Taksicilerin Tazminat Hakları / Arif Temir

 İş Kanunu’na tabi taksi şoförleri tıpkı diğer çalışanlar gibi, kıdem-ihbar ve kötü niyet tazminatı hakkına sahip.

İşten atılan taksi şoförlerinin ücret, ikramiye ve prim gibi ücret ve ücret benzeri alacaklarının işten atıldıkları tarihte ödenmesi gerekiyor. Ödenmemesi durumunda işçi noter vasıtasıyla işverene ihtarname çekerek bu haklarının ödenmesini istemesi gerekiyor. İhtarname çekilmediği takdirde açılacak davada gecikme faizi dava açma tarihinden itibaren işlemeye başlar. Dolayısıyla işten atılan işçinin kaybı olur. Bu kaybın olmaması için işverene ücret, ikramiye prim vb alacaklarını alamayan işçilerin ihtarname çekmelerinde fayda var. Taksi şoförlerinin iş sözleşmeleri hangi nedenle son bulursa bulsun ücret, ikramiye ve prim gibi hak edilmiş alacakları taksi şoförleri alırlar. Ücretlere ilişkin zamanaşımı süresi beş yıldır.

Yıllık İzin Ücreti

İşyerinden ayrılmadan önce hak edip de kullanmadığı izinleri olan taksi şoförleri kullanmadıkları izinlerin ücretini işten atıldıktan sonra işverenden talep edebilirler. Diğer ücret alacaklarından farklı olarak izin ücreti alacağında zamanaşımı süresi iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren işlemeye başlamaktadır. İzin alacağında da zaman aşımı süresi beş yıldır. Örneğin bir işyerinde 01.01.2000 tarihinden itibaren çalışmaya başlayan bir taksi şoförünün 2001 ve 2002 yılındaki izinlerini kullanmadığını ve işçinin iş sözleşmesinin 01.04.2009 tarihinde feshedildiğini varsayalım. Bu işçinin 2001 ve 2002 yılına ait hak edip de kullanmadığı izinlerine ilişkin zaman aşımı süresi iş sözleşmesinin sona erdiği 01.04.2009 tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır. 2001 ve 2002 yılına ait izinlerin ücreti 01.04.2009 tarihindeki ücret üzerinden hesap edilecektir.
Örnek: Şoför Hasan Bey, 2005 yılına ait 10 günlük iznini kullanmamıştır. Hasan Bey, 30.04.2014 tarihinde işten atılmıştır. Hasan Beyin 2014 yılı Nisan ayı ücreti 3000 TL’dir. Hasan Beyin 10 günlük izin ücreti ne kadar olacaktır? Hasan Beyin 10 günlük izin ücreti 1000 TL olacaktır.

İhbar Tazminatı Kimlere Ödeniyor?

Çalışanlara hak etmeleri halinde ödenen tazminat türlerinden biri de ihbar tazminatıdır. 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçi olarak çalışanlara ödenen ihbar tazminatlarını açıklamaya çalışacağız. Bir işçinin ihbar tazminatına hak kazanabilmesi için işyerinde belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması ve iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız olarak sonlandırılması gerekiyor. İş sözleşmesini haklı veya haksız olarak kendisi sona erdiren taksi şoförü ihbar tazminatına hak kazanamıyor.

Örnek: Şoför Ali Bey, Y işyerinde günlük 50 Tl ücretle bir yıldır çalışıyor. Ali Beyi işvereni haksız olarak işten çıkarırsa Ali Bey ne kadar ihbar tazminatı alabilir? Ali Beyin kıdemine göre dört haftalık ihbar tazminatı alması gerekiyor. Buna göre Ali Beye brüt 1400 TL ihbar tazminatı ödenmesi gerekiyor.

‘Kötü Niyet’ tazminatı

Taksi şoförünün iş sözleşmesi, kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye ihbar tazminatındaki bildirim sürelerinin üç katı tutarında ayrıca tazminat ödenir. Kötü niyet tazminatına hak kazanabilmesi genellikle taksi şoförünün yasal yollara başvurması sonucunda işveren tarafından işten çıkarılması durumunda söz konusu oluyor. Örneğin taksi şoförü işverenini Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne/sosyal güvenlik müdürlüklerine şikayet etmesi yada işçinin sendikaya üye olması nedeniyle işten çıkarılması durumlarında işçi kötü niyet tazminatına hak kazanır. Kötü niyet tazminatı ihbar tazminatının üç katı kadardır.

Örnek: Şoför Hüseyin Bey, işyerinde 10 aydan beri çalışmaktadır. Şoför Hüseyin Bey, ücretini alamadığı için işverenini Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne şikayet etmiştir. Bu şikayet üzerine işvereni şoför Hüseyin Beyi işten çıkarmıştır. Şoför Hüseyin Bey, ne kadar kötü niyet tazminatı alacaktır?
Şoför Hüseyin Beyin bildirim süresi 4 hafta olduğundan şoför Hüseyin Bey 12 haftalık ücreti tutarında kötü niyet tazminatı alacaktır.

3 yıllık şoför için ihbar süresi 8 hafta olarak hesaplanır

İhbar tazminatına esas süre çalışanın kıdemine göre belirleniyor. Buna göre iş sözleşmeleri;
- İşi altı aydan az sürmüş olan taksi şoförü için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
- İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan taksi şoförü için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
- İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan taksi şoförü için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
- İşi üç yıldan fazla sürmüş taksi şoförü için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, sona erdirilmiş sayılır.
Bu süreler en az olup sözleşmeler ile artırılabilir. Örneğin kıdemi bir yıl olan taksi şoförü için altı haftalık yerine sekiz haftalık ihbar süresi öngörülebilir.
Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini sonlandırabilir. İhbar tazminatının hesaplanmasına esas olan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve kanundan doğan menfaatler de eklenir. Örneğin işçiye yapılan yol ve yemek yardımları da ücrete eklenir.
İhbar tazminatından gelir vergisi ve damga vergisi kesiliyor. Sigorta primi ve işsizlik sigortası primi kesilmiyor.

KIDEM TAZMiNATI

Kıdem tazminatı; kanunda belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin kanunda sayılan nedenlerden biriyle son bulması halinde, işverence işçiye ya da mirasçılarına ödenen paradır. İşçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.

Nasıl Hak Kazanılır?

Taksi şoförleri bir işverende veya aynı işverene ait değişik işyerlerinde en az bir yıl çalışmış olmak koşulu ile iş sözleşmelerinin:
1. İşveren tarafından İş Kanununun 24. maddesinde belirtilen ahlak ve iyi niyet kuralları ve benzeri sebepler dışında,
2. İşçi tarafından 4857 sayılı Kanunun 25. maddesinde belirtilen ahlak ve iyi niyet kuralları, zorlayıcı nedenler ve sağlık nedenleriyle,
3. Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
4. Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla;
5. Emekli aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını (08.09.1999 tarihinden önce işe girenler için 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün prim ödeme gün sayısını) tamamlayarak kendi istekleriyle işten ayrılmaları nedeniyle, feshedilmesi,
6. Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sona erdirmesi,
7. İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması hallerinde,
Taksi şoförleri ‘kıdem’ almaya, hak kazanırlar.

Prim Ödeme Gün Sayılarını Dolduran Taksicilerin durumu

- 8.9.1999 tarihinden önce çalışmaya başlayıp 15 yıl sigortalılık süresine ve 3600 gün prim ödeme gün sayısına sahipken ayrılan,
- 8.9.1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayıp 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün prim ödeme gün sayısına sahipken veya sadece 7000 prim ödeme gün sayısına sahipken ayrılan,
Taksiciler ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu il/merkez müdürlüklerinden kıdem tazminatı alabilir yazısını alıp işverene/taksi sahibine verip kıdem tazminatını alarak işten kendi istekleri ile ayrılabilirler.

Hesaplamada nelere dikkat edilir?

Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Ücrete ilaveten taksi şoförüne sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün iş sözleşmesi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur. Taksi şoförüne yapılan arızi nitelikte olmayan sürekli yapılan ödemeler kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınır. Örneğin fazla çalışma ücretleri ile tahsil yardımları dikkate alınmaz. İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan sürelerde kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınır. Bir yıldan artan süreler için her ay 2.5 gün hesap edilir. Bir aydan az çalışma süreleri için ise orantılı olarak 2.5 gün esas alınarak hesaplama yapılabilir. Kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir. Kıdem tazminatı hesaplanırken; taksi şoförünün işe giriş tarihi, işten çıkış tarihi, toplam çalışma süresi, brüt ücreti ve ücrete ek olarak yapılan ikramiye gibi ödemeler ile kıdem tazminatının tavanı göz önünde bulundurulur. Kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden hesap edilir.

Tavan 3 bin 438 lira

Kıdem tazminatı tavanı memur maaş katsayısındaki artışa göre değişmektedir. Buna göre 01.01.2014-31.12.2014 dönemi için kıdem tazminatının tavanı 3.438,22 TL’dir. İşçilerin bir yıllık kıdem tazminatı miktarı kıdem tazminatının tavanını geçememektedir. Kıdem tazminatının ödenmemesi durumunda zaman aşımı 10 yıldır. Zamanında ödeme yapılmaması halinde mevduata uygulanan en yüksek faiz üzerinden gecikme faizi uygulanır.

Örnek: Şoför Ali Beyin aylık ücreti 5000 TL’dir Ali Bey bir işyerinde bir yıl çalışmıştır. Buna göre Ali Bey ne kadar kıdem tazminatı alacaktır?
Ali Beyin aylık ücreti kıdem tazminatının tavanını geçtiği için Ali Beyin kıdem tazminatı tavan üzerinden hesap edilir. Ali Bey bir yıllık çalışmasının karşılığı olarak 3.438,22 TL kıdem tazminatı alır.

(Kaynak: Güneş Gazetesi | 29.08.2014)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.