İbrahim IŞIKLI - İş Kanunu'nda alt işverenlik uygulaması

Çalışma mevzuatının en fazla tartışılan konularından birisi de, asıl işverenlerle alt işverenler (aracı veya taşeron olarak da adlandırılmaktadır) arasındaki iş ilişkisidir.

Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran kişiye alt işveren-taşeron denilmektedir.

Özellikle son yıllarda, belirli sektörlerde ve hizmet alanlarında uzmanlaşma ve işletmelerin maliyet azaltmaya dönük düşünceleri, beraberinde alt işverenlik uygulamalarını ya da diğer bir ifadeyle taşeronlaştırmayı getirmiştir. Taşeronlaşmanın hızla yaygınlaşmasını etkileyen en önemli etkenleri, iş mevzuatındaki, 30 ve 50 işçi sayısının aşılması halinde getirilen ilave yükümlülüklerle (İş Güvencesi Yasası kapsamına girme; özürlü, eski hükümlü, terör mağduru ve işyeri hekimi istihdamı gibi) maliyetlerin düşürülmesi olarak sayabiliriz.

Günümüz çalışma yaşamında, işletmelerin işin bir bölümünü alt işverenlere vermesinin yaygınlaşması, işçi-alt işveren ve asıl işverenler arasında zamanla sorunların ortaya çıkması nedeniyle 4857 sayılı İş Kanunu'nda asıl işveren-alt işveren ilişkisinin daha ayrıntılı olarak düzenlenmesi yoluna gidilmiştir.

Alt işveren asıl işveren ilişkisi 4857 sayılı İş Kanunu'nda daha ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. En önemlisi, işi verenin "işveren" sıfatına sahip olması gerekir. Kanuna göre asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulabilmesi için asıl işverenden;

a) Asıl işverenin işyerinde yürüttüğü mal ve hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işe alınması (örneğin işyerinde ek tesis inşası bu kapsamda düşünülemez),

b) İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektirmesi nedeniyle işin alınması,

c) Bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştırması gerekmektedir.

Asıl işveren-alt işveren ilişkisinde, asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumlu tutulmuştur. Bu sorumluluk İş Kanunu ve ilgili mevzuattaki düzenlemeler dışında bireysel iş sözleşmelerinden ve alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini de içermektedir.

4857 sayılı İş Kanunu asıl işveren-alt işveren ilişkisini önemli ölçüde sınırlandırmıştır. Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamayacak veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamayacaktır. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemeyecektir. Diğer yandan, asıl işin "bir bölümünde" iş alınmasından, aynı bölümde asıl işverenin artık işçi çalıştırmayacağı, alt işverene verilen bölümde çalışan işçilerin bir kısmının asıl işverene, diğer kısmının alt işverene ait olamayacağının anlaşılması gerekmektedir. Asıl işin alt işverene verilen bölümünde asıl işveren işçisinin de çalıştırılması durumunda, alt işveren kavramından bahsetmek söz konusu olmayacaktır.

Ayrıca daha önce asıl işverenin işyerinde çalıştırılan işçiler alt işveren konumuna da getirilmeleri yasaklanmıştır. Böyle bir uygulama halinde asıl işveren alt işveren ilişkisi muvazaalı sayılarak alt işverenin işçileri başlangıçtan beri asıl işverenin işçisi sayılacaktır.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 12.09.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.