Ahmet YAVUZ - Yılda 9 bin YTL'ye kadar satış yapan esnaf Gelir Vergisi'nden muaf olacak

Önümüzdeki aylarda Meclis'e sunulması düşünülen kanun tasarısı birçok yeni düzenlemeyi ihtiva ediyor. Vergi Konseyi, Gelir Vergisi'nin yeniden yapılandırılmasındaki temel amacı; ekonomik-sosyal politikalarla ve piyasa mekanizmasıyla uyumlu, sermaye birikimini güçlendiren, yatırımları ve istihdamı artıran, vergi yükünü düşürerek mükelleflerin gönüllü uyumunu artırmak diye özetliyor. Vergi güvenliğini güçlendirmek suretiyle kayıtlı ekonomiye geçişi hızlandırmak, verginin tabana yayılması suretiyle vergi oranlarının düşürülmesine imkan sağlamak, uluslararası eğilimlere uygun bir Gelir Vergisi sistemi oluşturmak suretiyle ekonomide sürdürülebilir bir kalkınmayı ve verimliliği desteklemek de diğer amaçlar.

Yeni yapıda ikili sistem olarak tabir edilebilecek karma sitem uygulanması düşünülüyor. Buna göre, katı bir ikili sistemin tüm kuralları ile hayata geçirilmesi yerine, sermaye kaynaklı gelirin vergilenmesinde toplama esasından ve artan oranlı tarifeden uzaklaşılması ve bunlar için basit bir usul dahilinde sabit ve düşük oranlı bir Gelir Vergisi uygulamasına geçilmesi hedefleniyor. Diğer gelirlerin ise bu tercihi yansıtacak şekilde sınıflanarak artan oranlı tarife yapısının korunması, ancak vergi tarifesinde dilim sayısının azaltılması ve gerek dilim aralıklarının gerekse vergi oranlarının gözden geçirilmesi öngörülüyor. Özetle, çalışma/girişim gelirleri yeniden sınıflanacak, sermaye gelirlerinin bir bölümü için Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67'nci maddesi marifetiyle zaten sistemimize girmiş olan ikili yapı daha belirgin kılınacak ve kanunun sistematiği de bu karma yapıyı en yalın şekilde yansıtır duruma getirilecek.

Birçok yeniliği içeren düzenlemede ilk göze çarpanlar arasında esnaf muaflığının genişletilmesi geliyor. Esnaf muaflığından faydalanacak olanlar cüz'i bir harç mukabili 'esnaf muaflığı belgesi' alacak. Bu belge sayesinde faaliyetini vergiden muaf olarak devam ettirebilecek. Ev hanımlarının vergiden muaf olarak satabileceği ürün yelpazesi de genişletiliyor. Bu sınıfa mevcut sistemde dahil olanlar ile yıllık alışları 8 bin, satışları 9 bin YTL'yi aşmayan herkes girecek. Yıllık alımları 32 bin veya satışları 36 bin yeni lirayı aşmayanlar küçük esnaf olarak nitelendirilecek ve özel vergileme usulü (götürü) ile vergilendirilecek. Kalkınmada öncelikli yöreler, normal yöreler ve büyükşehir belediyesi sınırları dahilindekiler olmak üzere ayrı ayrı vergi tarifesi uygulanacak. Şehir içi yolcu taşıma aracı (dolmuş-taksi) işletenlerin vergileme usulü (götürü), araçların plaka, hat ve araç kasko değerleri toplamının yüzde 10'u vergiye matrah olarak alınacak. Sürücü için ödenen vergi ve sigorta primleri bu tutardan indirilebilecek.

Ücret ödemelerine ilişkin Gelir Vergisi Kanunu ve diğer kanunlarda (toplam 72) çok sayıda istisna bulunuyor. Bu sebeple, kamuda çalışanlara yapılan ücret ödemelerinin 1/3'ünden daha azı matraha dahil ediliyor. Gelir Vergisi Kanunu ve diğer kanunlarda yer alan ücret istisnalarının (emekli keseneği hariç) tamamen kaldırılması ve ücretlilere bunu karşılayacak tutarda zam yapılması düşünülüyor. Ayrıca pilot, makinist, dalgıç gibi ücretlilere uçuş ve dalış tazminatı adı altında yapılan ödemeler şu an vergiden istisna tutuluyor. Yeni kanunda bu istisnanın da tamamen kaldırılması düşünülüyor. Serbest meslek iradı olarak vergilendirilen ve vergiden istisna tutulan müellif, mütercim, köşe yazarları, sanatçılar, kamu çalışanı olup zaman zaman kitap veya dergi ve gazetelere yazı yazanların faydalandığı istisna da yeniden düzenlenecek. Buna göre bu gelirlerin Gelir Vergisi tarifesinin birinci ve ikinci gelir dilimleri toplamını aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmesi öngörülüyor. Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin zorunlu haller de dahil herhangi bir nedenle 5 yıl içerisinde parsellenerek kısmen veya tamamen satılmasından elde edilen kazançlar ticari kazanç olarak kabul edilecek. Mevcut düzenlemeye göre belediyeler tarafından yapılan parsellemeler mahkemeler tarafından madde kapsamında değerlendirilmiyor.

'Ortalama yıllık kazanç ve geçim bildirimi' geliyor

Hükümetin yeni programında yer verdiği işsizliğin azaltılması hedefini gerçekleştirmek maksadıyla yeni Gelir Vergisi Kanunu'nda istihdamı teşvik edici düzenlemelere de yer veriliyor. Buna göre işverenlerin normalin (yüzde 10 ve üstünde) istihdam imkanı sağlaması halinde beş yıl süreyle yeni istihdam için ödenen brüt ücretin iki katı ticari kazancın tespitinde indirim olarak dikkate alınacak. Ayrıca 'ortalama yıllık kazanç ve yıllık geçim bildirimi'ne geçiliyor. Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerin faaliyette bulundukları alan ve yer de dikkate alınarak asgari ücretin brüt tutarından aşağı olmamak üzere "Ortalama Yıllık Kazanç Tutarı" tespit edilecek. Bu tutara mükelleflerin sahip oldukları ve belirli bir harcama gücünün göstergesi mahiyetindeki varlıklara (ikinci konut ve binek araçlar, deniz araçları, hava araçları, özel kulüp üyeliği gibi) ilişkin yıllık tahmini masraflar da eklenecek. Mükelleflerin zarar beyanı da dahil olmak üzere, faaliyetleri ile ilgili olarak beyan edecekleri kazançlarının, yukarıdaki tespitlere göre bulunacak tutardan düşük olması halinde, yıllık Gelir Vergisi beyannamesine şekli ve muhteviyatı Maliye Bakanlığı'nca belirlenen, yıl içindeki tüm harcamalarını ve bunların kaynaklarını gösteren "Yıllık Geçim Bildirimi"ni eklemeleri zorunlu hale getiriliyor.

Kira ve gayrimenkul satış gelirlerindeki kayıt dışılıkla mücadelede de yeni politikalar geliştirilecek. Emlak Komisyonculuğu Kanunu çerçevesinde, kontratın belli bir makamın onayından geçirilmesi gibi otokontrol tedbirlerinin uygulanması, Türkiye'de gayrimenkul envanteri için belediyelerdeki vergi bankalarından faydalanılması, GMSİ'de gayrimenkullerle ilgili değer tespitleri kapsamında, yıllık getirilerinin tespit edilmesi, kiralık konutların tespitinde muhtarlık kayıtlarından faydalanılması gibi tedbirler alınacak. Belki bu tedbirlerle kira değerlerini tespit etmek mümkün olmayabilir; ama yine de öncelikle kiralık konutların tespit edilerek beyanname verilmesi sağlanmış olacak.