Yıl Bittikten Sonra Kesinleşen Giderler Hangi Yıla Aittir? / Recep Bıyık

Kurum kazançlarının vergilemesinde dönemsellik ve tahakkuk iki önemli kavram. Bu kavramlardan birincisi, gelirin ve giderin ilgili olduğu dönemde dikkate alınmasını, ikincisi ise mahiyet ve tutar itibariyle kesinleştiğinde dikkate alınmasını öngörüyor. Bu ilkelere uyulmaması, verginin geç tahakkuk ettirilmesi ve ödenmesine yol açıyor. Bu durum da ceza ve faiz demek. Dönemsellik ve tahakkuk tanımları kolay anlaşılır gibi gözüküyor ancak uygulamada çok da kolay olmuyor, gelirin ve giderin dikkate alınması gereken dönemin tespiti.

Geçici verginin üçer aylık gerçek kazançlar üzerinden ödenmediği yıllarda, bu kavramlar çok daha önemliydi. Kazancın bir sonraki döneme kaydırılması verginin bir yıl geç ödenmesine yol açıyordu ve yüksek enflasyon ortamında bu önemliydi. Ancak mevcut durumda dönem kayması ekonomik olarak işletmelere önemli bir etki yapmıyor, Hazine için de önemli bir kayıp değil. Böyle de olsa, geç tahakkuk vergi ziyaına ve dolayısıyla cezaya yol açıyor. Konunun mevzuat boyutu kitaplara konu olabilecek boyutta. Bu nedenle burada ayrıntıya girme, tarafların ve yargının kararlarını sorgulama olanağı yok. Bunun yerine, şirketler için yaygın olarak karşılaşılabilecek nitelikteki bazı giderlerin gider yazılabileceği döneme geneli itibariyle bir bakalım. Aşağıda örnek bazı giderler için kısa bir özet var. Benzer çok sayıdaki gider türü içi de bu açıklamalar yardımcı olabilir.

- Mahkeme kararına göre ödenen geçmiş yıllara ilişkin kira farkları ne zaman gider yazılır?

Zaman zaman kiralar veya kira artışları ihtilaf konusu olabiliyor. Bu durumda, mahkeme kararına bağlı olarak, eski dönemlere ilişkin ödemeler yapılması gerekiyor. Mahkeme kararı çerçevesinde ödenen geçmiş yıllara ilişkin kira farklarının, kesinleştiği tarih olan mahkeme kararı tarihi itibariyle gider kaydedilebileceği, genel olarak kabul görüyor. Bu yönde son zamanlarda verilmiş çeşitli özelgeler var. Bunların bir kısmı kiralarla, bir kısmı kira benzeri giderlerle ilgili. Bunların tamamının yasal tabanı aynı ve yukarıda da belirtildiği gibi tahakkuk ve dönemsellik ilkesi çerçevesinde verilmiş görüşler. Bu çerçevede, mahkeme kararı çerçevesinde geçmiş dönemlere ilişkin olarak ödenen kira ve benzerleri, kesinleştiği dönemde gider yazılabilir. Kiranın ilgili olduğu dönemin beyannamesinin değiştirilmesine ve vergi iadesi istenmesine gerek yoktur. Bu konuyla ilgili özelgelerden birini incelemek isteyenler, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesinden bularak, 19.02.2014 tarih ve 297 sayılı özelgeyi inceleyebilirler.

- Mahkeme kararı veya uzlaşmayla kesinleşen damga vergisi ne zaman gider yazılır?

Başlıkta damga vergisi dedim ama hukuken gider kaydedilebilecek bütün vergi ve harçlar için aynı açıklama yapılabilir. Çeşitli nedenlerle, imzalanmış bir kâğıdın damga vergisi zamanında ödenmemiş, sonradan yapılan tarhiyat uzlaşmayla veya yargı kararıyla kesinleşmiş olabilir. Veya vergi pişmanlıkla beyan sonucu tahakkuk etmiş olabilir. Benzer şekilde, bir işlemle ilgili olarak ödenmesi gereken harç, ilgili olduğu dönemden daha sonraki bir dönemde tahakkuk ettirilmiş olabilir. İlgili olduğu dönemden sonraki bir vergilendirme döneminde, uzlaşma veya mahkeme kararıyla kesinleşerek tahakkuk ettirilen damga vergisi benzeri vergiler ve harçlar, tahakkuk ettiği dönemde gider kaydedilebilir.

Bu yönde çok sayıda özelge ve yargı kararına rastlamak mümkün. Ancak, vergiyi doğuran olayın olduğu dönemden daha sonraki bir dönemde tahakkuk eden ve ödenen vergiler nedeniyle ortaya çıkan ceza ve faizlerin gider kaydedilmesi hiçbir şekilde mümkün değil. Konuyla ilgili özelgelerden birini incelemek isteyenler, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesinden bularak, 16.08.2012 tarih ve 779 sayılı özelgeyi inceleyebilirler.

- Gelir kaydedildikten sonra iade edilen destek primi hangi dönemde gider kaydedilir?

Aslında soruyu, bir vergilendirme döneminde gelir yazılan destek primi daha sonraki bir dönemde iade edilirse, iade edildiğinde gider mi kaydedilir yoksa geçmiş dönem kayıtları düzeltilerek hasılat kaydı iptal mi edilir şeklinde sormak da mümkün. Sorunun cevabı ilgili kaydın düzeltilmesi gerekir şeklindeyse, dönem kapandığı için elbette ilgili dönem defterlerinde bir iptal işlemi olmayacaktır ama ilgili dönem beyannamesinin değiştirilmesi söz konusu olabilecektir. Gelir İdaresi bu ve benzer sorulara, gelir yazıldıktan sonra iade edilen destek primi benzeri tutarların, iade edildiği dönemde gider kaydedilebileceği şeklinde cevap veriyor. 28.12.2011 tarih ve 2401 sayılı özelgede, alındığı tarihte kurum kazancına dahil edilen ve Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ'in 17. maddesine istinaden geri ödenen prim tutarının, geri ödendiği dönemde kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabileceğini belirtilmiş. Dolayısıyla, geçmiş dönem beyannamesinin değiştirilmesine, gelir yazılan tutarın düzeltilerek fazla ödenen verginin iadesinin talep edilmesine gerek yoktur.

- Toplu iş sözleşmesi ücret farkları ne zaman gider yazılır?

Çok karşılaşılan bir durum değil ama özelliği nedeniyle yazmak istedim. Toplu iş sözleşmesi bir vergilendirme döneminin içinde başladı ve bittiyse sorun yok, geçmiş aylara ilişkin ücret farkları, toplu iş sözleşmesinin imzalandığı tarih itibariyle gider kaydedilir. Toplu iş sözleşmesinin daha sonraki bir vergilendirme döneminde imzalanması halinde, geçmiş dönem için ödenecek ücret farklarının hangi dönemin gideri olduğu açık değil. Bu konuda farklı görüşler, özelge ve yargı kararları var. Farklı düşünenler olabilir ancak genel olarak eğilim nedir diye soracak olursanız, şu şekilde özetlemek mümkün:

Toplu iş sözleşmesi, görüşmenin başladığı yılı izleyen yılda ancak beyanname verme süresinin bitiminden önce imzalanmışsa, geçmiş dönemin ücret farkları, ilgili dönemin kazancının tespitinde dikkate alınabilir.

Sözleşme, beyanname verme süresinden sonra imzalanmışsa, kanıtlanması koşuluyla, işverenin veya işveren sendikasının, görüşmelerin devamı sırasında teklif ettiği en yüksek ücret tutarı dikkate alınarak hesaplanacak ücret farkı, ilgili dönem matrahının tespitinde dikkate alınabilir.

Bu görüş, yukarıda da belirttiğim gibi tartışmaya açık.

- Çalışanlara ödenen temettü ikramiyeleri ne zaman gider kaydedilebilir?

Bu sorunun cevabı, yukarıdaki konulara göre daha kolay. En azından 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nde sorunun cevabı açıkça var. Tebliğde çalışanlara verilen temettü ikramiyelerinin gider olarak dikkate alınacağı dönem, ödeme zamanına bağlı olarak açıklanmış. Tebliğde yapılan açıklamaya göre, beyannamenin verilme süresinin sonuna kadar ödenecek temettü ikramiyeleri, ilgili olduğu yılın kazancının tespitinde dikkate alınacak, daha sonra ödenen ikramiye tutarı ise ödendiği yılın kazancının tespitinde dikkate alınacaktır.

Makalenin başında, tahakkuk esası dedim ama tebliğ tahakkuk esasından oldukça sapmış gözüküyor. Uygulamada genel olarak temettü ödemeleri beyanname verme süresi içinde dağıtılıyor olmalı ki tebliğe itiraz eden de olmuyor. Uygulama sorunsuz yürüyor.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 04.09.2015)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.