Atilla YÜRÜKOĞLU
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir, Denetçi
atilla@tigogluymm.com

VERGİ HUKUKUNDA UZLAŞMA MÜESSESESİ

Tarih: 23.11.2006

Vergi hukukumuzda uzlaşma ; “Mükellefle idare arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların yargı yoluna başvurmadan önce, taraflarca konuşulup giderilmesidir.” Şeklinde tanımlanabilir.Bu şekilde vergi uyuşmazlığı yargı yoluna gitmeden çözümlenmiş olmaktadır.Bu yolla vergi idaresi kanunen alınması gereken vergilerle bunlara ilişkin cezanın bir bölümünden vazgeçmektedir.Bunun karşılığında vergi alacağını daha çabuk tahsil etmekte , çok sayıda davayı izleme yükünden kurtulmaktadır.Mükellefte uzlaşma halinde vergi aslının ve cezanın tümü için yargı kuruluşlarına gidebilme hakkını yitirmektedir.Bunun karşılığında ödemesi gereken vergi aslı ve cezası yerine daha az bir miktar ödeme olanağına kavuşmaktadır.

Söz konusu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere her iki taraf arasında da avantajlı bir müessesedir.Çünkü yıllarca sürecek olan dava ve yargı sürecinden ve bu sürecin getireceği ek masraf ve zaman kaybından iki tarafı da kurtarmaktadır. Bunun karşılığında her iki tarafta kendisinden bazı ödünler vermektedir.

Uzlaşma müessesesi , vergi hukukumuza başlangıçta 19.12.1963 tarih ve 205 Sayılı Kanunla getirilmiş ve V.U.K.’nun 376.Md.’den sonra gelmek üzere birtakım ek maddelerle düzenlenmiştir. İlk haliyle sadece tarh edilmiş vergi aslı ve cezalarını kapsayan uzlaşma, sonradan yapılan değişikliklerle tarhiyat öncesini de kapsayacak duruma getirilmiştir.Bu düzenlemeler ışığında uzlaşma müessesesini tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma olarak iki başlıkta ele alacağız.



I - TARHİYAT SONRASI UZLAŞMA

03.02.1999 tarihli ve 23600 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan uzlaşma yönetmeliğinin 2.md.’ne göre tarhiyat sonrası uzlaşmanın kapsamına ikmalen , re’sen veya idarece salınan ve Bakanlık vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu vergi , resim ve harçlar girer.

Vergi daireleri, kendilerine gelen vergi inceleme raporu yada tutanağa göre vergi ve ceza ihbarnamesi düzenleyerek mükelleflere tebliğ ederler.Uzlaşma talebi vergi ve ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihini takip eden günden itibaren 30 gün içinde mükellefin bizzat veya resmi vekaletini haiz vekili vasıtasıyla ve yazı ile yetkili uzlaşma komisyonuna müracat etmesi gerekir. Uzlaşma talep dilekçesi mükellefin bağlı olduğu vergi dairesi veya uzlaşmaya yetkili komisyonların sekreterya hizmetlerini yürütmekle görevli birime verilir.Bu dilekçe taahhütlü posta ile de gönderilebilir.

Mükellef tarafından yapılan uzlaşma talebinden sonra belirlemiş olan uzlaşma komisyonlarınca uzlaşma görüşmeleri yapılmaktadır.Uzlaşma görüşmelerine mükellef kendisi katılabileceği gibi noterden düzenlenen özel bir vekaletname ile mükellef adına bir temsilcide katılabilir burada mükellef temsil edecek kişinin avukat olması da şart değildir.Ayrıca mükellef uzlaşma görüşmelerinde bağlı olduğu meslek odasından bir temsilciyi ve 3568 Sayılı Kanun’a göre kurulan meslek odasından bir meslek mensubunu da bulundurabilirler. Bu kişiler uzlaşma komisyonu toplantısına görüşlerini açıklamak üzere katılabilirler ancak uzlaşma ile ilgili tutanaklara imza atamazlar.


A ) UZLAŞMA KOMİSYONLARI

22.10.2005 Tarihli ve 25974 Sayılı yönetmelik ile uzlaşma komisyonları aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir;

- Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonları,
- Defterdarlık Uzlaşma Komisyonları,
- Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonları,
- Vergi Daireleri koordinasyon Uzlaşma komisyonları,
- Merkezi Uzlaşma komisyonları,

1 ) Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonları :

Vergi dairesi müdürünün başkanlığında müdür tarafından belirlenecek bir müdür yardımcısı ve bir gelir uzmanı veya şeften ;bağlı vergi dairelerinde ise mal müdürünün başkanlığında gelir şefi ve memurundan oluşur. Vergi dairesi müdürlüklerinde, müdür yardımcısı yada şef bulunmaması halinde komisyonda bunların yerine görev yapanlar ;mal müdürlüklerinde ise gelir şefi bulunmaması halinde yerine gelir şefliği memurlarından birisi üye olur.

2 ) Defterdarlık Uzlaşma Komisyonları :

Vergi Dairesi Başkanlığı bulunmayan yerlerde kurulur. Defterdarın veya tevkil edeceği defterdar yardımcısının başkanlığında gelir müdürü ile vergi dairesi müdüründen oluşur.

3 ) Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonu :

Vergi dairesi başkanı veya tevkil edeceği grup müdürünün başkanlığında , vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen grup müdürleri veya vergi dairesi müdürlerinden oluşur.

4 ) Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyonları :

Vergi Dairesi Başkanlığı bulunmayan yerlerdeki (Gelir idaresi başkanlığınca belirlenen) vergi dairelerinin uzlaşma yetkisini aşan ancak merkezi uzlaşma komisyonuna ilişkin yetki sınırlarının altında kalan uzlaşma taleplerinin incelenmesi için kurulan bu komisyon ,gelir idaresi başkanı tarafından belirlenen gelir idaresi başkanı veya grup başkanlarından birinin başkanlığında , grup başkanları veya müdürlerinden oluşur.

5 ) Merkezi Uzlaşma Komisyonları :

Mahalli uzlaşma komisyonlarına tanınan yetki sınırlarını aşan vergi, resim ve harçlarda uzlaşmak üzere kurulur. Gelir idaresi başkanı’nın başkanlığında , bir gelir idaresi başkan yardımcısı ve gelir yönetimi daire başkanından oluşur.

Bu komisyonlar üyelerinin tamamının katılımıyla toplanır ve çoğunlukla karar verir.

Uzlaşma komisyonlarının yetki sınırları 15.11.2005 tarih, 25994 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 352 sıra no’lu V.U.K.Genel Tebliği ile düzenlenmiştir. Tarhiyat sonrası uzlaşma ; ikmalen, re’sen veya idarece salınan ve Bakanlık vergi dairelerinin tarh’a yetkili olduğu vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin cezaları kapsar. (usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları ile V.U.K.’nun 344 üncü maddesi’nin üçüncü fıkrası uyarınca vergi ziyaı cezası kesilen tarhiyata ilişkin vergi ve ceza hariç)


B ) UZLAŞMANIN SONUÇLARI

Uzlaşma görüşmeleri sonucunda iki durum ortaya çıkabilir.

1 ) Uzlaşmanın Sağlanması :

Uzlaşma sağlandığı takdirde komisyonların düzenleyecekleri uzlaşma tutanakları kesin olup gereği vergi dairelerince derhal yerine getirilir. Üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamaz ve hiçbir merciye şikayette bulunulamaz. Aynı şekilde uzlaşmaya varıldıktan sonra hataların düzeltilmesi yoluna da gidilemez. Vergi Dairesi de üzerinde uzlaşılan matrahlara ilişkin takdir komisyonu kararlarına karşı dava açamaz. V.U.K. 376. maddesi uygulanan vergi ve cezalar için uzlaşmaya ilişkin hükümler uygulanamaz.

Uzlaşma sağlandığında , uzlaşma komisyonu durumu 3 nüsha düzenlenen tutanakla tespit eder ve bu tutanak komisyon başkanı ve üyeleri ile mükellef yada vekili tarafından imzalanır. Bu tutanağın bir nüshası mükellefe derhal verilir, bir nüshası da 3 gün içinde ilgili vergi dairesine gönderilir, bir nüshası da komisyonca saklanır.

Uzlaşma sağlandığında uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme sürelerinden önce ilgiliye tebliğ edilmişse kanuni ödeme sürelerinde ; ödeme süreleri geçtikten sonra tebliğ edilmişse , ödeme süreleri geçmiş olanların tutanağın tebliğinden başlayarak bir ay içinde uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezalar ödenir.

Uzlaşılan vergilerde uzlaşılan vergi miktarına 112.maddenin (a) fıkrasında belirtilen tarihten başlayarak uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi uygulanır.

2 ) Uzlaşmanın Sağlanamaması :

Uzlaşmanın sağlanamaması durumunda ise yine aynı şekilde 3 nüsha olarak düzenlenen tutanak mükellefe ve vergi dairesine tebliğ edilir. Uzlaşmanın sağlanamaması durumunda aynı vergi konusu için yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz. Bu durumda mükellef tutanağın tebliğden itibaren yetkili vergi mahkemesine dava açabilir. Bu takdirde , dava açma süresi bitmiş yada 15 günden az süre kalmış ise bu süre tutanağın tebliğ tarihinden başlayarak 15 gün olarak uzar. Ancak uzlaşma talebinden önce dava açılmışsa bu dava uzlaşma tamamlanana kadar durur, işte uzlaşma sağlanamaması durumunda durdurulmuş olan davanın görülmesine , durumun vergi dairesince bildirilmesi üzerine vergi mahkemesince devam edilir.


C ) KISMİ UZLAŞMA

Uzlaşma konusu verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda kısmi uzlaşmaya olanak sağlanmıştır. Böylece sadece mükellefçe talep edilen kısmi uzlaşma konusu edilebilir. Örneğin gelen matrah farkının 20 bin Y.T.L.’si mükerrer amortismandan 30 bin Y.T.L.’si randıman incelemesinden ise kişi sadece randıman incelemesinden doğan 30 bin Y.T.L.’lik matrah farkı için uzlaşmaya giderek , amortismandan doğan matrah farkı için dava açabilir.

Mükellef hem tarhiyat öncesinde hem de tarhiyat sonrasında kısmi uzlaşmaya gidebilir.



II - TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA


V.U.K. ‘nun Ek 11.Maddesine dayanılarak çıkarılan ve 03.02.1999 tarih 23600 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan tarhiyat öncesi uzlaşma yönetmeliği ile düzenlenmiştir.Buna göre ; tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamına vergi incelemelerine dayanılarak salınacak ve V.U.K.’na göre bakanlık vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu vergi, resim ve harçlar girer. Ancak 24.08.1999 tarih, 23796 sayılı resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik ile bu kapsam değiştirilmiştir. Buna göre ; tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamına vergi incelemelerine dayanılarak salınacak ve bakanlık vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası , usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları (V.U.K.’nun 344. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca vergi ziyaı cezası kesilen tarhiyata ilişkin vergi ve ceza hariç) girer.

Tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamı konusunda getirilen düzenlemeleri incelediğimizde karşımıza sürekli değişen bir yapı çıktığını görmekteyiz. Son şeklini incelediğimizde, vergi incelemesine dayanılarak salınacak bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin kesilecek cezalar (usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları dahil, V.U.K.359.maddesinde sayılan kaçakçılık suçları ve cezaları hariç) girmektedir.

Uzlaşma için mükellefin bizzat yada noterden özel vekaletname alınmış vekilinin yazılı olarak incelemeyi yapan elemana veya bağlı bulunduğu ekip yada grup başkanlığına incelemenin başlangıcından ,inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içerisinde başvurması gerekir. Ancak inceleme elemanlarınca yapılacak uzlaşmaya davet hallerinde ise davet yazısının tebliğinden itibaren 15 gün içinde uzlaşma talebinde bulunulabilir. Uzlaşma günü ve saati bir yazı ile uzlaşma gününden en az 15 gün önce mükellefe bildirilir.

A ) KOMİSYONLARIN TEŞEKKÜLÜ

22.10.2005 tarih ve 25974 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikle komisyonlar yeniden düzenlenmiş olup aşağıdaki şeklini almıştır.

1 ) Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulan Yerlerde :

Vergi denetmenlerince yapılan incelemelerde uzlaşma komisyonu ; vergi dairesi başkanı veya tevkil edeceği grup müdürünün veya vergi denetmenlerinin başkanlığında vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen grup müdürleri veya vergi denetmenlerinden oluşur. Diğer mahalli inceleme elemanlarınca komisyon ; vergi dairesi başkanı veya tevkil edeceği grup müdürünün başkanlığında vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen müdürler veya vergi dairesi müdürlerinden oluşur. İncelemeyi yapanın ilgili vergi dairesi müdürü olması halinde vergi dairesi başkanı , ilgili vergi dairesi müdürü yerine bir başka vergi dairesi müdürü’nü komisyon üyesi olarak belirler.

2 ) Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulmayan Yerlerde :

Vergi denetmenlerince yapılan incelemelerde uzlaşma komisyonu ; defterdarın veya tevkil edeceği defterdar yardımcısının başkanlığında , defterdar tarafından belirlenen iki vergi denetmenin ‘den oluşur.Toplantıya katılamayacak üyenin yerine, defterdarın belirleyeceği gelir müdürü veya vergi dairesi müdürü yada bir vergi denetmeni katılır. Diğer mahalli vergi inceleme elemanlarınca yapılan incelemelerde komisyon ; defterdarın veya tevkil edeceği defterdar yardımcısının başkanlığında gelir müdürü ile ilgili vergi dairesi müdüründen oluşur. İncelemeyi yapanın ilgili vergi dairesi müdürü olması halinde defterdar ilgili vergi dairesi müdürü yerine bir başka vergi dairesi müdürü’nü veya vergi denetmenini komisyon üyesi olarak belirler.

Yukarıda sayılan komisyonlar 3 kişiden oluşur ve incelemeyi yapanlar komisyon üyesi olamazlar.

B ) UZLAŞMANIN SONUÇLARI

Komisyon görüşmeleri sonucunda iki durum ortaya çıkabilir ;

1 ) Uzlaşmanın Sağlanması :

Uzlaşmanın sağlanması durumunda düzenlenecek olan uzlaşma tutanağı taraflarca imzalanır ve bir nüshası mükellefe derhal tebliğ edilir. Tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamaz ve hiçbir merciye şikayette bulunulamaz ve üzerinde uzlaşılan ceza hakkında V.U.K.’nun 376.maddesi ile düzenlenen cezalarda indirim hükümlerinin uygulanması istenemez.

Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden V.U.K.’nun 112.maddesine göre gecikme faizi hesaplanacaktır.

Uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezada uzlaşma vaki olduğu takdirde uzlaşma tutanağı düzenlenir ve derhal ilgili vergi dairesine gönderilir. Bu tutanak tahakkuk fişi sayılır.Uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce ilgiliye tebliğ edilmişse kanuni ödeme zamanlarında ; ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra ilgiliye tebliğ edilmiş ise ödeme süreleri geçmiş olanlar uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.


2 ) Uzlaşmanın Sağlanamaması :

Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememesi (mükellefin , uzlaşma komisyonu’nun davetine icabet etmemesi , uzlaşmaya gelmesine rağmen uzlaşma tutanağını imzalamaması yada ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi durumunda uzlaşma sağlanmamış sayılır. Ancak mükellefin dışında gelişen nedenlerle uzlaşma görüşmelerinin gerçekleşmemesi durumunda uzlaşmanın sağlanmadığı gerekçesiyle cezalı tarhiyat yapılamaz) veya uzlaşma görüşmelerinde uzlaşmaya varılmamış olması durumunda mükellefler veya ceza muhatabı olanlar , verginin tarhından ve cezanın kesilmesinden sonra tarhiyat sonrası uzlaşma talep edemezler.

Uzlaşmanın sağlanamadığına dair tutanağa idarenin nihai teklifi yazılır. Mükellef dava açma süresinin sonuna kadar teklif edilen vergi ve cezayı kabul ettiğini yazılı olarak bildirirse uzlaşma sağlanmış olur.



III - ÜCRETLİLERDE VERGİ İADESİNDE UZLAŞMA

V.U.K.’na 3239 sayılı kanun’un 33.maddesi ile eklenen Ek 12 inci madde ile düzenlenmiştir. Buna göre ; 2978 sayılı ücretlilere vergi iadesi hakkında kanun’un 6.maddesi uyarınca kesilen cezalar uzlaşma mevzuuna dahildir.

2978 sayılı kanun’un 6.maddesine göre aşağıdaki durumlardan birisiyle haksız yere vergi iadesi alınmasına sebebiyet verilmesi durumunda , iade edilen bu meblağ 3 kat cezası ile birlikte geri alınır.

- Vergi iadesine hak kazananların bilerek sahte yada muhteviyatı itibariyle yanıltıcı vesikalar kullanmaları yada bunları tahrif etmeleri,
- İşverenlerin ve sorumluların gerçek dışı vergi iade beyannamesi düzenlemeleri,
- İşverenlerin ve sorumluların azami sınır ve oranlar konusundaki hükümlere aykırı iade hesaplamaları,
- Muhafaza ve ibraz mecburiyetine uymamaları,
- İşverenlerin ve sorumluların hak sahiplerine ödemedikleri vergi iadesini süresinde vergi dairesine yatırmamaları

İşte ,yukarıda sayılan nedenlerle tarh edilen vergi ve cezalar için uzlaşmaya gidilebilmektedir.


Not: Bu makale www.tigogluymm.com adresinden iktibas edilmiştir.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.