Doç. Dr. Hakan ÜZELTÜRK - Kayıtdışı ekonomi ve vergiler

Kayıtdışı ekonomi hemen herkesin ne olduğunu bildiği, sonuçlarının sürekli tartışıldığı, alınması gereken önlemlerin belli olduğu bir alandır. Ülkemizde mevcut olan problemlerin büyük bir kısmı sadece kayıtdışı ekonomiden değil kayıtiçi ekonomiden de kaynaklanmaktadır. Kayıtdışı ekonominin önlenmesinden önce hemen hemen bütün ülkelerin uğraştıkları iki konu vardır, tanımı ve ölçülmesi. Bu iki konuda verilen tanımlar ve rakamlar mücadelenin ne kadar zor olduğunu göstermektedir.

Ülkemizde de Maliye Bakanlığı, kayıtdışı oranının her yıl iki puan aşağıya çekilebilmesi amacıyla beş yıllık bir plân hazırlamış bulunmaktadır. 2008-2012 yıllarını kapsayan Maliye Bakanlığı Stratejik Planı'nda yer alan kayıtdışı ekonomi ile mücadele programına göre, öncelikle kayıtdışı ekonomi yeniden tanımlanacak. Daha sonra da sektörlerin kayıtdışılık oranları belirlenecek ve Türkiye geneline yönelik kayıtdışı ekonomi oranı bulunacak. Daha sonra ise kayıtdışı oranı her yıl iki puan aşağıya çekilecek. Mücadelede düşünülen 15 önlemi burada tek tek belirtmeyeceğim. Bunlar zaten yıllardır vergiler konusunda ülkemizin çektiği sıkıntıların bir kısmından oluşmaktadır. Bu listeye yenileri de çok kolaylıkla eklenebilir.

Hazırlanan çalışmada kayıtdışılık oranları da yer almakta olup 2005 oranı yüzde 25.5'tir. Bu rakam çok fazla iyimserdir. Her şeyden önce dünyada bu rakamları ölçen bir sistem bulunmamakta, yapılacak tanıma ve ölçme yöntemlerine göre farklılıklar oluşmaktadır. Bugün gelişmiş ülkelerde bu rakam en az yüzde 8-10 seviyesindeyken, Türkiye'de yüzde 40 ila 60 arasında değişmektedir. Maliye Bakanlığı kendi rakamlarını ikişer puan düşüreceği iddiasındadır. Bunun ölçümünü yine bakanlık yapacaktır. Bu durumda kendi belirledikleri rakamları kendileri kontrol edip, büyük ihtimalle de başarılı olacaklardır. Oysa ülkede görülen manzara bu şekilde değildir. Bu tür çalışmaların tarafsız kuruluşların uzmanları ve bilim adamlarından oluşan bir grup tarafından yapılması ve izlenmesi gerekir. Aksi halde programın inandırıcılığı olmaz.

Burada üzerinde durulması gereken bir başka nokta mücadele yöntemleridir. Vergi ile bağlantılı olan bazı hususlar plânda mevcut olup olması gerekip de olmayanlar da vardır. Olmayanlar belki bakanlık tarafından önemli bulunmamış, dikkate alınmamış, akla gelmemiş olabilir. Bunlardan özellikle ihmal edilmemesi gereken hukuk boyutunda bazılarını da biz ekleyelim.

" Vergi düzenlemelerindeki hukuk eksikliklerinin giderilmesi,

" Hukuka saygılı, düzenlemeleri ve uygulamalarında hukukun üstünlüğünü esas alan bir İdare oluşturulması, İdare çalışanlarının hukuk bilgilerinin artırılması,

" Vergi inceleme raporlarındaki hukuk hatalarının ortadan kaldırılarak ve dava dosyalarındaki hatalı uygulamalarda ısrar edilmeyerek yargının yükünün azaltılması, böylece İdare aleyhinde oluşan ciddi sayıdaki dava kaybetme rakamlarının düşürülmesi,

" Mükellef haklarına sadece kâğıt üzerinde değil uygulamada da riayet edilmesi ve bu konuda özellikle aramalara ve incelemelere iştirak edenlerin ciddi bir hukuk eğitiminden geçirilmesi, böylece mükellefler eleştirilirken İdare'nin örnek olma sorumluluğunu yerine getirmesi,

" Mükelleflerin eğitimine yönelik klasik çalışmaların dışında çağdaş girişimlerde bulunulması, İdare'ye karşı vergiler alanında bugün hiçbir şekilde mevcut olmayan bir güven ortamı oluşturulması ve bunun iyi uygulamalarla sürdürülmesi,

" Bu problemin sadece bir vergi problemi olmadığının diğer bakanlık ve birimlerin yanında halkın da destek vermesi gerektiğinin her ortamda ortaya konması, bu kapsamda yeni gelen hükümetin bu konuda somut adımlar atmaya hemen başlaması gerekmektedir.

Bu liste uzatılabilir. Ülkemizin kayıtdışılıkla ilgili yapılacak çalışmalarda zaman kaybına tahammülü olmadığından çalışmalar iyi bir organizasyonla hemen başlatılmalıdır. Özellikle uygulama problemleri ve hukuk sürekli göz önünde bulundurulmalıdır.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 22.06.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.