Vadeli Çek Reeskonta Tabi Tutulabilecek / Osman Arıoğlu

Vadeli çek konusu maliye ve vergi gündeminde uzun süre tartışılan bir konuydu. Tartışmanın odak noktasında yatan unsurlar şu birkaç cümle ile ifade ediliyordu. Çek bir senet değil ödeme aracıdır. Bankaya ibraz edildiğinde üzerindeki tarih ne olursa olsun bir anlamı yoktur. Onun için çekte vade de olmaz vadeli çek de olmaz diye savunulurdu.
Ama piyasanın da kendi içinde yaygın bir işleyişi vardı ve uygulamada bal gibi de vadeli çek yaygın bir şekilde kullanılıyor. Adeta en yaygın senet durumunda bulunuyordu. Bunun arkasında yatan iki temel neden vardı. Birincisi; çekin diğer senetler gibi damga vergisine tabi olmaması, bir diğeri de çekte bir tarafta banka bulunduğu ve ibraz edildiğinde ödenmediği tarihte keşidecisi, yani çeki düzenleyene hapis cezasının da uygulanabiliyor olmasıydı.
İlk defa 3167 sayılı kanuna 28 Şubat 2009 tarihinden 31 Aralık 2009’a kadar uygulanmak üzere ilave edilen çekin üzerinde yazılı keşide tarihinden önce ödenmek için muhatap bankaya ibrazının geçersiz kabul edilmesi kuralı önce 5941 sayılı kanunla 31 Aralık 2011 tarihine, sonra da 6273 sayılı kanunla 31 Aralık 2017 tarihine kadar geçerli hâle getirilmiştir.
Yukarıda belirtilen kanunlarla Çek Kanunu’nda yapılan değişikliklerle, çek her ne kadar ödeme aracı ise de üzerinde ileri bir tarih taşıyan çekin, üzerinde yazılı tarihten önce ibraz edilemeyeceği güvence altına alınmış oldu. İlk düzenlemenin ardından Gelir İdaresi Başkanlığınca yayınlanan 12 Mayıs 2009 tarihli ve 41 no’lu Vergi Usul Kanunu sirküleri ile yapılan düzenlemenin geçici olduğu ve çekin bono ve poliçe gibi vadeli bir senet haline gelmesine neden olmayacağı ve çekin ödeme aracı olma niteliğini değiştirmeyeceği gerekçe gösterilerek vadeli çeklerde reeskont uygulanamayacağı yönünde görüş açıklanmıştır.
Aslında idare tarafında açıklanan bu sirkülere kadar vadeli çekin reeskonta tabi tutulup tutulmayacağı yönünde farklı uygulamalar da söz konusuydu.
Bir anlamda ekseriyet uygulama Vergi Usul Kanunu’nun 3 maddesindeki vergilemede gerçek durum esastır prensibinden hareketle reeskont uygulaması yapılabilmesi daha genel bir eğilim mahiyetindeydi. Ama idare tarafından sirkülerle yapılan açıklama sonrası artık reeskont uygulaması imkansız hale gelmişti. Ama konuya ilişkin tartışma da hep süregelmişti.
Aradan geçen zaman içerisinde belli ki İdare de artık düzenlemenin geçici olma mahiyetinin ortadan kalktığına kani olmuş, vadeli çekin diğer senetli alacaklar gibi reeskonta tabi tutulabileceğini kabul eden 30 Nisan 2013 tarihli ve 64 No’lu Vergi Usul Kanunu’nun sirkülerini yayınlanarak önceki sirküleri yürürlükten kaldırmıştır. Bize göre biraz geç de olsa yapılan bu düzenleme Vergi Usul Kanunu’nun 3. maddesinin ruhuna daha uygundur ve yerindedir. Üstelik geçen yıl yapılan düzenleme ile çekin ödenmemesi durumunda uygulanan hapis cezasının da kaldırıldığı düşünüldüğünde, çek uygulamasının tekrar daha fazla işlerlik kazanması anlamında da bu sirküler katkı sağlayacaktır.
Geçmiş dönemler için uygulama nasıl olacak?
Vergi Usul Kanunu’nun 369. maddesinde yapılan değişiklikle İdarenin sirküler veya genel tebliğ ile görüş değiştirmesi halinde, değişikliğin yapıldığı tarihten sonrası için geçerli olacağı hükme bağlanmıştır. Yasada yapılan bu değişikliğin amacı İdare’nin görüş değişiklikleri nedeniyle mükelleflerin mağduriyete uğramalarının önlenmesidir. Hal böyle olunca mükellef lehine yapılan bir düzenleme olduğunda ve eski düzenleme de yürürlükten kaldırıldığına göre, geçmiş dönem değerlendirmeleri bakımından da mükellef lehine değişen yeni düzenleme hükmünün uygulanabilmesi gerekecektir. Aksini düşünmek zaten İdare’nin tebliğ veya sirküler ile vergi koyup kaldırması gibi algılanır ki, bu yasa koyucunun amacı ile uyum sağlamayacağı gibi anayasal açıdan da sıkıntı doğuracaktır. O nedenle lehe yapılan görüş değişikliğinin geçmişe de şamil olacağının kabul edilmesi sonucuna ulaşılır. 

(Kaynak: İto Gazetesi | 04.05.2013)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.