Arif AKARCA, Dr.Mehmet ŞAFAK - Kamu alacakları daha sıkı takip ediliyor

6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulu Hakkında Kanun'da 5228 ve 06.04.2006 tarih ve 5479 sayılı kanunlarla kamu alacaklarının takip ve tahsili konusunda önemli değişiklikler yapılmıştır. Değişiklikleri izleyerek 30.01.2007 tarih ve 440 sayılı Tahsilat Genel Tebliği ve 13.06.2007 tarih ve 2007/4 seri nolu Tahsilat İç Genelgesi yayınlanmıştır.

Kanun'da yapılan düzenlemeler ve uygulamaya yön veren tebliğ ve iç genelgenin yayınlanması sonrasında kamu alacaklarında rüçhan hakkı ve yurt çapında mal varlığı araştırmasında önemli yenilikler olduğunu görüyoruz. Üçüncü kişiler elinde bulunan menkul ve gayrimenkul haczi uygulaması da, yapılan yeni düzenlemelerle daha etkili hale gelmiştir. Bu yazımında sözü edilen konulardan ilk ikisini ele alacağız.

Kamu alacakları ve rüchan hakkı

Bilindiği gibi vergi veya diğer kamu alacaklarını tahsile yetkili kamu idareleri 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'a göre vadesinde ödenmeyen alacaklarını doğrudan borçluya ve onun mal varlığına müracaat etmek suretiyle tahsil ederler. Ayrıca borçluya ait olup da bir başka kişi yada kuruluş tarafından haczedilen mallar paraya çevrilmeden evvel o mal üzerine amme alacağı içinde haciz konulursa bu alacak da hacze iştirak eder ve bu menkul yada gayrimenkullerin satış bedeli oransal olarak (garameten) paylaşılır.

6183 Sayılı adı geçen kanunun 21.maddesinde 2006 yılında 5479 sayılı kanunla yapılan değişiklikten sonra hacizden pay alma bakımından bazı kamu alacakları diğer alacaklara göre daha öncelikli hale gelmiştir. Buna göre genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezaları ve bunlara bağlı zam ve faizler için uygulanan hacizler de 2004 sayılı İcra iflas Kanunu'nun 268'inci maddesinin birinci fıkra son cümlesi (rehinden önce ihtiyati veya icrai haciz bulunması halinde amme alacağı dahil, hiçbir haciz rehinden önceki hacze iştirak edemez) hükmü uygulanmaz.

Maddenin uygulanmasında yukarıda belirtilen 2007/4 seri nolu Tahsilat İç Genelgesi'nde yer alan ve örneklerle verilen açıklamaların dikkate alınması yararlı olacaktır.. Aşağıda verilen kapsamlı örnek konuyu daha iyi aydınlatacaktır.

Örnek: Amme borçlusu (S) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar (sınırlamalar) tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir.

1.sıra: (B) Şahsının haczi (400.000.- YTL)

2.sıra: (C) Şahsının haczi (200.000.- YTL)

3.sıra: (Z) Şahsının rehni (1.000.000.- YTL)

4.sıra: Fatsa Vergi Dairesi'nin kurumlar vergisi için haczi (600.000.- YTL)

5.sıra: (F) Belediyesinin emlak vergisi için haczi (200.-YTL)

Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 800.200.- YTL'dir.

Buna göre, gayrimenkulün satış bedelinden öncelikle, gayrimenkulün aynından doğan emlak vergisi için pay ayrılacak, vergi dairesinin kurumlar vergisi için tatbik ettiği haciz tutarı, birinci sırada yer alan hacze, satış bedelinden arta kalan tutar üzerinden garameten iştirak edecektir.

Bu durumda, 800.200.- YTL tutardan; 200.- YTL emlak vergisi ayrıldıktan sonra kalan 800.000.- YTL, birinci sırada yer alan (B) şahsının 400.000.- YTL alacağı ile vergi dairesinin alacağı olan 600.000.- YTL arasında garameten (oransal olarak) taksim edilecektir.

Satış bedelinden kalan tutar x amme alacağı tutarı

Üçüncü şahsın haciz tutarı + amme alacağı tutarı

Formülü ile amme alacağına karşılık ayrılacak tutar tespit edilecektir.

Bu göre, 600.000.- YTL kurumlar vergisi için hacze iştirak nedeniyle alınacak tutar;

800.000 x 600.000 = 480.000.- YTL olmalıdır.

400.000 + 600.000

Böylece, vergi dairesinin 600.000.-YTL tutarındaki kurumlar vergisi alacağı için, gayrimenkul satışından 480.000.- YTL pay ayrılması gerekmektedir.

Bu örnekte, vergi dairesinin haczinden önce rehinli alacak bulunmakla birlikte, vergi dairesi haczinin, genel bütçe vergi gelirlerinden olan kurumlar vergisi için tatbik edilmiş olması nedeniyle, 6183 sayılı kanunun 2l'inci maddesinde yapılan değişiklik uyarınca rehinden önceki hacze iştirak edebileceği gösterilmiştir.

Yukarıda belirtilen gayrimenkulün satışı sonucunda masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutarın 1.500.200.-YTL olması halinde, satış bedelinden gayrimenkulün aynından doğan emlak vergisine öncelikle pay ayrılacak, birinci haciz alacaklısı ile vergi dairesi haczine konu alacak toplamı olan (400.000 + 600.000) 1.000.000.- YTL, kalan satış bedelinden (1.500.000.- YTL) tahsil edilebileceğinden vergi dairesinin alacağına karşılık 600.000.- YTL ayrılacaktır.

İdari para cezaları genel bütçe geliri olmakla birlikte genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim harç ile vergi cezası ve bunlara bağlı zam ve faiz alacaklarından olmadığından birinci sırada hacze iştirak etmesi mümkün olmayacaktır. Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüklerinin takibettiği prim alacakları da genel bütçeye gelir kaydedilen vergi ve buna bağlı ceza, zam ve faizlerinden olmaması nedeniyle rehinli alacaktan önce olan hacze iştirak etmesi mümkün değildir.

Ayrıca Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 55'inci maddesine göre mükelleflerin işyerleri ve işletmedeki malları üçüncü şahıslara satılmış veya rehin edilmiş olsa bile katma değer vergisi, zam ve cezalarının teminatı hükmünde olduğundan bu tür malların haczedilip satılması durumunda ilk önce katma değer vergisi, zam, faiz ve cezalarının kamu alacağı olarak tahsili gerekecektir. Burada vergi ve cezaların bu eşyanın aynından doğması şartı aranmayacaktır.

Yurt çapında mal varlığı araştırması

6183 sayılı kanunun 54'ncü maddesi ile süresinde ödenmeyen kamu alacağının tahsil dairesince cebren tahsil olunacağı borçlunun borcuna yetecek miktardaki malının haczedilerek paraya çevrilmesinin cebren tahsil şekillerinden biri olduğu hükme bağlanmıştır.

Kanunun 62'nci maddesinde, borçlunun, mal bildiriminde gösterilen ve tahsil dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul malları ile gayrimenkullerinden, alacak ve haklarında, amme alacağına yetecek miktarının tahsil dairesince hacz olunacağı belirtilmiş ve maddeye 5228 sayılı kanunun l2'nci maddesi ile ikinci fıkra olarak "Maliye Bakanlığı amme alacaklarının takibinde haczolunacak malların tespiti amacıyla yapılacak mal varlığı araştırmasının şekli, alanı ve kapsamı ile araştırma yapılacak amme alacaklarının türü ve tutarını belirlemeye yetkilidir. Bu yetki alacaklı amme idaresi itibarıyla da kullanılabilir" hükmü eklenmiştir.

Madde hükmünün bakanlığa verdiği yetkiye istinaden, tahsil dairelerinin işgücü ve zaman kaybını önlemek, kırtasiye ve posta masraflarını azaltmak amacıyla devlete ait amme alacaklarının takip ve tahsili için yapılacak mal varlığı araştırmasının usul ve esasları 440 seri no'lu Tahsilat Genel Tebliği'nde açıklanmıştır.

Yurt çapında mal varlığı araştırmasına başlamadan önce bilgisayar kayıtlarından borçlunun taşıt, gayrimenkul vs. malının bulunup bulunmadığının araştırılması gerekmektedir. Bu araştırma sonucu tespit edilen mallar üzerine gerekli haciz işlemlerinin yapılacağı tabidir.

440 seri no'lu Tahsilat Genel Tebliği'nde belirlenmiş olan esaslar çerçevesinde yurt çapında mal varlığı araştırması yapılmayacak amme alacakları için tebliğle belirlenen il veya illerde yapılan araştırma sonucunda gerçek kişi amme borçlusunun haczi kabil mal varlığının bulunmadığının anlaşılması halinde, aciz halinin tespit edilmesi gerekir.

Diğer taraftan, 6183 sayılı kanunun 62'nci maddesinin bakanlığa verdiği yetkiye istinaden, 440 seri no'lu Tahsilat Genel Tebliği ile belirlenen esaslar çerçevesinde yurt çapında mal varlığı araştırması yapılmayacak amme alacakları ile ilgili olarak tebliğle belirlinin il veya illerde yapılan araştırma sonucu anılan kanunun 75,102 ve devam eden maddelerinin uygulanması açısından yeterlidir. Bu nedenle, bu araştırmalar sonucunda;

- Haczi kabil mal varlığının bulunmadığı anlaşılan gerçek kişi amme borçlusunun aciz hali tespit edilecektir.

- Amme borçlusunun herhangi bir mal varlığının bulunamaması yada borçlu tarafından herhangi bir mal bildiriminde bulunulmaması ile tahsil zamanaşımını kesecek yada durduracak diğer sebeplerin oluşmaması halinde, amme alacağı kanunun 102 ve devamı maddeleri uyarınca tahsil zamanaşımına uğrayacak ve bu alacakların terkinine yönelik işlemler yapılacaktır.

Öte yandan, amme borçlusunun mal varlığına haciz tatbik eden vergi dairesince borçlunun diğer vergi dairelerine de borcunun (kanuni temsilci ve ortak sıfatı olmasından kaynaklı sorumluluğu da dikkate alınarak) olup olmadığının bilgisayar kayıtlarından araştırılması gerekmektedir.

Bilgisayar kayıtlarından bu yönde bir tespitin olması halinde, bu vergi dairelerine olan alacakların da tahsilini sağlamak amacıyla durum alacaklı diğer dairelere bildirilecektir.

Amme alacağını takiple görevli tahsil daireleri 440 seri no'lu Tahsilat Genel Tebliği'nde belirlenen limitin üzerinde olan amme alacakları için bankaların, genel müdürlüklerine doğrudan haciz bildirisi göndereceğinden, bu tahsil dairesi adına niyabeten mal varlığı araştırması yapan tahsil daireleri tarafından ayrıca bankaların, genel müdürlüklerine haciz bildirisi gönderilmeyecektir.

Mal varlığı araştırmaları için hazırlanacak listelerin okunaklı, amme borçluların kimlik bilgilerinin tam ve amme borçlusunun tüzel kişi olması halinde ortak ve kanuni temsilcilerinin de ayrı birer kişi olarak değerlendirilerek 50 kişilik listenin oluşturulmuş olması gerekmektedir.

Mal varlığı araştırmasını talep eden tahsil daireleri tarafından, takip edilen amme borçlusu hakkında daha evvel haciz varakası düzenlenerek onaylatılmadan mal varlığı araştırması talep edilemeyeceği tabiidir. Alacaklı tahsil dairesi adına mal varlığı araştırması yapacak olan tahsil dairesinin ayrıca haciz varakası talep etmesine gerek bulunmamakta, 50 amme borçlusundan oluşan listenin alınması üzerine mal varlığı araştırmasına haciz bildirisi düzenlenerek başlanılması gerekmektedir.

Yurt çapında mal varlığı araştırması yapılacak amme alacağının türü ve tutarı

Devlete ait olup Maliye Bakanlığı'na yada Gümrük Müsteşarlığı'na bağlı tahsil dairelerince takip ve tahsil edilen amme alacakları için tür ayrımı yapılmaksızın yurt çapında mal varlığı araştırması yapılacaktır.

Amme borçlusunun menkul ve gayrimenkul malları ile her türlü hak ve alacaklarından borcuna yetecek tutarda olan kısmının tespiti ve haczi için yurt çapında yapılacak mal varlığı araştırmasının, fer'ileri ile birlikte toplam tutarı 5.000.- YTL ve üzerindeki amme alacakları için yapılması uygun görülmüştür.

Takip konusu amme alacağının belirlenen tutarın altında olması halinde yurt çapında mal varlığı araştırması yapılmayacaktır.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 21.06.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.