Kıdem Tazminatı Konusunda Bilinmesi Gerekenler / Özgür Erdursun

 Kıdem tazminatı nedir; işçinin çeşitli sebeplerle işyerinden ayrılırken işveren tarafından İş Kanunu gereğince işçiye görev süresine bağlı olarak ödenen “para” olarak tanımlanmaktadır.

Kıdem tazminatı müessesesi İş Kanunu’na işçilerin gelir ve iş güvenliğini sağlayıcı, gereksiz işten çıkarmaların işçiyi olumsuz etkileyecek durumların ortaya çıkmasını önleyici, işverenlerin sıradan ve önemsiz nedenlerle işçi çıkarmalarını frenleyici ve aynı zamanda işyerinde liyakatle, sadakatle, özveri ve başarı ile çalışarak hizmet etmesi nedeniyle işçiye yıpranması karşılığı bir ödül olması bağlamında getirilmiştir diyebiliriz.

2016 yılında 1 yıllık asgari ücretlinin kıdem tazminatı;

Kıdem tazminatı en az bir yıllık çalışma karşılığında kendi arzu ve isteği dışında işten çıkan ya da çıkarılan kişilere ödenir. Son çalıştığı işyerinde en az bir yıllık çalışması olan kişi çalışma süresine göre kıdem tazminatını hak eder. 2016 yılı için 1 yıllık çalışması olan Asgari Ücretlinin Kıdem ve Tazminatı 1.638,98 TL’dir.

İşçinin kıdem tazminatını hak edebilmesi için;

1-İşçinin kendi isteği ile işten ayrılmamış olması,

2-İşçinin işveren tarafından AHLAK VE İYİ NİYET KURALLARINA UYMAYAN davranışları nedeniyle işten çıkarılmamış olması,

3-İşçinin erkek ise muvazzaf askerliği nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalmış olması,

4-İşçinin işten ayrılması, İş yasasının 24. maddesinde belirtilen İŞÇİNİN HAKLI BİR NEDENE DAYANARAK DERHAL İŞİ BIRAKMASI HAKKI şartına bağlı olması,

5-İşçinin emeklilik şartlarını yerine getirmiş olup emeklilik için ilgili kuruma toptan ödeme ya da maaş bağlanması için müracaat etmiş olması,

6- 08.09.1999 öncesi işe başlama tarihine göre 15 yıl 3600 prim gününü tamamlaması, 08.09.1999 sonrası ise 25 yıllık sigorta ve 4500 gün prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirmiş olması,

506 sayılı yasanın geçici 81. maddesindeki emeklilik sürelerini doldurmuş olmak kaydı ile sadece yaşını doldurmayı bekliyor iken yine kendi isteğiyle işten ayrılmış olması,

7-İşçi kadın ise ve çalışırken evlenmiş ise evlendikten sonraki bir yıl içinde işten ayrılmak istemesi,

7-İşçinin ölmüş olması,

8- İşçinin aynı işyerinde veya aynı işverene bağlı değişik işyerlerinde en az bir yıllık çalışma süresi olmalıdır.

Kıdem tazminatının hesaplanmasında uygulanacak yol;

İşçi zamana bağlı ücret alıyor ise (günlük, haftalık, aylık, saat ücreti gibi):

İşçiye ödenecek kıdem tazminatı çalıştığı her bir yıl için son 30 günlük brüt ücreti tutarındadır. Yıl kesirleri de dikkate alınır. Önce işçinin çalıştığı sürenin kaç yıl olduğuna bakılır, kaç yıl çalışmış ise çalıştığı yıl ile son çalıştığı ay içindeki brüt ücreti çarpılır. Sonra çalıştığı sürenin yıldan arta kalan ayları güne çevrilir ve son brüt ücrette 365’e bölünmek suretiyle günlük ücreti bulunur. Daha sonra günlük ücreti ile yıldan arta kalıp da güne çevrilen çalışma süreleri çarpılarak çıkan rakam, önceki hesaplanan rakama ilave edilir.

İşçi götürü ya da parça başına ücret alıyor ise:

Son brüt ücretinin üzerinden hesaplanması gerekir. Son brüt ücreti hesaplanırken işçinin son 1 yıl içinde almış olduğu ücretler toplanarak aynı yıl içinde çalıştığı toplam gün sayısına bölünür. Ancak işçi son bir yıl içinde zam almış ise zammın yapıldığı tarih ile işten ayrılma tarihi arasındaki toplam brüt ücreti bu süre içindeki fiilen çalıştığı gün sayısına bölünerek günlük ücreti bulunur.

Son brüt ücret hesaplanırken dikkat edilecek hususlar:
İşçinin aylık ücreti dışında kendisine ödenen ücret ekleri de olabilir. Bu ücret eklerinin hesaba katılabilmesi için;

a-Yapılan ödemenin sözleşmeden ya da yasadan doğması gerekir.

b-Süreklilik arz etmesi gerekir.

c- Para veya para ile ölçülebilir olması gerekir.

Bu vasıfları taşıyan ücret eki mahiyetindeki ödemelerinde yıllık toplamı alınarak 365’e bölünmesi ve 30 ile çarpılması suretiyle aylık brüt ücretine eklenir.

Ücret eki sayılabilecek ve kıdem tazminatında brüt ücrete eklenecek ücret eklerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

1-Sürekli olarak ödenen ikramiyeler,

2-Sürekli olarak yapılan yemek yardımı,

3-Sosyal yardım zammı niteliğinde sürekli yapılan yardımlar. (Yıllık izin harçlığı, konut yardımı, aile yardımı, eğitim yardımı, giyim yardımı, sağlık yardımı, çocuk zammı, yakacak yardımı, erzak yardımı, ulaşım yardımı, v.s.)

4-Sürekli olarak verilen primler,

5-Kasa tazminatı,

Kendi isteğiyle işten ayrılan işçinin aynı işyerinde tekrar işe başlaması;

Aynı işverenin işyerinde çalışmakta iken örneğin 3 yılı aşkın bir süre çalışan bir işçi kendi isteği ile işten ayrılmış ise kıdem tazminatına hak kazanamaz. Bir süre sonra yeniden işe giren ancak bu kez işveren tarafından örneğin 9 ay sonra işten çıkarılan aynı işçi yine kıdem tazminatına hak kazanmıyor gözükmesine rağmen çalıştığı süre hesaplanırken önceki 3 yıllık çalışması da hesaba katılır ve toplam çalışması 1 yılı aşmış olması nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanır

Kıdem tazminatının bir üst sınırı;

1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre işçiye bir yıllık hizmeti karşılığında ödenecek kıdem tazminatı tutarı Devlet Memurları Kanunu’na tabi EN YÜKSEK DEVLET MEMURUNA (Başbakanlık müsteşarı) bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesinden fazla olamaz. Bu rakam 01.01.2016-31.12.2016 dönemi için 4.092,53 TL’ dır.

Kısmi süreli ve çağrı üzerine çağrı esasına dayalı kısmi iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere de kıdem tazminatı uygulanması;

Aynı esaslar geçerlidir. Yani bir yıllık süre hesaplanırken işçinin işe başlama tarihi ile işi bırakma tarihi arasındaki süreye bakılır ve her hizmet yılı için bir aylık ücreti tutarında tazminat ödenir.

DİĞER BİLİNMESİ GEREKENLER;

*Çalışılan günlerin SGK’ya eksik bildirilmesi halinde işçi iş akdini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.

*Mevsimlik işte çalıştırılan bir işçiyi sonraki dönemde işe çağırmayan işveren işçiye kıdem tazminatı ödemek zorundadır.

*İşçi çalıştığı süre içinde grevlere katılmış ise grevde geçen süreleri kıdem tazminatı hesaplanırken dikkate alınmaz.

*Kıdem tazminatı SGK prim kesintisi ve gelir vergisi stopajına tabi olmayıp sadece Damga vergisi kesintisine tabidir.

SORU: Özgür Bey, 04.10.2000 tarihinden önce 1998 yılında kendi adıma işyeri açtım fakat Bağ-Kur primlerimi ödemedim. SGK başlangıcım 04.10.2000 olarak görünüyor. 1998 yılını başlangıç olarak saydırabilir miyim?
Adnan YILDIZ

CEVAP: Dava açarsanız saydırabilirsiniz.

(Kaynak: Olay | 11.04.2016)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.