İşçi Hakkında Deneme Süresi Uygulaması / Tahsin Sınav

 Çalışma hayatı, iş mevzuatı esaslarına göre ve birlikte uygulanmak üzere, doğal olarak işçi ve işverence hazırlanıp imzalanan iş sözleşmesiyle düzenlenmektedir. İş sözleşmesinin belirtilen tarafları, bu sözleşmeye deneme süresi koyup koymamakta serbesttir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 15'inci maddesinde, taraflarca iş sözleşmesine bir deneme süresi konulduğunda, bu sürenin en çok iki ay olabileceği, ancak deneme süresinin toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabileceği düzenlenmiştir. Deneme süresi içerisinde taraflar, iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız olarak feshedebilirler. Ancak çalıştığı günler için işçinin ücret ve diğer hakları saklıdır.

İş sözleşmesiyle bir işyerinde çalıştırılmaya başlanan işçinin, işyerini ve işvereni tanıyarak çalışma koşullarını inceleyebilmesi; işverenin de işçiyi tanıyıp işçinin çalışma sisteminin işyerine uygun olduğuna karar verebilmesi için, iş sözleşmesine yasada belirtilen esaslara göre deneme süresi konulup uygulanabilmektedir.

Bu anlamda yineleyelim ki, deneme süresinde işçinin kayıtdışı istihdamı mümkün değildir. Eğer bu süre içerisinde işçinin sigorta girişi yapılmamış ve primleri de SGK'ya ödenmemişse, işçi tarafından iş mahkemesinde hizmet tespit davası açılarak sigortasız çalıştırıldığı günler tespit ettirilebilir. Ayrıca ücreti ve diğer hakları ödenmemiş ise bunları da talep edebilir. Deneme süresi içerisinde yapılan işveren feshinde işçinin işe iade davası açma ve işverenden ihbar tazminatı talep hakkı; aynı şekilde bu süre içerisinde yapılan işçi feshinde de işverenin işçiden ihbar tazminatı talep hakkı bulunmamaktadır. Hemen belirtilmelidir ki, iş sözleşmesinde iki aylık deneme süresi öngörülen ve işe girişinden sonra 60 gün içerisinde işverenlikçe işten çıkarılan bir işçi, ücret ve fazla çalışma ücreti vb hak edişleri ödenmediği için görevli iş mahkemesinde 'alacak davası açarak' bu haklarını isteyebilecektir. Ve bu işçi, alacak davası açmadan önce 'Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü ve bağlı birimlerine' ücret ve fazla çalışma ücreti vb hak edişlerinin ödenmediğini belirterek inceleme dilekçesi ya da şikâyet dilekçesi vererek ödenmesini isteyebilecektir.

Deneme süresi, işçi veya işverene deneme süresi içinde iş sözleşmesinin tazminatsız veya bildirim süresine gerek kalmadan feshedilebilmesine olanak tanımaktadır. Deneme süresinde işçi, çalışması karşılığında ücret alır, sendikaya üye olabilir, greve katılabilir. İşçiye yasalarla sağlanmış tüm haklardan yararlanabilir.

Ve hemen vurgulayalım ki deneme süresinin ilk gününden önce, işçinin Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) sigortalı olarak bildiriminin yapılması da zorunludur. Bazı işyerlerinde deneme süresinde işçinin SGK'ya bildirilmediği ve sigortalı yapılmadığı görülmektedir. Bu durum yanlıştır. Yani, deneme süresinde olan kişiler de sigortalı olmak zorundadır. İşçinin deneme süresiyle çalışmaya başladığı tarih, kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin kıdem süresinin başlangıç tarihi olarak dikkate alınacaktır.

Deneme süreli iş sözleşmesi uygulama esaslarının başında, 'deneme süresinin başlangıcı, sözleşmenin yapıldığı tarih olmayıp, işçinin fiilen işe başladığı tarihtir' ilkesi, yer almaktadır. Zira tarafların birbirini denemeleri, sözleşmenin düzenlenmesinde değil, işe başlama durumunda sözkonusu olur. (M. Çenberci, İş Kanunu Şerhi) Ancak hastalık, grev gibi iş akdini askıya alan nedenler, deneme suresinin işlemesine engel olmaz. Bununla beraber taraflar, sözkonusu nedenlerle denemenin tam olarak gerçekleşmediği kanısında iseler, fesih yetkisini kullandıktan sonra, toplam olarak yasanın tanıdığı azami deneme süresini aşmamak koşuluyla yeniden bir deneme süreli iş akdi yapabilirler. (Sarper Süzek, 'İş Hukuku', 2006, s.211). Deneme süresi içinde işçinin rahatsızlığı nedeniyle rapor alması, iş kazası geçirmesi gibi nedenlerle işe devam edememesi, deneme süresinin uzamasına, kısaca bu sürenin kesilmesine neden olmamalıdır. (C.İ.Günay, 'İş Hukuku', 2003 s.307). Kısaca belirtmek gerekirse, deneme süresi içerisinde işçi tarafından alınan rapor süresi, deneme süresini uzatmayacaktır.

İşyerinde iş sözleşmesi deneme süreli olarak uygulanan bir işçinin, bu işyerindeki çalışması, herhangi bir nedenle sona ermesinden birkaç ay veya yıl sonra, aynı işyerindeki aynı ya da benzer bir işte tekrar işbaşı yapması nedeniyle işvereniyle imzaladığı yeni iş sözleşmesinde deneme süresi öngörülmesinin hukukî esaslara uygun olmayacağı değerlendirilmektedir. Ancak işveren tarafın yapılacak bu işte yeni üretim araçlarının kullanılmaya başlandığını, teknolojik vb bazı yeniliklerin bulunduğunu ileri sürmesi ve kanıtlaması halinde, yeni iş sözleşmesi dönemi için de deneme süresi öngörülmesi ve kararlaştırılmasının mümkün olduğu düşünülmektedir.

Deneme süresinin hesabı hakkında 4857 sayılı İş Kanununda açıklayıcı bir hüküm yoktur. Bu itibarla konu hakkında 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 92'nci ve 93'üncü maddelerine göre değerlendirme yapılması gerekmektedir. Şöyle ki: 'Bir borcun veya taraflardan birine düşen herhangi bir yükümlülüğün sözleşmenin kurulmasından başlayarak belli bir sürenin sonunda ifası gerekiyorsa, ifa zamanı aşağıdaki biçimde belirlenir. Bu Kanunun 92'nci maddesinde (…) '3. Ay olarak veya yıl, yarıyıl ve yılın dörtte biri gibi birden çok ayı içeren bir zaman olarak belirlenmiş süre, sözleşmenin kurulduğu gün ayın kaçıncı günü ise, son ayın bunu karşılayan gününde dolmuş olur. Son ayda bunu karşılayan gün yoksa süre, bu ayın son günü dolmuş sayılır.(…)' Aynı Kanunun 93'üncü maddesinde ise 'İfa zamanı veya sürenin son günü, kanunlarda tatil olarak kabul edilen bir güne rastlarsa, kendiliğinden bu günü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçer' hükümleri yer almaktadır.

Kısacası, deneme süresi uygulamasında belirtilen ilkelere uyulması gerekmektedir.

(Kaynak: Yeni Şafak | 17.02.2014)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.