Akif AKARCA, Dr.Mehmet ŞAFAK - Yatırımların ve istihdamın teşviki ve mevzuatta değişmeler

Bilindiği gibi, 5084 sayılı "Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun" gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine istihdamın teşviki amacıyla önemli kolaylıklar sağlamıştır. Bu kanunda Mayıs 2005'te 5350, 2006 sonunda 5568 sayılı kanunla yapılan değişiklikten sonra 04 Nisan 2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5615 sayılı kanunla yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu değişikliklerle ilgili olarak Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nca 4 Seri Nolu Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Genel Tebliği 26.05.2007 tarih ve 26533 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

5615 sayılı kanunla getirilen yenilikler

Yatırımların ve istihdamın teşviki ile ilgili 5084 sayılı kanuna göre getirilen teşvikten faydalanmak için işyerinde 10 işçi çalıştırılması yeterli sayılırken 5350 sayılı kanunla yapılan değişiklikle teşvikten yararlanmak için asgari 30 işçi istihdam etme şartı getirilmiştir. Nisan 2007'de kabul edilen 5615 sayılı kanun yükseltilen bu sayıyı yeniden 10 işçiye indirmiştir. Ayrıca bu kanunla Çanakkale ilinin Gökçeada ve Bozcaada ilçeleri de teşvik kapsamına alınmıştır.

Düzenlemelerin gerekçeleri

Yatırım ve istihdamı artırmayı doğrudan hedef alan ilk düzenleme 4325 sayılı Olağanüstü Hal Bölgesinde ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde İstihdam Yaratılması ve Yatırımlara Teşvik Edilmesi Hakkında Kanun'un genel gerekçesinde amacın müteşebbislerin bu bölgede yatırım yapmalarını özendirici teşvikler getirilmesi olduğu belirtilmiştir. Müteşebbislere vergi istisnaları ve finansman kolaylığı getiren teşviklerin hedefi kapsama dahil illerde istihdamın artırılması ile yeni yatırım sahaları açılması gelir dağılımının iyileştirilmesi diğer bölgelere göçe ihtiyaç duyulmamasıdır.

5084 sayılı kanunla da bazı illerde gelir vergisi ve sigorta primi teşvikleri uygulamak, enerji desteği sağlamak ve yatırımlara bedelsiz arsa ve arazi temin etmek suretiyle yatırımları ve istihdam imkanlarını artırmak amaçlanmıştır.

Yazımının konusu 5084 sayılı kanun ve ilgili mevzuat çerçevesinde son değişikliklerde göz önünde tutularak, sağlanan vergisel teşvikler ve uygulaması oluşturmaktadır. Ancak diğer teşviklerde kısaca açıklanacaktır.

Gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulanacağı iller

5084 sayılı kanunun 2/a maddesinde "Vergi ve sigorta primi teşvikleri ile enerji desteği açısından Devlet İstatistik Enstitüsü Bakanlığı'nca 2001 yılı için belirlenen fert başına gayri safi yurtiçi hasıla tutarı, 1500 ABD Doları veya daha az olan iller ile bu iller dışında halen ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı'nca 2003 yılı için belirlenen sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre endeks değeri eksi olan iller" teşvik kapsamındadır.

Bedelsiz arsa ve arazi temini açısından ise bu illerle birlikte kalkınmada öncelikli yöreler kapsamındaki diğer illerde teşvikten yararlanır.

Uygulamadan yararlanacak mükellefler

Gelir vergisi stopajı teşvikinden yukarıda belirtilen il ve ilçelerde 01.04.2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayanlar ile bu tarihten önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri bu il ve ilçelerdeki işyerlerinde en az 10 işçi çalıştırmaları koşulu ile istihdam ettikleri tüm işçiler için yararlanabileceklerdir.

Kanun kapsamındaki il ve ilçelerde mükelleflerin birden çok işyeri bulunması halinde asgari 10 işçi çalıştırma şartı işyerlerinin her biri için ayrı ayrı söz konusu olacaktır. Her bir işyeri itibariyle sosyal güvenlik kurumuna (devredilen Sosyal Sigortalar Kurumu) verilen aylık prim ve hizmet belgesinde gösterilen işçi sayısı dikkate alınarak değerlendirme yapılacaktır.

Buna göre 10 işçi şartına uyan işyerleri için teşvikten yararlanılacak, 10'un altında işçi çalışan işyerleri için teşvik söz konusu olmayacaktır.

Uygulamanın başlaması ve sona ermesi

5084 sayılı kanunda yer alan gelir vergisi stopaj teşvikinde, 5615 sayılı kanunla yapılan değişiklikler 01.05.2007 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Yeni düzenlemeye göre, vergi teşviki uygulaması ilk olarak 2007 yılı Mayıs ayı ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisi için geçerli olacak ve 31.12.2008 tarihi ne kadar uygulanacaktır. (Madde 3)

Ancak 5568 sayılı kanunun 5'inci maddesi ile değiştirilen 5084 sayılı kanunun 7/h maddesine göre bu kanun kapsamına giren illerdeki yeni yatırımlar nedeniyle uygulanacak vergi teşviki 3'üncü maddede yer alan süreye bakılmaksızın;

- 31.12.2007 tarihine kadar tamamlanan yatırımlar için 5 yıl,

- 31.12.2008 tarihine kadar tamamlanan yatırımlar için 4 yıl,

- 31.12.2009 tarihine kadar tamamlanan yatırımlar için 3 yıl süreyle uygulanır.

Örneğin; 31.12.2008 tarihine kadar tamamlanan bir yatırım için 4 yıl süreyle teşvik uygulanacak olup, bu yatırım nedeniyle teşvikten yararlanılacak son tarih Aralık 2012 olacaktır.

Öte yandan Çanakkale ilinin Bozcaada ve Gökçeada ilçeleri için 5615 sayılı kanunun yayımı tarihinden itibaren (04.04.2007) 5 yıl süreyle geçerli olacaktır.

Sağlanan teşvik tutarının belirlenmesi

Teşvik uygulamasıyla, teşvik kapsamında değerlendirilecek işçiler dolayısıyla hesaplanacak gelir vergisinin tamamının veya bir kısmının, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden gelir vergisinden terkin edilmesi suretiyle istihdam üzerindeki yükün (istihdamın işverene maliyetinin) azaltılması amaçlanmıştır.

Terkin edilecek tutar, organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu işyerleri için hesaplanan tutarın tamamı, diğer yerlerdeki işyerleri için ise hesaplanan gelir vergisi tutarının yüzde 80'i olacaktır.

Buna göre terkin edilecek tutar, kapsama giren işçi sayısı ile asgari ücret üzerinden ödenmesi gereken verginin çarpımı sonucu bulunacak tutarın organize sanayi ve endüstri bölgelerindeki işyerlerinde tamamını, diğer yerlerdeki işyerinde ise yüzde 80'ini aşamayacaktır. Bu işlem çalıştırılan işçi bazında değil uygulamadan yararlanabilen işçi sayısı dikkate alınarak toplu olarak yapılacaktır.

Örnek;

Kapsama dahil Çorum ilinin merkez ilçesindeki organize sanayi bölgesinde bulunan işyerinde öteden beri faaliyet gösteren ve 28.02.2007 tarihinde 9 işçi istihdam eden gelir vergisi mükellefi Bay (H), 01.05.2007 tarihinde istihdam ettiği işçi sayısını 12'ye çıkarmıştır.

Mükellef (H), asgari 10 işçi çalıştırma şartını sağlamış olduğundan mevcut işçilerinin tamamı için teşvikten yararlanmaya hak kazanmıştır. 12 işçinin Mayıs/2007 dönemi ücretleri üzerinden (ortalama bir işçinin brüt 1.000 YTL ücret aldığı varsayımıyla) kesilmesi gereken gelir vergisi tutarı 1.530 YTL dir.

Bu durumda, teşvik kapsamında olan 12 işçi dolayısıyla muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden mahsup edilmek suretiyle terkin edilecek tutar, kapsamdaki işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan vergi tutarı ile kapsamdaki işçi sayısının asgari ücret üzerinden hesaplanan vergi ile çarpılması sonucu bulunan tutardan düşük olanı olacaktır. Asgari ücret üzerinden hesaplanan vergi ile işçi sayısının çarpımı sonucu bulunan tutar (71,72x12=) 860,64 YTL, hesaplanan vergiden (1.530 YTL) daha düşük olduğu için terkin edilecek tutar 860,64 YTL olacaktır. Organize sanayi veya endüstri bölgeleri dışındaki yerlerde bu rakamın yüzde 80'i terkin edilebileceğinden işletme bu bölgelerde olsaydı yararlanacağı tutar 860,64x%80=688,51 olacaktı.

Teşvikten yararlanmaya başlanmasından sonra işçi çıkarılması nedeniyle işçi sayısında azalma olması halinde, terkin edilecek vergi tutarının tespitinde, kalan işçi sayısı dikkate alınacaktır. İşçi sayısındaki azalma sonucu işyerindeki işçi sayısının on işçinin altına düşmesi halinde, o işyerinde işçi sayısı yeniden on işçiye ulaşmadıkça teşvik uygulanmayacaktır. İşçi sayısı on kişiyi tekrar aşan mükellefler, teşvikten kalan süre için yararlanacaklardır.

Teşvik kapsamında baz alınacak işçi sayısının tespitinde, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı işçi sayısı dikkate alınacaktır.

Kıst dönem çalışan işçiler nedeniyle yararlanılacak teşvik tutarının belirlenmesinde ise ilgili ayda çalışılan süreye isabet eden ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisi terkine konu olacaktır. Ancak, bu suretle faydalanılacak tutar, asgari ücret üzerinden kıst döneme ilişkin olarak ödenmesi gereken verginin tutarını geçemeyecektir.

Ayrıca,mükelleflerin gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmak üzere verecekleri bildirim anılan Tebliğle yeniden düzenlenmiştir. Mükelleflerin yeni müracaatlarında tebliğ ekinde yer alan örneği doldurmaları gerekecektir.

Diğer teşvikler

5084 sayılı yatırımların ve istihdamın teşviki ile ilgili kanunda öngörülen teşviklerde değişiklik getiren 5615 sayılı kanunla getirilen diğer yenilikler kısaca şöyledir.

Sigorta primi işveren hissesi teşviki, 01.04.2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, en az on işçi çalıştırmaları koşulu ile bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçilerin, ayrıca 01.04.2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden asgari 10 işçi çalıştıranların iş yerlerinde fiilen çalışan işçilerin prime esas kazançları üzerinden hesaplanan iş veren sigorta prim hissesinin yüzde 100 veya yüzde 80'i Hazine'ce karşılanacaktır. Karşılama oranı organize sanayi veya endüstri bölgelerinde yüzde 100, diğer yerlerdeki işyerleri için yüzde 80'dir.

Hazine'ce karşılanacak tutar, işçi sayısı ile prime esas kazanç alt sınırına göre hesaplanan işveren hissesi prim miktarının çarpımı ile bulunan tutara yüzde 80 veya yüzde 100 oranı uygulanarak bulunacaktır.

Bedelsiz yatırım yeri tahsisi, 5615 sayılı kanunla yapılan değişikliklerle Hazine, özel bütçeli idareler, belediyeler ve il özel idaresine ait arsa veya arazilerin veya 6831 sayılı Orman Kanunu'na tabi alanların belli şartlarda mülkiyetinin yatırımcıya devri yerine bu alanlar üzerinde kırkdokuz yıl süreli bedelsiz irtifak hakkı tesisi tercih edilmiştir. 5084 sayılı kanunun 5'inci maddesinde bu değişiklikler yanında söz konusu yerlerde yatırım yapan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin çalıştırması öngörülen işçi sayısı da 10 kişiye indirilmiştir.

Enerji desteği, 5615 sayılı kanunun 24/C maddesi ile yapılan değişikliğe göre enerji desteği uygulanması esas itibariyle şöyle olacaktır.

31.12.2008 tarihine kadar uygulanmak üzere 2'nci maddenin (a) bendi kapsamındaki illerde, 01.04.2005 tarihinden itibaren faaliyete geçen ve asgari 10 işçi çalıştıran işletmeler ile 01.04.2005 tarihinden önce faaliyete geçmiş ve asgari 10 işçi çalıştıran işletmelerden; fiilen ve sürekli olarak hayvancılık (su ürünleri yetiştiriciliği ve tavukçuluk dahil), organik ve biyoteknolojik tarım, kültür mantarı yetiştiriciliği ve kompostu, seracılık, sertifikalı tohumculuk ve soğuk hava deposu ile imalat sanayii, madencilik, turizm konaklama tesisi, eğitim veya sağlık alanlarında faaliyette bulunanların elektrik enerjisi giderlerinin yüzde yirmisi Hazine'ce karşılanır. Bu orana; 01.04.2005 tarihinden sonra faaliyete geçen işletmelerde asgari sayıdan sonraki her bir işçi için, 01.04.2005 tarihinden önce faaliyete geçmiş işletmelerde ise bu tarihten sonra işe başlayan ve asgari işçi sayısından sonraki her bir işçi için 0,5 puan eklenir. Hazine'ce karşılanacak oran, organize sanayi veya endüstri bölgelerinde faaliyette bulunan işletmeler için yüzde 50'yi, diğer alanlarda faaliyette bulunan işletmeler için yüzde 40'ı geçemez. Bu teşvikle ilgili diğer hususlar 5084 sayılı kanunun 6'ncı maddesinde düzenlenmiştir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 07.06.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.