E–Yoklama ve Mükellef Hakları / Bumin Doğrusöz

 Beyana dayalı vergilendirmeyi öngören çağdaş vergi sistemlerinde, sağlıklı vergilendirmenin önemli unsurlarından biri de yapılan beyanların ve vergilendirmeyi ilgilendiren olayların izlenmesi ve kontrolüdür. Bu maksatla Vergi Usul Kanunu'muzda (VUK) yoklama, inceleme, bilgi isteme, sürekli bilgi verilmesini sağlama gibi çeşitli yöntemler geliştirilmiştir.

Bu yöntemlerin de hiç şüphesiz çağdaş gelişmelerden, elektronik araç ve sistemlerdeki ilerlemelerden etkilenmesi ve kendilerini geliştirmesi söz konusudur. Mükellefler ve işlemleri gelişirken, vergi idaresine “sen yerinde dur” denilemez.

Zaten bu maksatla vergi yönetimimiz giderek “e” leşmektedir. e-Beyanname, e-Fatura, e-Belge, e-Bildirim, e-Defter, e-Arşiv, e-Tebligat, “e”’leşmenin son örnekleridir. Bunlara bir de E-yoklama eklenmiştir.

VUK'a 27.3.2015 tarih ve 6637 sayılı Kanun'la eklenen 132/A maddesi ile yoklama’nın elektronik ortamda da yapılabilmesi olanağı sağlanmış ve bu konudaki usul ve esasları belirleme yetkisi Maliye Bakanlığı’na verilmiştir.

Maliye Bakanlığı ise 20.6.2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımladığı 453 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile konuya ilişkin belirlemelerini yapmış ve uygulamanın 1.9.2015’de yürürlüğe girmesini öngörmüştür. Bu düzenlemeye göre vergi idaresi bu gün itibariyle 22 gündür e-Yoklama yetkisine sahiptir.

Tebliğde doğal olarak, yoklama yapmaya yetkili kişiler ve yoklama konusu olaylar/işlemler ile ilgili bir yenilik söz konusu değildir. Zaten kanunla belirlenmiş bu konuların tebliğle değiştirilmesi veya geliştirilmesi söz konusu olamaz.

Elektronik Yoklama Sisteminde yoklama talebi, talebin yoklamaya yetkililere iletilmesi, yoklama fişinin oluşturulması, kayıt altına alınması ve onaylanması ile yoklama fişinin ilgilisine iletilmesi işlemleri elektronik ortamda gerçekleştirilecektir. Yoklama faaliyetinin herhangi bir nedenle elektronik ortamda yürütülememesi halinde söz konusu işlemler, eskiden olduğu gibi, genel hükümler doğrultusunda yapılacaktır.

Yoklama sırasında tespit edilen hususlar, nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine mobil cihaz ekranında ön izleme yaptırılmak suretiyle okutulur ve doğruluğu noktasında karşılıklı olarak mutabık kalınması halinde;

a) Nezdinde yoklama yapılanın veya yetkilisinin elektronik imza aracı varsa; elektronik imza aracı kullanılarak e-Yoklama fişi imzalanacaktır,
b) Nezdinde yoklama yapılanın elektronik imza aracı yoksa; yoklamaya ilişkin özet bilgilerle benzersiz kodun (e-Yoklama fişinin değiştirilemeyeceğini güvence altına alan ve sadece düzenlenen fişe ait tekil numara) üzerine yazıldığı e-Yoklama imza formu, tarih yazılmak suretiyle yoklamaya yetkililer ve nezdinde yoklama yapılan kişi veya yetkilisi ile birlikte karşılıklı olarak ıslak imza ile imzalanacaktır.

e-Yoklama fişinin tanzimi sırasında, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi bulunmaz veya imzadan imtina ederlerse bu durum mobil cihaz üzerinde ve e-Yoklama imza formunda belirtilecek ve yoklama fişi yoklamaya yetkili memur tarafından tek taraflı olarak onaylanacaktır.

e-Yoklama fişi, internet vergi dairesi üzerinden görüntülenebilir ve çıktısı alınabilir. Aynı şekilde bağlı bulunulan vergi dairesine başvurularak kağıt ortamında bir örneğini almak da mümkündür. Yoklama fişinin tanzimi sırasında nezdinde yoklama yapılana veya yetkilisine ulaşılamazsa, e-Yoklama fişinin çıktısı mükellefin bilinen adresine 7 gün içerisinde gönderilecektir.

Yetkili memur tarafından kendi elektronik cihazında tutulacak bu yoklama fişine mükellefin ihtirazi kayıtlarının nasıl konulacağı veya nezdinde yoklama yapılanın “kabul etmiyorum” beyanı ile nasıl imzalayacağı, bunun elektronik imza ile yapılıp yapılamayacağı belli değildir. Oysa ileride yargı önünde taraflar için önemli bir delil oluşturan yoklama fişlerine ihtirazi kayıt koyma hakkı, çok önemli bir mükellef hakkıdır.
Öte yandan VUK'un 131/2 maddesinde, nezdinde yoklama yapılanın veya yetkilisinin yoklama sırasında bulunmaması veya imzadan imtina etmesi halinde yoklama fişinin, polis, jandarma veya ihtiyar meclisi üyelerinden biri tarafından da imza edilmesi zorunluluğunu aramıştır. Bu düzenlemenin amacı, yoklamaya yetkili kişinin gerçekten yoklama yapılan yere gittiğinin ve nezdinde yoklama yapılanın bulunmadığının veya bulunamadığının yahut imzadan imtina ettiğinin delillendirilmesi, yoklamaya yetkililerin yoklama fişlerini tembellikle yahut suiniyetle dairede düzenlemelerinin önüne geçilmesi şeklinde özetlenebilir. Bu bir mükellef hakkıdır. Nitekim bir olayda Danıştay, nezdinde yoklama yapılanın hazır bulunmadığı durumda yoklama fişinin karakolda polise imzalattırılmasını geçerli saymamış, polisin yoklama yerinde bulunmasını da aramıştır.

e-Yoklama Tebliği'ndeki düzenleme ile özetle “e-Yoklama fişinin tanzimi sırasında, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi bulunmaz veya imzadan imtina ederlerse bu durum mobil cihaz üzerinde ve e-Yoklama imza formunda belirtilecek ve yoklama fişi yoklamaya yetkili memur tarafından tek taraflı olarak onaylanacaktır.” denilmek suretiyle, VUK'un aktardığımız düzenlemesi, bir anlamda Maliye Bakanlığı'nca yürürlükten kaldırılmış olunmaktadır.

Buna karşılık yargının, Vergi Usul Kanunu'nun 131/2 maddesine uygun olmayan yoklama fişlerine itibar edeceğini, hiç düşünmüyoruz.

Elektronik ortamdaki gelişmelerden vergilendirme alanında yararlanılması güzel ve olumlu bir gelişme olmakla birlikte, bu gelişmelerden yararlanmanın yolunun mükellef haklarını geriye götürmek olmaması gerekir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 22.09.2015)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.