Türkiye' de İşsizlik Sigortası Diğer Ülkelere Göre Nerede Ve Nasıl İşliyor?

 İşsizlik sigortası uygulaması, belirli şartları olan; toplumsal ve ekonomik açıdan önemli bir risk olan işsizliğin tazmininde işsizlik yardımı ile birlikte kullanılan bir yöntem.

Sigorta tekniği ile kurulan ve işletilen işsizlik sigortası, özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak uygulanmakta. İşsizlik yardımı ise, işsizliğin ortaya çıkardığı sosyo - ekonomik risklerin önlenmesi ve bireylere işsiz kaldıkları süre içerisinde sınırlı da olsa bir gelir desteği sağlamak adına, genellikle işsizlik sigortasından yararlanma imkanı bulamayan veya işsizlik sigortasının yararlanma sürelerini tüketmiş kişiler için uygulanan bir yardım.

Dünyada işsizlik sigortası uygulamaları
İşsizlik sigortasının genel şekline bakıldığında, zorunlu katılımın öngörüldüğü, devlet tarafından kurulmuş bir yapı ön plana çıkmakta. Ancak buna karşılık, sosyal demokrat nitelik taşıyan İsveç, Finlandiya ve Danimarka'da işsizlik sigortası zorunlu değil. İsveç'te sendikal örgütlerle koordinasyon halinde yürütülen bir yapı söz konusu iken Danimarka ve Finlandiya'da yine gönüllü katılım prensibi ile işleyen bir işsizlik sigortası uygulaması söz konusu.
İşsizlik sigortasından yararlanma kriterlerine bakıldığında genellikle 24 ayda 12 ay gibi bir istihdam ve işsizlik sigortası fonu iştirak süresi ortaya çıkmakta. Bu kriterden daha katı kriterlere sahip ülkeler arasında ise İrlanda, İsrail, Hollanda, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve Türkiye sayılabilir. Bu kriterin oldukça uzağında yer alarak işsizlik sigortasından yararlanmanın görece en kolay olduğu ülke ise Kanada ve Amerika olarak gözükmekte. Bu iki ülkede, işsizlik sigortasından elde edilecek ödeneğin miktarının düşük olduğu görülmekte. Kanada'da işsizlik sigortasından sağlanan ödenek son elde edilen ücretin %55'i iken, Amerika'da bu oran %53'ü.
İşsizlik sigortası ödeneğinin en düşük olduğu ülke ise ortalama ücretin %10'u ile İngiltere. Ayrıca, ortalama ücretin %27'si ile Yunanistan ve %32'si ile İrlanda da işsizlik ödeneğinin düşük olduğu diğer ülkeler.
Ödenek miktarlarının genellikle işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi uzadıkça azaldığı görülmekte. Bu durum işsizlik sigortasının istihdamı olumsuz yönde etkilemesinin önüne geçmek amacından kaynaklanmakta. Bu durumun tersi olarak ise İsrail, Fransa ve Japonya gösterilebilir. Bu ülkelerde işsizlik sigortasından ödenek alma süresi uzadıkça ödenek miktarı yükselmekte.
İşsizlik sigortası için önemli bir diğer değişken de, işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanma süresi. Hollanda, 38 ay ile işsizlik sigortasından yararlanma süresinin OECD ülkeleri içerisinde en uzun olduğu ülke. İzlanda, İsveç, Norveç, Portekiz, Fransa, Danimarka, İspanya ise işsizlik sigortasından yararlanmanın 24 ay ve daha uzun olduğu diğer ülkeler.

Dünyada işsizlik yardımı uygulamaları
İşsizlik yardımı; OECD ülkeleri genelinde, işsizlik sigortasından yararlanılamadığı veya yararlanma hakkı kaybedildiği durumda devreye girmekte. İşsizlik sigortası uygulamasının bulunmadığı Avustralya ve Yeni Zelanda'da ise prim ile ilgili hiçbir önkoşul olmaksızın, işsiz kalanlara işsizlik yardımı yapılmakta. Bu iki ülkede işsizlik sigortası bulunmadığı için işsizlik yardımlarından yararlanma kolaylaştırılmış, yararlanma süreleri için ise herhangi bir sınır belirlenmemiş. İşsizlik yardımından yararlanmanın herhangi bir koşula bağlanmadığı diğer ülkeler ise; Finlandiya, Almanya, İrlanda ve Birleşik Krallık.
İşsizlik yardımlarından yararlanma koşulları konusunda dikkat çeken bir ülke ise; eğitimini henüz tamamlayarak işgücü piyasasına yeni girenler için de işsizlik yardımında bulunan İsveç. 6 ay çalışmış olmak ya da yeni mezun olmak işsizlik yardımından yararlanmak için yeterli. Part-time çalışma durumunda dahi işsizlik yardımının ödenmeye devam ediliyor olması, ülkenin sosyal refah hizmetlerinin sunumu noktasındaki cömertliğinin göstergesi. İsveç'tekiyle benzer şekilde İrlanda'da da işsizlik yardımı alan bireyin kısmi süreli bir işte çalışıyor olması veya çalışmaya başlaması, işsizlik yardımı almasına bir engel teşkil etmemekte sadece yardımın miktarı azaltılmakta. Buna göre; eğer birey haftada 3 günden az çalışıyorsa işsizlik yardımı haftalık ortalama net kazancının %60'ı oranında azaltılmakta.

OECD raporuna göre, işsizlik ödeneğine erişimde en katı ülkeler İtalya, Portekiz ve Türkiye
OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında Türkiye'deki işsizlik sigortası uygulamasından yararlanma kriterlerinin ağır olduğu açıkça ortada. OECD'nin 2012 yılında hazırladığı "İşsizlik Ödeneği Uygunluk" raporunda da bu düşüncemizi destekleyici veriler bulunmakta. Rapora göre işsizlik ödeneğine erişimde en katı ülkeler İtalya, Portekiz ve Türkiye. Bu üç ülkede de işsizlik sigortasında yararlanabilmek için diğer ülkelere oranla daha fazla istihdam edilme şartı mevcut ve ayrıca gönüllü işten ayrılma durumunda işsizlik sigortasından ödenek almak mümkün değil.

Türkiye'deki işsizlik sigortası uygulaması yararlanma koşulları açısından oldukça katı. Ne var ki, işsizlik sigortasından ödenek alındığı süre içerisinde alınacak mesleki eğitimler açısından esnek bir görüntü var.
Türkiye'deki işsizlik sigortasının katı olduğu bir başka boyut ise işsizlik ödeneğinden yararlanan bireyin kendisine önerilen işi kabul etme zorunluluğu. Birey kendisine önerilen işi kabul etmediği takdirde işsizlik ödeneğinin tamamı kesilmekte.
Türkiye'deki işsizlik yardımı uygulamalarına bakıldığında ise, OECD ülkelerindekine benzer şekilde doğrudan işsizlik yardımı adı altında herhangi bir uygulama yok. Bununla birlikte ülkemizde işsizlik yardımı kapsamında değerlendirilebilecek yardımlar, önceden Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde bulunan "Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü" tarafından yürütülmekte iken günümüzde ise Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde gerçekleştirilmekte.
Ayrıca; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, belediyeler gibi çeşitli kamu kuruluşları tarafından da işsizlere ve yoksullara sosyal yardım adı altında ayni ve/veya nakdi yardımlar yapılmakta.
İşsizlik yardımı konusunda işgücü ve işsizlerle ilgili hizmetleri bünyesinde bulunduran İŞKUR'un da; istihdam garantili işgücü eğitim kursları, özürlülere, hükümlülere/eski hükümlülere ve işsizlik ödeneği alanlara yönelik düzenlediği işgücü eğitim kursları ve toplum yararına çalışma programları var.

İşsizlik ödeneğinden yararlanmada son 120 gün şartı kalkmalı
Sonuç olarak işsizlik riskinin tazmini noktasında Türkiye uygulaması için önerilecek düzenleme; ilk etapta Türkiye işgücü piyasasının dinamikleri ile bağdaşmayan son 120 gün kesintisiz prim ödeme şartının kaldırılması, işsizlik sigortasından yararlanma kriterlerinin yumuşatılması ve OECD ortalamasına çekilmesi olacaktır.
Türkiye'de her ne kadar işsizlik yardımları gerek bakanlık, gerek İŞKUR, gerekse de Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı gibi çeşitli kurumlar aracılığı ile yürütülmekte ise de OECD ülkelerine benzer şekilde modern anlamda bir yapılanmanın oluşturulamadığı görülmektedir. Bu anlamda işsizlik yardımlarının merkezileştirilmesi ve net kriterlere kavuşturulmasının da işsizlik riskinin tazmininde daha düzenli, daha çok kişiyi kapsayan ve daha faydalı bir yapının oluşmasını sağlayacağı söylenebilir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 27.09.2012)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.