Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Kıdem Tazminatı Tavanı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Giriş

Kıdem tazminatı tavanı Hazine ve Maliye Bakanlığınca yayınlanan 05.07.2024 tarihli ve 5 sayılı Genelge ile 01.07.2024 – 31.12.2024 döneminde geçerli olmak üzere 41.828,42 TL olarak belirlenmiştir.

Ancak, 2024 Temmuz ayında asgari ücret artmamasına rağmen işçilere ödenen kıdem tazminatı tavanı neden artmaktadır?  Kıdem tazminatı son ücrete göre hesaplanmasına rağmen ücret artışı yapılmamış ise neden kıdem tazminatı tavanı artmaktadır? Çalışanların kafasını meşgul eden bu ve benzeri sorulara bu yazımızda cevap bulmaya çalışacağız.

Kıdem Tazminatı Tavanı Nedir?

Türkiye’de geçmiş dönemlerde toplu iş sözleşmeleri ve hizmet akitleri ile kıdem tazminatına esas süreninin de fazla olması dolayısıyla kıdem tazminatı tutarı yüksek miktarlara ulaşması nedeniyle oluşan yüksek rakama bir üst sınır konulması amacıyla kıdem tazminatı tutarına tavan uygulaması getirilmiştir.

Mülga ve eski 1475 sayılı İş Kanunun halen bugün itibariyle de yürürlükte bulunan 14. Maddesine göre “… kıdem tazminatının yıllık miktarı, Devlet Memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesi geçemez.” Hükmü konulmuş, ilgili yasa maddesi 4857 sayılı İş Kanunu’nda da geçerliliğini korumuştur.

Yapılan düzenleme ile devlet memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna yıllık ödenecek minimum emekli ikramiyesi tutarı göz önünde bulundurularak yapılan hesaplama şekline kıdem tazminatı tavanı denir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Nasıl Belirlenir?

Kıdem tazminatı tavan oranı memur maaş zam oranı ile belirleniyor.
Bu rakam 1 Temmuz'dan itibaren geçerli olmak üzere 6 aylık enflasyon rakamlarının kesinleşmesi sonrası Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın Genelgesi ile açıklanmaktadır.

Kıdem tazminatı tavanı Hazine ve Maliye Bakanlığınca yayınlanan 5.7.2024 tarihli ve 5 sayılı Genelge ile 01.07.2024 – 31.12.2024 döneminde geçerli olmak üzere 41.828,42 TL olarak belirlenmiştir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Aşılarak Tazminat Ödemesi Yapılabilir Mi?

Kıdem tazminatı tavan ücreti üzerinde bir ödeme yapılması durumunda uygulanacak herhangi bir cezai müeyyide bulunmamaktadır. 1475 sayılı Kanun ve diğer ilgili düzenlemelere göre, işverenlerin kıdem tazminatı tavan miktarını aşarak tazminat ödemesi yapmalarında herhangi bir engel açıklama geçmemektedir. Yani işverenler yasal olarak kıdem tazminatı tavan tutarını aşan miktarlarda ödeme yapabilir. Türkiye’deki iş hayatını düzenleyen yasaların hemen hepsinde olduğu gibi, kıdem tazminatının hesaplanması ve ödenmesi konusundaki yasal düzenlemeler, işçinin haklarını korumaya yönelik olduğundan, işverenin işçiye daha fazla tazminat ödemesi yasal bir engel teşkil etmez.

Ancak unutulmaması gereken çok önemli bir husus vardır. Kıdem tazminatı hesaplamasında belirlenen tavan tutarın aşılması durumunda, tavanın üstünde kalan tutar vergilendirilir. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre, kıdem tazminatı için belirlenen tavan tutarın üzerindeki miktarlar gelir vergisine tabi olur.

İşçinin Çıkışı Hangi SGK Çıkış Koduna Göre Yapılırsa Kıdem Tazminatına Hak Kazanır?

Aşağıda belirtiğimiz toplam 23 SGK çıkış kodu ile işten ayrılanlar kıdem tazminata hak kazanırlar.

-   04 KODU: İşverenin haklı sebep bildirmeden belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmesi.

-   05 KODU: Süresi belli iş sözleşmesinin sona ermesi.

-   08 KODU: Toptan ödeme ya da emeklilik (yaşlılık) nedeniyle.

-   09 KODU: Malulen emeklilik durumu.

-   10 KODU: Ölüm.

-   11 KODU: Ölümün iş kazası nedeniyle olması.

-   12 KODU: Askerlik.

-   13 KODU: Kadın çalışanın evlenmesi.

-   14 KODU: Emeklilik için yaş şartı haricindeki diğer şartların yerine getirilmesi.

-   15 KODU: İşçilerin toplu olarak işten çıkarılması.

-   17 KODU: İşletmenin kapanması.

-   18 KODU: İşin sona ermesi.

-   23 KODU: Çalışanın zorunlu nedenlerle feshetmesi.

-   24 KODU: Çalışanın sağlık sebebiyle feshetmesi.

-  25 KODU: İşverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışı nedeniyle işçinin ayrılması.

-   27 KODU: İşverenin tutukluluk ve zorunlu nedenlerle feshetmesi.

-   28 KODU: İşverenin sağlık sebebiyle feshi.

-   31 KODU: İşçinin grev ve lokavt, sendikalar ve borçlar kanunu kapsamında kendi kusur ya da isteği dışındaki feshi.

-  32 KODU: 4046 sayılı kanunun 21. maddesine istinaden işletmenin özelleştirilmesi nedeniyle iş akdinin sonlanması.

-   33 KODU: Basın iş sözleşmesinde gazetecinin feshetmesi.

-   34 KODU: İş niteliğinin değişmesi, işyerinin devri gibi sebeplerle ayrılma.

-   35 KODU: 6495 sayılı kanun çerçevesinde işçinin devlet memurluğuna geçmesi.

-   40 KODU: Kamu işçiliğine 696 sayılı KHK kapsamında geçilmemesi nedeniyle çıkış.

İşçinin Çıkışı Hangi SGK Çıkış Koduna Göre Yapılırsa Kıdem Tazminatına Hak Kazanmaz?

Aşağıda belirtiğimiz toplam 24 SGK çıkış kodu ile işten ayrılanlar kıdem tazminata hak kazanmazlar.

• 01 KODU: Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi.
• 02 KODU: Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi.
• 03 KODU: Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa).
• 16 KODU: Aynı işverene ait başka bir işyerine nakli.
• 19 KODU: Mevsim bitimi. 

(İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

• 20 KODU: Kampanya bitimi.

(İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

• 21 KODU: Statü değişikliği.
• 22 KODU: Diğer Nedenler.
• 26 KODU: Disiplin kurulu kararı ile fesih.
• 30 KODU: Vize süresinin bitimi.

(İş akdinin askıya alınması halinde kullan Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

• 36 KODU: KHK ile işyerinin kapatılması.
• 37 KODU: KHK ile kamu görevinden çıkarma.
• 38 KODU: Doğum nedeni ile işten ayrılma.
• 39 KODU: 696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş.
• 41 KODU: Re’sen işten ayrılış bildirgesi düzenlenenler: SGK tarafından değişik gerekçeler nedeniyle  işten ayrılışları re’sen düzenlenenler için seçilecek koddur.
• 42 KODU: Aranan şartlar ve vasıflar kendisinde bulunmadığı halde işvereni kandırarak bunlar kendisinde varmış gibi yalan söylemek.
• 43 KODU: İşçinin işverene yahut işverenin ailesinin şeref ve namusuna dokunacak hakaretler etmesi veya davranışlarda bulunması.
• 44 KODU: İşçinin İşverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
• 45 KODU: İşçinin işverene veya işverenin ailesinden birisine yahut başka bir işçiye sataşması. işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde alarak gelmesi ya da bu maddeleri işyerinde kullanması.
• 46 KODU: İşçinin işverenin güvenini kötüye kullanması, hırsızlık, meslek sırlarının açığa çıkartılması vs.
• 47 KODU: İşçinin işyerinde 7 günden fazla hapis cezası bulunan bir suç işlemesi.
• 48 KODU: İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
• 49 KODU: İşçinin yapmakta yükümlü olduğu işi kendisine hatırlatılmasına rağmen yerine getirmemesi.
• 50 KODU: İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, iş yerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

SGK İşten Çıkış Kodları Nasıl Belirlenir?

SGK sistemi üzerinden çalışanın işten ayrılış bildirgesini verirken girilen bu kodlar sayesinde çalışanın hangi sebepten dolayı işten çıktığı veya çıkarıldığı belirlenmiş olmaktadır. Ancak SGK işten çıkış kodu, sadece işten çıkış bildirgesi için doldurulması gereken bir alandan öte hem işveren hem de çalışan için oldukça büyük bir öneme sahiptir. Çünkü bu kodla belirlenen çalışanın işten çıkış nedenine göre işçinin kıdem tazminatı, işsizlik ödeneği gibi haklarını alıp alamayacağı belirlenmektedir.

Hatalı bir kod seçimi ile hem işverenin hem de çalışanın mağdur olmasına neden olmaktadır. Bu nedenle işten çıkış kodlarında yer alan her bir kodun anlamını bilerek doğru seçimi yapmak oldukça önemlidir.

SGK tarafından belirlenen her çıkış kodu, farklı bir işten çıkış nedenini belirtmektedir. İşten çıkış bildirgesinde de çalışanın işten çıkış nedenine karşılık gelen kodun girilmesi önem arz etmektedir.

Yukarıdaki yazımızda kıdem tazminatına hak kazanma veya hak kazanmamam anlamına gelen 23 + 24 olmak üzere toplam 47 SGK işten çıkış kodunu açıklanmıştık. Nisan 2021’de yayımlanan SGK Genelgesi ile işten çıkış kodları güncellenmiş ve yeni işten çıkış kodları listeye eklenirken “İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle fesih” olan 29 numaralı kod listeden çıkartılmıştır. Başka bir anlatımla, artık 29 SGK işten çıkış kodu kullanılmamaktadır. Ayrıca, an itibariyle 06 ve 07 SGK işten çıkış kodları da kullanılmamaktadır.

Hatalı SGK Çıkış Kodu Düzeltilebilir Mi?

İşveren tarafınca bildirimi yapılan işten çıkış kodu, yine işveren tarafından işçi çıkış tarihinden sonraki 10 gün içerisinde internet ortamında SGK sistemi üzerinden düzeltilme imkânı bulunmaktadır.

Ancak, 10. günün sonrasında düzeltilmesi gereken işten SGK çıkış kodu için İŞKUR müdürlüklerine müracaatta bulunulması ve sonradan düzenlenmesi ihtimali olan evraklar dışında geçerli bir belgeye dayandırılması gerekmektedir.

KAYNAKÇA:

- 4857 sayılı İş Kanunu.

- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu.

- Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun yürürlükteki 14. Maddesi.

- www.calisma.gov.tr

- www.sgk.gov.tr

- www.mevzuat.gov.tr

08.07.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.