Yenileme Fonu / Veysi Seviğ

 Vergi Usul Kanunu’nun 328’inci maddesi uyarınca “amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kâr ve zarar hesabına geçilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hâsılat veya gider kaybederler.”

Mevcut düzenleme gereği “amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.” Uygulamada “devir ve trampa satış hükmündedir.”

Ancak “…satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi işin maliyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa, bu takdirde satıştan tahassül eden (doğan) kazanç yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir, üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına eklenir.”

Yukarıdaki esaslar dahilinde bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.

Uygulamada satılan iktisadi kıymetin yenilenmesi gerektiği işin mahiyetinden anlaşıldığı durumlarda oluşan kâr için pasifte doğrudan karşılık ayırma yoluna gidilmektedir. İşin mahiyetinin yeni iktisadi kıymet alınmasını gerektirdiği durumlar; genellikle tek bir iktisadi kıymete veya aynı neviden birden fazla iktisadi kıymete tek bir faaliyet türünü yürüten mükellefler için de söz konusu olabilir. (Özyer, M. Ali, Açıklama ve Örneklerle “Vergi Usul Kanunu Uygulaması, HUD Yayınları, 6. baskı, sf:814)

Yenileme yapılması yönünde özellikle kurumlarda karar alınması halinde bu durum yönetim kurulu karar defterine geçirilerek kanıtlanabilir.

Yenileme fonu iktisadi işletmelere dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yenilenebilmesi için bu kıymetlerin şahsından doğan kârların bilançonun pasifinde azami üç yıl süre ile bekletilmesini ifade eden bir vergi erteleme yöntemi olarak, işletme içi yatırımları teşvike yönelik bir uygulamadır. Bu bağlamda yenileme fonunun iktisadi kıymetin iktisabında kullanılması halinde, bilânçonun pasifinde yer alan fon yeni değer için ayrılacak amortismanların mahsubunu öngörmektedir. Bu durumda mahsup etme işleminin, iktisadi kıymetin değerinin amortisman yoluyla itfa edilmesi süresinden önce tamamlanması durumunda ise iktisadi kıymetin kalan değer kısmı için amortisman ayrılmasına devam edilmektedir.

Kanun; yenileme fonu oluşturmak için yeni bir iktisadi kıymet alımı konusunda teşebbüse geçilmiş olması şartını ararken vergi idaresi geçmişte satışın yapıldığı yıl alınan iktisadi kıymetler için bu fonun kullanılamayacağı görüşünü vermiştir. (Özyer, M. Ali, age sf:835, TC. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün 10.06.1983 gün ve 38327 sayılı yazısı) vergi idaresinin çok eski tarihli bir yazısındaki görüş işlerliğini yitirmiştir. Çünkü mevcut düzenlemede aynı yıl içinde yeni bir iktisadi kıymet alınması halinde yapılan satış nedeniyle oluşturulacak fondan yararlanılamayacağına dair bir hüküm bulunmamaktadır.

Yenileme fonunun oluşturulabilmesi için Vergi Usul Kanunu’nun 328’inci maddesinde öngörülen üç ayrı elden çıkarma işlemi belirlenmiştir. Şöyle ki, işletmeye dahil iktisadi kıymetin satılması, trampa edilmiş olması veyahut da devir edilmiş bulunması halinde yenileme fonu oluşturulabilmektir.

Maliye Bakanlığı vermiş olduğu konuya ilişkin görüşe göre iktisadi işletmeye dahil amortismana tabi bir iktisadi kıymetin satışının yapıldığı yıl dahil üç yıl içerisinde bu fonun kullanılmamış veya kullanılamamış olması halinde üçüncü yıl hesap dönemi sonunda matraha dahil edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla sabit kıymet yenileme fonuna alınan iktisadi kıymet satış kârı, pasifte en çok üç yıl bekletilebilmektedir. Ayrılan amortismanların mahsup edilmesi bu üç yıllık süre ile sınırlı olmayıp, fonun uygun olması halinde daha sonraki yıllarda ayrılan amortismanlarda mahsup edilebilir. (Bakınız; M. Ali Özyer, age sf:839)

(Kaynak: ito | 01.03.2016)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.