Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Stoklar Kiraya Verilebilir mi?

Günümüz ağır şartlarında işletmeler satış hasılatını artırmak ya da müşterilerin talepleri ile kabuk değişimine giderek satış politikalarını gözden geçirdikleri gözlenmektedir. Ticaret işletmeleri satmak için edindikleri emtiaları stoklarına almakta ve uygun şekilde pazarlamaktadırlar. Peki müşteri malı satın almaktan ziyade kiralamak isterlerse ne olacak?

Bu durumda yapılması gereken en önemli konu öncelikle satıcı ile müşteri arasında ticaretin tüm ayrıntılarının yazıldığı sözleşmenin kaleme alınmasıdır. Bu sözleşme bizce kiralama sözleşmesi olacaktır. Sözleşmenin kapsamına en az aşağıdaki hususların da yazılması ihtilaf halinde ayrıca önem arz edecektir.

1. Sözleşmeye konu olan emtianın mülkiyet ve tasarruf hakkının kimde olacağı,
2. Emtianın kiralama süresi, kira ödemelerin tutarı ile ne şekilde ödeneceği,
3. Sözleşmeye konu olan emtianın garanti kapsamı,
4. Emtia ile ilgili teknik destek ihtiyacı var ise kime ait olacağı,
5. Sözleşme sonunda emtianın nasıl devredileceği,
6. Sözleşme damga vergisinin kime ait olacağı,
7. Kiralanan emtianın kiracı tarafından 3.kişilere karşı kiralanıp kiralanamayacağı,
8. En önemlisi taraflardan birinin sözleşme hükümlerini yerine getirmediği takdirde tazminat hükümlerinin ve fesih bedelinin ne olacağı,

Örnek:

ABC işletmesi ticaretle uğraşmakta olup sözleşme kapsamında ürünlerini pazarlamaktadır. Müşteri A, ABC işletmesinin stokunda bulunan 50.000,00 TL maliyeti olan ürünü 24 ay süresince kiralama hizmeti kapsamında kiralamak istemektedir. (Ürünün ekonomik ömrü 5 yıldır.) Tarafların imzaladığı sözleşme detayları ise aşağıdaki gibidir;

-Sözleşme Süresi ve Tarihi: 24 ay – 01.01.2016

-Sözleşme Aylık Kira Bedeli: 3.125,00 TL + %18 KDV

-Emtianın Durumu: Emtianın, kira süresi sonunda zilyetliği Müşteri A’ya devredilecektir. Sözleşme sonuna kadar emtianın mülkiyeti ABC işletmesine aittir.

-Garanti: Emtianın teknik destek gereksinimleri ABC işletmesine aittir. Teknik destek ücreti müşteri A’ya ayrıca faturalandırılacaktır.

-Sözleşme Fesih Bedeli: Sözleşmenin fesih bedeli, kiracının fesih tarihine kadar olan aylık ödemelerini yapmak koşuluyla 25.000,00 TL’dir. Kiraya veren ise 30.000,00 TL karşılığında sözleşmeyi feshedebilir.

Öncelikle satmak amacı ile alınan ve 153 hesapta takip edilen 50.000,00 TL maliyetli emtiayı 153 hesaptan çıkarmalıyız. Tek düzen hesap planında 157.Diğer Stoklar hesabında takip edebiliriz. Yevmiye kaydı,

--------------------------------------01.01.2016--------------------------------

157.Diğer Stoklar		50.000,00
-Kiralanan Emtia
	153.Ticari Mallar		50.000,00
	-Satış Amaçlı Emtia

------------------------------------------------------------------------------------

            Her ay düzenlenen aylık satış faturalarının yevmiye kaydı ise;

-------------------------------------01.XX.2016--------------------------------

120.Alıcılar		3.687,50
	600.Yurtiçi Satışalar		3.125,00
	-Kiralama Hizmeti Geliri
	391.Hesaplanan KDV		562,50

------------------------------------------------------------------------------------

Yıl sonunda ayrılması gereken amortisman kaydı,

-------------------------------------31.12.2016---------------------------------

740.Hizmet Üretim Maliyeti		10.000,00
-Kiralanan Emtia Amortismanı
	257.Birikmiş Amortismanlar		10.000,00
	-Kiralanan Emtia Amortismanı

-------------------------------------------------------------------------------------

Maliyetin kâr zarar tablosunda raporlanması için;

-------------------------------------------------------------------------------------

622.Satılan Hizmet Maliyeti		10.000,00
-Kiralanan Emtia Amortismanı
	741.Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma		10.000,00
741.Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma		10.000,00
	740.Hizmet Üretim Maliyeti		10.000,00
	-Kiralanan Emtia Amortismanı

-------------------------------------------------------------------------------------

B.07.1.GİB.0.03.29-010-1 Sayılı 17.03.2011 tarihli özelgede belirtildiği üzere kiralama konusu emtianın mülkiyeti ABC işletmesine ait olduğundan bu emtia için faydalı ömrü üzerinden amortisman ayrılmasının mümkün olduğu belirtilmektedir. Vergi Usul Kanunu Md. 315’e göre “Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.” hükmü ile faydalı ömür 5 yıl olduğu için 2016 yılının amortisman tutarı 10.000,00 TL olarak hesaplanır.

Kâr zarar tablosuna bakıldığında (3.125,00 * 12 ay) dönem sonunda 37.500,00 TL hasılat oluşmaktadır. Maliyet ise ayrılan amortisman tutarı kadardır. (10.000,00 TL) Dönemin karı ise (37.500,00 – 10.000,00) 27.500,00 TL’dir.

Kiralama süresinin son yılında da (31.12.2017) ayrılan amortisman ile 257.Birikmiş Amortismanlar hesabının bakiyesi 20.000,00 TL olmaktadır.

Kiralama süresi bitince emtianın zilyetliğinin devri ile yapılması gereken yevmiye kaydı,

-----------------------------------31.12.2017-------------------------------------

257.Birikmiş Amortismanlar		20.000,00
-Kiralanan Emtia Amortismanı
689.Diğ.Olağ.Dış.Gid.ve Zararlar		30.000,00
	157.Diğer Stoklar		50.000,00
	-Kiralanan Emtia

--------------------------------------------------------------------------------------

Bu işlemler ile kâr zarar tablosu görünümü;

	2016	2017	2 Yıllık Kiralama Sonucu Elde Edilen Kar	2016 Yılında Satılmış Olsaydı
Brüt Satışlar	37.500,00	37.500,00	75.000,00	75.000,00
Satılan Hizmet Maliyeti	10.000,00	10.000,00	20.000,00	50.000,00
Brüt Satış Karı	27.500,00	27.500,00	55.000,00	25.000,00
.	.	.	.	.
.	.	.	.	.
.	.	.	.	.
.	.	.	.	.
Diğer Olağandışı Gid. Ve Zararlar	0,00	30.000,00	30.000,00	0,00
Dönem Karı/Zararı	27.500,00	-2.500,00	25.000,00	25.000,00

Bu tarz kiralamalarda amortisman tutarı, Maliye Bakanlığının belirlediği faydalı ömür yerine, TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardı 6.paragrafındaki gibi aşağıda ifade edilen yöntem ile faydalı ömre göre belirlenmeli,

(a) Bir varlığın işletme tarafından kullanılabilmesi beklenen süreyi veya

(b) İşletme tarafından ilgili varlıktan elde edilmesi beklenen üretim sayısı veya benzeri üretim birimini ifade eder.

Kiralamaya konu olan emtia maliyetinin kiralama süresi boyunca gider olarak kar zarar tablosuna yansıtılması daha uygun olacaktır. Ürünün ekonomik değeri, kiralama sonunda emtianın zilyetliği devredileceği için kiralama süresi kadar olmalı. Yani 2016 yılında ve 2017 yılında ayrı ayrı 25.000,00 TL amortisman ayrılmalı. (Amortisman Oranı: 1/Faydalı Ömür =1/2 = 0,50) Amortisman kayıtları aşağıdaki gibidir.

---------------------------------------31.12.2016--------------------------------------

740.Hizmet Üretim Maliyeti		25.000,00
-Kiralanan Emtia Amortismanı
	257.Birikmiş Amortismanlar		25.000,00
	-Kiralanan Emtia Amortismanı

------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------31.12.2017--------------------------------------

740.Hizmet Üretim Maliyeti		25.000,00
-Kiralanan Emtia Amortismanı
	257.Birikmiş Amortismanlar		25.000,00
	-Kiralanan Emtia Amortismanı

------------------------------------------------------------------------------------------

Sözleşme süresince eşit dağıtılan amortisman tutarı ile kâr zarar tabloları aşağıdaki gibi raporlanacaktır.

	2016	2017	2 Yıllık Kiralama Sonucu Elde Edilen Kar	2016 Yılında Satılmış Olsaydı
Brüt Satışlar	37.500,00	37.500,00	75.000,00	75.000,00
Satılan Hizmet Maliyeti	25.000,00	25.000,00	50.000,00	50.000,00
Brüt Satış Karı	12.500,00	12.500,00	25.000,00	25.000,00
.	.	.	.	.
.	.	.	.	.
.	.	.	.	.
.	.	.	.	.
Diğer Olağandışı Gid. Ve Zararlar	0,00	0,00	0,00	0,00
Dönem Karı/Zararı	12.500,00	12.500,00	25.000,00	25.000,00

02.01.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.