asıl işi yapanlar açtıkları davalar sonucunda o işte kadrolu çalışan işçilerin istihkaklarına sahip olmuşlardı. 

Bu bakımdan kamudaki taşeron işçilerin sözleşmeli statüye geçirilmesine ilişkin yasa çalışmaları devam ederken düzenlemenin kamuda yardımcı işlerde çalışan taşeron işçileri için ileriye yönelik olumlu unsurlar içermekle birlikte yine kamuda asıl işi yapan taşeron işçileri için artı bir değer içermediği ortaya çıkmıştı.

Taşeron işçileri ile ilgili düzenlemenin burukluk oluşturduğu kesim kamuda asıl işlerde çalıştırılan taşeron işçileri ile sınırlı değil.

Ücret ve Sendika Sorunu

Ücret bakımından son taşeronundan aldığı ücretle kamuya geçirilecek olan işçi memur maaş zamları ölçüsünde zam alarak devam edecek. Sendikal bakımdan işçi değil de memur sendikalarına bağlı kılınmaları da bundan. Oysa olması gereken özel statülü sözleşmeli personel pozisyonlarında işçi gibi (Örneğin dozer operatörü, çöp toplama görevlisi v.b.) çalışacakların işçi sendikalarına, memur gibi (Hemşire, bilgisayar operatörü v.b.) çalışacakların memur sendikalarına bağlanmasıydı. Sanırım kamuya geçirilecek taşeron işçilerinin kamudaki kadrolu işçilerin toplu iş sözleşmelerinden yararlanması yerine daha kontrollü zam verilen memurların toplu iş sözleşmelerine tabi kılınmaları öngörülüyor.  

Geçici İşçiler Ne İstiyor?

Kamuda söylenegelen yaklaşık 720 bin kişi olduğu belirtilen taşeron işçilerinden başka bir de geçici işçiler bulunuyor. Bunlar da kamuda her yıl çalışsa da bir yılda özellikle 5 ay 29 günden fazla çalıştırılmadıkları için işçilik haklarından önemli bölümünden yararlanamayarak başka bir mağduriyeti yaşıyorlar.

Taşeron işçilerinden asıl işi yapanlar düzenlemeyi haklı olarak yetersiz buladursun yılda 5 ay 29 günü geçirmeden çalıştırıldığı için birçok işçilik hakkından yararlanamayan, emeklilik için gerekli gün sayısını tamamlamaları bile zor olan bu kesim son 3 yıl içinde 600 günü de tamamlayamadıklarından işsizlik ödeneğine de hak kazanamıyorlar. İşte bu işçiler de taşeron işçilerine verilen haktan faydalanmak istiyor.

Kim Bunlar?

Sayıları 23 binin altında bulunan söz konusu geçici işçiler yaklaşık olarak Orman işletmelerinde 10 bin kişi, Çay-Kur’da 7 bin kişi, şeker işletmelerinde 3000 kişi, TCDD’de de 2150 kişi, Tarım müdürlüklerinde 1000 kişi, TPAO’da 100 kişi, Karayollarında 500 kişi, enerji ve gaz sektöründe 600 kişi, askeri işyerlerinde 50 kişi olarak bulunuyor.

Bu işçiler taşeron işçileri gibi özel nitelikli taşeron şahısların işçileri değil, bilfiil kamu kadrolarında ve geçici işçi kadrolarında çalıştırılan işçiler oluyor.

5620 Mağdurları Ne Demek?

Bu işçilerden yaklaşık 220 bini yılda 6 ay ve daha fazla çalıştırıldıklarından bahisle 2007 yılında çıkartılan 5620 sayılı Kanunla daimi işçi kadrolarına alınmışlardı. İşte bu işçilerden bir kısmı da yılda 6 ay ve daha fazla çalıştırılmadıkları gerekçesiyle 5620 sayılı Kanundan yararlanamayarak daimi işçi kadrolarına geçememişlerdi. Bu nedenle bahse konu kesim kendilerine “5620 mağdurları” demekte.

Oysa bu işçilerden çoğu 20-25 yıldır kamu kurumlarında geçici işçi, kampanya işçisi, mevsimlik işçi adları altında çalıştırılmışlardı.

Kamudaki taşeron işçilerinin sözleşmeli statüye alınmasını öngören yasa tasarısı gündeme düştüğünde bu kapsamdakiler de haklı olarak geçici işçi kadrolarından daimi işçi kadrolarına alınmayı bekliyorlar.

Örneğin şeker fabrikalarında çalışan geçici işçilerden bazıları iş ve ihtiyaç devam etmesine karşın 5 ay 29 gün çalıştıktan sonra işten çıkarıldıklarında aynı işyerlerinde taşeron işçisi sıfatıyla çalışmaya devam ediyorlardı. Aynı şeker fabrikasında kadrolu ama yılda 5 ay 29 günden fazla çalıştırılmayan bu işçilerden yılın geri kalan bölümünde taşeron yanında çalışmaya devam edenler özel statülü sözleşmeli personel pozisyonlarına geçerken taşeronda devam etmeyenler geçemeyecek. İşin bir de böylesi garip yönü var.

Umutlar Bitmiş Değil

Anlaşılan taşeron düzenlemesi daha çok su götürecek. Ben TBMM’deki yasa çalışmalarına seslerini duyurabilirlerse uzun uğraşlar ve pazarlıklar sonucu çalışanların düzenlemede iyileştirme sağlayabileceklerini düşünenlerdenim. 5620 mağdurlarının kapsama alınması ile kamuda asıl işi yapan taşeron işçilerin sözleşmeli personel pozisyonlarına değil de daimi işçi kadrolarına alınması da bu taleplerin başlıcalarından olacak.

İktidarın yasa yapma tekniğinde nasıl torba yasalar artık bir gelenek ise Genel Kurul görüşmeleri esnasında verilen ilave önergelerle yasaların çıkış aşamasında son gün sürprizleri de bir gelenek ve asıl işi yapan taşeron işçileri ile 2007 yılında 5620 sayılı Yasadan faydalanamamış geçici işçiler için umutlar bitmiş değil.      

 

(Kaynak: Ali Tezel | 13.04.2016)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.