Emeklilik Yazı Dizisi - 9: Gemi Adamları, Gazeteciler ve Matbaacıların Emeklilik Hesabı Farklıdır / Şevket Tezel

 Emeklilik yazı dizimizin bugünkü bölümünde de SSK (4-1/a) sigortalısı olan ama sahip oldukları yıpranma (İlave sigortalılık süresi) hakları nedeniyle emeklilik hesapları değişik olan çalışan grubunun emeklilik hesaplarını kaleme alıyoruz.

506 sayılı Kanuna göre ilave sigortalılık süresi hakları olan kesimden basın çalışanlar, gemi adamları ve matbaa çalışanlarının bu hakları (2A’lı günler) 5510 sayılı Kanun ile 01.10.2008 tarihinden itibaren sona erdirilmiş, fakat bu tarihe kadar olan kazanımlarının etkisi ise 3600 günden az olsa bile korunmuştu.

2A’lı günler diye tanımlayabileceğimiz bu günlerin etkisi 506 sayılı Yasada itibari hizmet süresi olarak geçse de 5434 sayılı Yasada da geçen bir kısım askerler için uygulanan itibari hizmet süresi kavramı ile karışmaması açısından ilave sigortalılık süresi diye tanımlanması daha doğru bulunuyor. Zaten uygulamada da sadece sigortalılık süresine bir ilave söz konusu olduğundan bu tanımlama daha doğru bulunuyor.

Gazetecilere yıpranma geri verildi

6385 sayılı Kanunla ise 2013 yılından itibaren gazeteciler için bu hak yeniden ama bu kez fiili hizmet zammı biçiminde verildi. Bununla birlikte gazeteciler için yıpranma hakkının 5510 sayılı Kanunla 01.10.2008 tarihinden itibaren kaldırılmasıyla aranmaması öngörülen en az 3 bin 600 gün çalışma kuralı bu hak yeniden verildi diye aranmaya başlanmıyor. Örneğin 01.10.2008 öncesinde 3000 2A günü bulunan bir gazeteci yine 506 sayılı kanun kapsamındaki bu günlerinden faydalanabiliyor. Hem sigortalılık süresine eklenme hem de yaştan indirim bakımından işine yaramış oluyor.

 

Yıpranma 2008’den sonra parmak hesabı geldi

Buna karşın gazetecilere de artık tanınan fiili hizmet süresi zammından yararlanmada başka statülerde yapılan çalışmalar, tatiller, izin süreleri vs. kısacası işin riskine maruz olmayacak şekilde fiilen çalışmanın yapılmadığı süreler için yıpranma hakkından faydalanılamayacağını da belirtelim. Bilindiği üzere izin tatil ayrımı yapılmadan fiili hizmet süresinden yararlanma hayati riskli meslekler olan askerlik ve polisliğin yanı sıra milletvekilleri ile sınırlı bulunuyor.

3600 gün şartı

Ancak 01.10.2008 sonrasından itibaren tanınan fiili hizmet süresi kapsamında yaştan indirim hakkı tanınması için 3600 gün aranacak ve hatta bu sürenin temininde 01.10.2008 tarihinden önceki itibari hizmet süresi kapsamındaki süreleri de dikkate alınacak. Bu elbette olumlu bir yaklaşım. Nitekim kişinin 01.10.2008 öncesinde 3000 gün ilave sigortalılık süresi varsa ve 01.10.2008 sonrasında 600 gün gazetecilik çalışmasından kaynaklanan fiili hizmet süresi varsa buradan gelecek 150 FHZ günü gün sayısına eklenecek ve bunun yarısı olan 75 gün de ayrıca yaştan indirilecek. Bu durumda gerek 5434 sayılı Yasa kapsamında eski fiili hizmet zammı ve gerekse 506 sayılı Yasa kapsamında itibari hizmet süresi hakkı bulunanlar için sırf 2008 sonrası için de en az 3 bin 600 gün şartı aranmıyor.

İlave sigortalılık süresi hakkını yitirenler

Gemi adamları ve matbaacılar ile azotlu gübre ve şeker sanayiinde  fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışanlar zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile çalışmayı gerektiren işlerde, patlayıcı maddeler, çelik, demir, tunç döküm işlerinde çalışanların bir kısmı fiili hizmet zammı uygulamasının dışında bırakılmış bulunuyor. İlave sigortalılık süreleri de sona erdirilen bu kesim sadece 01.10.2008 öncesindeki hakları ile yetinmek durumundalar.

Örnek 1- Basın çalışanı olan 30.06.1972 doğumlu Pınar Hanım, 01.10.1994 tarihinde işe başlamış ve 23.05.2002 itibariyle 2200 2A’lı güne sahiptir. 23.05.2002 – 30.09.2008 arasında da 2200 2A’lı günü olan Pınar Hanım 2009 yılında 200 gün daha çalışıp çocuğu olduğu için işinden ayrılmış ve yaşını beklemeye başlamıştır. Buna göre; 506 Sayılı Yasa’nın ek 5-6. maddeleri gereğince itibari hizmet süresi kazandığından yukarıdaki sigortalılık süresini geriye götüreceğiz. 2200/4=550 gün itibari hizmet süresi ay ve yıl olarak, 10 gün, 6 ay, 1 yıl eder.

İlk işe başlama tarihi,               01.10.1994

                                    -           10.06.0001

                                                21.03.1993 tarihine ulaşırız.

 

            Tablodan bu tarihin karşılığı, “24.05.1992-23.05.1993 arasında” 49 yaş ve 5600 gündür.  Pınar Hanım’ın toplam 2A’lı gün sayısı 4400 olup total yıpranma süresi ayrıca yine 506 Sayılı Kanun’un ek 39. maddesi gereğince bu YAŞ’dan da indirilir. Buna göre;

                        30.11.48        Tabloya göre emekli olunacak yaş

                      - 20.00.03        Kazanılan itibari hizmet süresi

                        10.11.45        Şimdilik emekli olunacak YAŞ. (23.05.2002 itibariyle)

            Elbette ki Pınar Hanım halen 4400 güne sahiptir ve gün sayısını tamamlamasına 1000 günü kalmıştır. İki yıllık doğum borçlanması yapıp 280 gün daha çalışarak gün sayısını tamamlayabilecek olan Pınar Hanım dilerse yine basın işinde 800 gün çalışarak 28.02.2018 tarihinde emekli olabilecektir. Yani 5510 sayılı Kanundan sonra 32A’lı günler kapsamında çalıştıkça emekliliği daha öne çekilecektir.

Gazetecilere iade edilen hak

Basın çalışanlarının ilave sigortalılık süresi hakları 01.10.2008 tarihi itibariyle kaldırılmış, 2013 yılında ise fiili hizmet zammı biçiminde bu hakkın bir benzeri düzenlenmiş bulunuyor. Fiili hizmet zammı ilave sigortalılık süresinden farklı olarak gün sayısına da eklenirken, 2008 sonrasının dezavantajlı yönü kazanılan fiili hizmet zammı süresinin tamamının değil yarısının yaştan düşülecek olmasıdır. Ayrıca yaştan düşülecek fiili hizmet zammı hiçbir şekilde 3 yılı geçemeyecektir. Keza fiili hizmet zammı süresinin yaştan indirim etkisi yapabilmesi için bu kapsamda 1 Ekim 2008 öncesi dahil en az 3600 gün basın hizmeti gerekirken 1 Ekim 2008 öncesi için uygulanan ilave sigortalılık süresi uygulamasında 3600 gün şartı 1 Ekim 2008’den  beri aranmamaktadır.

Gazetecilere FHZ hakkı 2013 yılından itibaren verilmekle birlikte 1 Ekim 2008-31 Aralık 2012 tarihleri arası için 01.10.2008-01.01.2013 tarihleri arasındaki süre için de fark primleri kendileri tarafından ödenmek suretiyle yıpranma hakkından faydalanmak isteyenler 30 Nisan 2013 tarihine kadar başvuru haklarını kullanabilmişlerdi.

Örneğin 4/1-a sigortalılığı (SSK) kapsamında özel sektöre ait gazete işyerinde Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle 01/01/1999-23/05/2002 tarihleri arasında 3 yıl 4 ay (1200 gün), 24/05/2002-01/10/2008 tarihleri arasında 6 yıl 4 ay (2280 gün),  01/01/2013-01/01/2015 tarihleri arasında 2 yıl çalışan sigortalının 1 Ekim 2008 öncesi için toplamda 3600 günü bulunmadığı halde 01/01/1999-01.10.2008 arasındaki çalışmalarından ilave sigortalılık uygulanması gerekiyor. Yani bu sigortalı için sigortalılık başlangıcı (1200/4=300 gün=10 ay) geri çekilecek ve buna göre emeklilik şartları yeniden tespit edilmesi, ayrıca yaş şartından da (3480/4=870=2 yıl 5 ay) düşme yapılması gerekiyor. 

Buna mukabil 01/01/2013-01/01/2015 süresindeki çalışmalarından dolayı sigortalının FHZ kapsamında 3600 günü olmadığı için 01/01/2013-01/01/2015 tarihleri arasında geçen çalışmalarına ait 720 / 4 = 180 günlük fiili hizmet süresi zammı prim ödeme gün sayısına ilave edilmesi, buna karşın emeklilik yaş haddinden herhangi bir indirim yapılmaması gerekiyor.

Örnek 2- Gemi adamı olan Semih Bey, 05.08.1987 tarihinde mesleğe başlamış ve 4759 Sayılı Kanun’un yayım tarihi olan 23.05.2002 itibariyle, 4400 güne sahiptir. Ancak 23.05.2002'ye kadar hayatı gemilerde geçtiği halde çalıştığı bazı yerlerden gemi adamı olarak bildirilmemiş ve SGK’nın web sayfasından aldığı hizmet cetveline göre, bu 4400 günün 1400 günü 1A (normal) olarak görünmekte geri kalan 3000 günü ise 2A (gemi adamlığı) olarak görünmektedir. 2002'den sonra 240 gün daha gemi adamlığında çalışmış bunun dışında gemi adamlığı dışı işlerde çalışmıştır.

Semih Bey gemi adamı olarak 506 Sayılı Yasa’nın ek 5-6. maddeleri gereğince itibari hizmet süresi kazandığından, 4759 Sayılı Kanun’un yayım tarihi olan 23.05.2002 tarihi itibariyle emeklilik yaşını saptamak için yukarıdaki sigortalılık süresini aldığı ilave süre kadar geriye götürmek gerekecektir.

Gemi adamları, gazeteciler (matbaacılar, ateşçiler vs) gemilerde çalıştıkları her yıl (360 gün) için 90 gün yani ¼ oranında ilave sigortalılık süresi kazanmaktadırlar.

 3000/4=750 gün itibari hizmet süresi ay ve yıl olarak 2 yıl 1 aya tekabül etmektedir.

İlk işe başlama tarihinden, itibari hizmet süresi kadar geri gidecek olursak;

                                   05.08.1987

                                -   00.01.0002

                                   05.07.1985 tarihine ulaşırız.

            Tabloda bu tarihin karşılığı, “24.05.1985-23.11.1986 arasında” 49 yaş ve 5300 gün olduğu görülecektir. Ayrıca yine 506 Sayılı Kanun’un ek 39. maddesi gereğince toplam “ilave sigortalılık süresi” YAŞ’dan da indirilir. Buna göre;

            30.11.48        Tabloya göre emekli olunacak yaş

           -00.03.02         Kazanılan itibari hizmet süresi

            30.08.46        Emekli olunacak YAŞ

Bu durumda 23.05.2002 itibariyle 46 yaş ve 9 aylık iken emekli olabilecektir.

           Gemi adamlarının ilave sigortalılık süresi kazanma hakkı 01.10.2008’den sonrası için kaldırılmış olup bu tarihe kadar edinilmiş 2A’lı günler 4/1-a sigortalılığından emeklilik hesabında değerlendirilmeye devam edilecektir. 

(Kaynak: alitezel.com | 12.11.2014)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.