Emeklilik Yazı Dizisi - 17: Eski ve Yeni Memurların Emekli-Dul-Yetim Aylıklarında Taban Aylıklar Farklı / Şevket Tezel

 Eski memur kim, yeni memur kim?

Ekim 2008 ayından önce bir şekilde 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununa tabi olmuş memurlara eski memur, ilk defa Ekim 2008 ayından sonra memuriyete atanmış memurlara ise yeni memur diyoruz. Eski memur ve yeni memurlar gerek emeklilik yaşı hesaplaması ve gerekse emekli aylığı hesaplaması bakımından birbirinden çok ayrık haklara sahipler. 

Eski memurlarda bir koruma zırhı var

Memur emekli aylıklarında alt sınır aylığı 5434 sayılı Kanunun ek 19 uncu maddesinde yer almıştır.

Buna göre, emekli, adi malûllük ve vazife malûllüğü aylıklarının alt sınırı gösterge tablosunun 14 üncü derecesinin 2 nci kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı oluyor.

Dul ve yetimlere ödenecek aylıklar ise hesaplanan emekli aylığı alt sınır tutarının;

a) Dul ve yetim sayısı 3 ve daha fazla ise tamamından,

b) Dul ve yetim sayısı 2 kişi ise %90’ından,

c) Dul ve yetim sayısı l kişi ise %80’inden az olmaması gerekiyor.

 

Ancak, ülkemiz ile diğer ülkeler arasında yapılan sosyal güvenlik anlaşmaları gereğince bağlanan kısmi aylıklar için alt sınır aylığı uygulaması bulunmuyor. Zira yurtdışı kısmi aylığı primi Türkiye sosyal güvenlik sistemine transfere dilmemiş veya ödenmemiş veyahut yurtdışı borçlanması yapılmamış yabancı ülke çalışmalarıyla ülkemizdeki çalışmalarının birleştirilmesiyle bağlanmakta, toplam çalışmanın içindeki ülke için çalışma süreleri oranında aylık bağlandığından çok düşük aylıklar olabiliyor.

 

Şayet emekli memursanız, yahut vefat eden memurun eş veya çocuğu iseniz alacağınız aylıkların aşağıdaki alt sınır aylıklarından az olup olmadığını kontrol edebilirsiniz.

 

Alt sınır aylığı hesabı

Gösterge Aylığı
Derece, Kademe Göstergesi (14/2) x Katsayı (520 x 0,076998)		40,04
Kıdem Aylığı
Kıdem aylığı göstergesi x Hizmet yılı x Katsayı (20 x 25 x 0,076998)		38,499
Taban Aylığı
Taban Aylığı Göstergesi x Taban Aylığı Katsayısı (1000 x 1,205274)		1.205,27
Ek Göstergeye Göre Tazminat
1500 + 8000 x 0,076998 x %40 (5434 SK Ek Madde 70)		292,59
Emekli Keseneğine Esas Aylık (EKEA)		1.576,40
Alt Sınır Aylığı
EKEA x 0,80		1.261,12
Ek Ödeme
5454 S.K. Madde-1(Vergi iadesi yerine ödenen) Emekli Aylığı x 0,04		50,44
Toplamda Ödenecek Aylık
Alt sınır aylığı + Ek ödeme		1.311,57

 

Ayrıca, bu tutarlara 5454 sayılı Kanun gereği ek ödeme yapılmaktadır. Bu ek ödemenin 375 sayılı KHK gereği görevdeki memurlara ödenen ek ödemelerle bir ilgisi olmadığını da ifade edelim. Buradaki ek ödemenin anlamı yürürlükten kaldırılan vergi iadesinin ikamesi olmaktadır.

 

Ölüm halinde hak sahiplerine aylık dağılımı ve alt sınırlar

Eş ve Yetimler	Toplamda Ödenecek Aylık Alt Sınırı (TL)	Eşe bağlanacak aylık (TL)	1.Yetime bağlanacak aylık (TL)	2.Yetime bağlanacak aylık (TL)
Sadece eş varsa	1.049,25	1.049,25	-	-
Sadece bir yetim varsa	1.049,25	-	1.049,25	-
Eş ve bir yetim varsa	1.180,41	756,67	378,34	-
İki yetim varsa	1.180,41	-	590,20	590,20
Eş ve iki yetim varsa	1.311,57	655,78	327,89	327,89

 

2008 Sonrası Memurların Alt Sınır Mağduriyeti

Daha önceki yazılarımızda da vurguladığımız gibi yeri gelmişken burada da vurgulayalım. 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununa tabi olarak Ekim 2008'den  önce iştirakçi olmuş olan memurlar ile ilk defa Ekim 2008'den sonra 4/c sigortalısı olmuş memurlar emekli aylığı bakımından da bunların ölümleri halinde dul ve yetim aylığı hakları da çok farklı.

2008 Ekim ayından sonra memuriyete atanan bir sigortalının emekliliğine daha çok var. Ancak malûlen emekli olacaklar veya ölüm halinde bağlanacak aylıklar bu kesimin mağduriyetini gözler önüne serecek.

Alt sınır aylığı

5510 sayılı Kanuna göre alt sınır aylığı; “Sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin aylıklarının hesabına esas tutar, çalışma sürelerindeki her yıl için 82 nci maddeye göre tespit edilen prime esas günlük kazanç alt sınırları dikkate alınarak, talep veya ölüm yılına ait Ocak ayı itibariyle 29 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre belirlenen ortalama aylık kazancın % 35'inden, sigortalının bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu varsa % 40'ından az olamaz. Hak sahibi kimselerin aylıkları; hak sahibi bir kişi ise bu fıkraya göre hesaplanan alt sınır aylığının % 80'inden, hak sahibi iki kişi ise % 90'ından az olamaz.” kuralına bağlı olarak oluşacaktır. Bu durumda sigortalılığa 2008 Mayıs ayından sonra başlamış bir sigortalı için alt sınır aylığı 2014 rakamlarına göre 396,90 TL bakmakla yükümlü olduğu eş ve çocuğu varsa da 453,60 TL olacaktır.

Emekli aylıklarında ABO

2008 Ekim sonrası dönem için aylık bağlama oranı, sigortalının malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için % 2 olarak uygulanacaktır. Yani 9000 günü olan bir sigortalı için ABO %50 olacaktır.

Malûllük ve ölüm aylıklarında ABO

9000 güne kadar ABO % 50 olacak, 9000 günden fazla her tam yıl için bu oran % 2 oranında artırılacak. Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan daha artırılacak.

Aylık hesabı

Aylığın “Ortalama Aylık Kazanç X Aylık Bağlama Oranı” formülü ile hesaplanması gerekiyor.

Ortalama aylık kazançlar güncelleme katsayısı ile güncellenecek olup kabataslak bir hesap yapacak olursak örneğin 2000 TL brüt maaşı olan bir memur emekli olduğunda bugünün değeriyle en iyimser bakışla 1000 TL bağlanacağı düşünülse bile gelişme hızı rakamının yüzde 30'undan yararlanacak olan güncelleme katsayısı hiçbir zaman gerçek güncelleme yapamayacağından 1000 TL nin altında 800-900 TL'ler civarında bir aylıkla karşılaşacaktır. Bu memur vefat etmişse ve aylık bağlanacak tek kişi eşi ise ve eşi işsiz ve kendisi emekli değilse 600 TL, çalışan veya kendisi emekli ise 400 TL, bir eş ve bir çocuk var ise eşe 400 çocuğa 200 TL, bir eş ve iki çocuk var ise eşe 400 çocuklara 200'er TL aylık bağlanacaktır.

Bunları koruyacak bir taban aylık da değeri de olmayacaktır. Zira taban aylık asgari ücrete göre esas alındığından taban aylık bugünkü değerle 396,90 TL düzeyinde olacak,olumsuzluğu pozitif anlamda düzeltecek nitelikte olmayacaktır. Halbuki bu memur 2008 Ekim ayından önce kısa süre de olsa iştirakçi olmuş olsaydı taban aylığı 1311,57 TL olacağından aylığı da 1311,57 TL'ye yükseltilecekti.

Sayı az

Elbette Ekim 2008'den sonra memuriyete başlayıp emekli olan kişi son derece istisnai olacağından sesi de duyulmayacaktır. Fakat 2008 Ekim ayından sonra ilk defa memuriyete başlayanların vefatlarından dolayı ölüm aylığı bağlanması veya malûllük aylığı bağlanması mümkün bulunuyor. Bunların sayısı arttığında bu konudaki sızlanmaların daha çok duyulacağı bekleniyor.

Bu anlamda özellikle 2011 ve 2013 yıllarında kadro hakkı verilen sözleşmelilerden ilk defa memuriyet geçenlerin emekliliklerini sorgulamalarında fayda bulunuyor.

(Kaynak: alitezel.com | 03.12.2014)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.