İbraname Uygulaması Üzerine / Tahsin Sınav

 İbra sözleşmesi uygulaması, hukuk tarihinde oldukça eski bir geçmişe sahiptir. Bu uygulama, hakların ödenmiş olduğunu söylemek ve belgelemek için geliştirilmiş öncelikli ispat vesikası oluşturma amacını taşımaktadır. İbra sözleşmesi, işçi-işveren ilişkilerinde, diğer bir ifadeyle çalışma ilişkilerinde 'ibraname' adıyla yaygın bir uygulama alanı bulmaktadır. İbra sözleşmelerinin geçerliliği sorunu, İş Hukukunda 'işçi yararına yorum' ilkesi çerçevesinde değerlendirilmiş ve ağırlıklı olarak Yargıtay kararları ışığında bir gelişim izlemiştir. Esaslarını gözeterek tanımlarsam, ibraname, iş sözleşmesinin sona ermesinde işçiye ödenen tutarları kapsayan, işçinin işyeri işverenliğinden hak ve alacağının kalmadığını gösteren ve iş sözleşmesinin devamı yani tüm çalışma süresindeki hakları açısından işverenliği ibra ettiğini ve ilgili dönemin borç ve alacaklarının tasfiye edildiğini ispatlayan en önemli ispat belgesidir.

İşçi, emeği karşılığında aldığı ücret ve diğer parasal haklarıyla kendisinin ve ailesinin geçimini temin etmektedir. Yargıtay Kararlarında da vurgulandığı üzere, 1-İş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibra sözleşmelerinin geçersizdir. İşçi bu dönemde tamamen işverene bağımlı durumdadır. 2-İbranamenin tarih içermemesi ve içeriğinden de fesih tarihinden sonra düzenlendiğinin açıkça anlaşılamaması durumunda ibranameye değer verilemez. 3-İbra sözleşmesi yapılırken taraflardan birinin esaslı hataya düşmesi, diğer tarafın veya üçüncü şahsın hile ya da korkutmasıyla karşılaşması halinde ibra iradesine değer verilemez. 4-İbranamedeki irade fesadı hallerinin bir yıllık hak düşürücü süre içinde ileri sürülmesi gerekir. Ancak işe girerken alınan matbu nitelikteki ibranameler bakımından iş ilişkisinin devam ettiği süre içinde bir yıllık süre işlemez. 5-İbra sözleşmesi, varlığı tartışmasız olan bir borcun sona erdirilmesine dair bir yol olmakla, varlığı şüpheli ya da tartışmalı olan borçların ibra yoluyla sona ermesi de mümkün olmaz. Bu nedenle işveren tarafından işçinin hak kazanmadığı ileri sürülen bir borcun ibraya konu olması düşünülemez. 6-Miktar içeren ibra sözleşmelerinde ise alacağın tamamen ödenmiş olması durumunda borç ifa yoluyla sona ermiş olur. 7-Miktar içermeyen ibra sözleşmelerinde ise geçerlilik sorununu titizlikle ele alınmalıdır. İrade fesadı denetimi uygulanmalıdır. 8-İşçinin ibranamede yasal haklarını saklı tuttuğuna dair ihtirazi kayda yer vermesi ibra iradesinin bulunmadığını gösterir. 9-İbranamede yer almayan işçilik alacakları bakımından borcun sona erdiğinden söz edilemez.

Bilindiği üzere, mülga 1475 sayılı İş Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu, 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 5953 sayılı Basın İş Kanunu'nda ibra sözleşmesine yer verilmemiştir. İbra sözleşmesi, İsviçre Borçlar Kanunu'nun 115'inci maddesinde düzenlendiği halde yürürlükten kaldırılan 818 sayılı Borçlar Kanunu'na bu madde alınmamış; 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren ve 818 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nu yürürlükten kaldıran 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 420.maddesinde 'Ceza koşulu ve ibra' başlığı altında, şöyle düzenlenmiştir:

'(...) İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden baş- layarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.

İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile işçinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleşmesinden doğan bütün tazminat alacaklarına da uygulanır.'

Bu hükümde iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren bir aylık bekleme süresi içerisinde yapılan ibra sözleşmelerine geçerlilik tanınmayacağı belirtilmektedir. İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin a) Yazılı olması, b) İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, c) İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, d) Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan 'ibra sözleşmeleri' veya 'ibranameler' kesin olarak hükümsüzdür. İş sözleşmesi, her ne şekilde sona ererse ersin (geçerli neden, haklı neden, istifa, evlilik, emeklilik vb) ibraname düzenlenmesi için feshi izleyen bir aylık sürenin beklenmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken bir aylık bekleme süresi, ibra sözleşmelerinin düzenlenme zamanı ile ilgili olup ifayı ilgilendiren bir durum değildir. Yani işçinin fesih ile muaccel hale gelen kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve izin ücreti gibi haklarının ödeme tarihi, bir ay süreyle ertelenmiş değildir. İşverence yapılacak olan ödemelerin banka yoluyla yapılması zorunluluğunun getirilmesi de ödemeye dair ispat sorunlarını ortadan kaldıracaktır.

Yeni Türk Borçlar Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden sonra düzenlenecek işçinin işverenden alacağına ilişkin ibranamelerin geçerliliği için, ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibranameler, geçersiz sayılacaktır. Uygulama zorluklarına rağmen, ibraname, böylece yasallaşmıştır.

(Kaynak: Yeni Şafak | 03.02.2014)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.