Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Bireysel Emeklilik Sistemi ve Yaptırımı

Giriş

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Türkiye’de 25 Ağustos 2016 tarihinde kanunlaşan ve 01.01.2017 itibarıyla yürürlüğe giren Otomatik Katılım Sistemin (OKS) yaygınlaşması için hayatımıza girmiştir.

4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nun 01.01.2017 tarihinde yürürlüğe giren otomatik katılıma ilişkin hükümleri uyarınca, işverenler çalışanlarını/işçilerini Otomatik Katılım Sistemi’ne (OKS) dâhil etmekle yükümlü tutulmuştur.

Kimler BES Kapsamındadır?

OKS, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ya da 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28’inci maddesi kapsamında mavi kart sahibi olan, 45 yaşını doldurmamış, kamuda veya özel sektörde bir işverene bağlı olarak ücretli çalışanları (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4a ve 4c maddeleri kapsamındaki çalışanlar ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20’nci maddesi kapsamında kurulmuş olan sandıkların iştirakçisi olan çalışanları) kapsamaktadır.

01.01.2019 tarihinden itibaren ise çalışan sayısı 5 ve üzerinde olan tüm işyerleri sisteme otomatik olarak dâhil edilmektedir.

Yabancı uyruklu çalışanlar OKS’ye dâhil edilmemekte, buna karşın, Türk vatandaşı olmayıp mavi kartı olan çalışanların ise OKS’ye dâhil edilmesi gerekmektedir.

Yine, 5510 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinin (g) bendi kapsamındaki sigortalılar, örneğin, Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenmiş işverenlerce, söz konusu ülkelerdeki işyerlerinde istihdam etmek üzere götürülen Türk işçileri, sisteme dâhil edilmemektedir.

2022 yılı Ocak ayında yapılan yasal değişiklikle 45 yaşını doldurmuş çalışanlara da, talep etmeleri halinde OKS planlarına dâhil olma imkânı verilmiştir.

BES’te Kesinti Miktarı Oranı Nedir?

Çalışan katkı payı; çalışanın 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesi çerçevesinde belirlenen prime esas kazancının (kamu çalışanları için emeklilik keseneğine esas aylığının) %3’üne karşılık gelen tutardır. 506 sayılı Kanun’un geçici 20’nci maddesi kapsamında kurulmuş olan sandıkların iştirakçisi olan çalışanlar içinse bu çalışanların bağlı bulunduğu sandığa, katılım payı, kesenek veya diğer adlar altında ödediği tutarların hesaplanmasına esas kazancının %3’üne karşılık gelen tutardır.

Ancak, çalışan, otomatik katılıma ilişkin emeklilik sözleşmesinde belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını işverenden talep edebilmektedir.

Bu şekilde hesaplanan OKS katkı payı tutarlarının, en geç çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden iş günü, 4632 sayılı Kanun hükümleri uyarınca işveren tarafından emeklilik şirketine aktarılması gerekmektedir.

İşveren, OKS katkı payını zamanında emeklilik şirketine aktarmaz veya geç aktarırsa çalışanın 4632 sayılı Kanun’un 5’inci maddesindeki hesaplama yöntemi uyarınca varsa birikiminde oluşan parasal kaybından sorumlu tutulmaktadır.

İşverenin Yükümlülükleri Nelerdir?

İşverenlerin OKS sisteminde temel olarak aşağıdaki şekilde yükümlülükleri bulunmaktadır.

- Emeklilik şirketinin seçimi

- OKS işlemleri için yetkili belirleme

- Fonların seçimi

- Katkı payının süresinde ödenmesi

OKS kapsamına giren işverenler, öncelikle çalışanları adına en az bir emeklilik şirketi ile sözleşme yapmakla yükümlüdür. Bununla birlikte, birden fazla emeklilik şirketi ile de sözleşme yapılması mümkündür.

İşverenler, OKS kapsamındaki işlemleri gerçekleştirmek üzere yetkili birimini ve yetkili kişileri belirlemesi gerekmektedir. Söz konusu yetkili kişi ya da birim, işverenin OKS kapsamındaki yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve çalışanların emeklilik hesaplarına ilişkin taleplerinin ilgili emeklilik şirketine iletilmesinden sorumlu olacaktır. 

İşveren olarak, sisteme giriş esnasında çalışanlardan faizli ve faizsiz fon tercihlerini almaları, tercihte bulunmayan çalışanlar için ise söz konusu tercihi işveren tarafından yapmaları gerekmektedir.

Yine, OKS katkı paylarının çalışanların ücretlerinden doğru şekilde kesilip, emeklilik şirketine zamanında ve eksiksiz aktarılması gerekmektedir.

Çalışanların ücretlerinden kesilen katkı paylarının en geç, emeklilik şirketi ile yapılan sözleşme çerçevesinde belirlenen ücret ödeme gününü takip eden iş gününde emeklilik şirketinin banka hesabına aktarılması gerekmektedir. Toplu olarak gönderilecek bu tutarlar çalışanların otomatik katılım hesaplarına dağıtımı, emeklilik şirketine gönderilen verilere göre yapılmaktadır.

Dolayısıyla, söz konusu verinin emeklilik şirketine hatalı olarak gönderilmesi durumunda, çalışanların birikimlerinde oluşacak kayıptan işveren sorumlu tutulmaktadır. Aynı şekilde, katkı paylarını emeklilik şirketine eksik ya da geç aktarılması veya aktarılmaması durumunda da, çalışanların birikiminde oluşan parasal kaybı ve her türlü masrafı karşılamak ve gerekli düzeltmeleri yapmak da işverenin sorumluluğundadır.

Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyen İşverenlere Uygulanan Yaptırım Nedir?

4632 sayılı Kanun’un “Çalışanların otomatik olarak bir emeklilik planına dâhil edilmesi” başlıklı Ek-2’nci maddesinde, “….İşverenler bu madde kapsamındaki yükümlülükleri bakımından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından denetlenir. İşverenin bu madde kapsamındaki yükümlülüklerine ve bu madde uyarınca yürürlüğe konulan düzenlemelere uymaması hâlinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yüz Türk lirası idari para cezası uygulanır.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Bu ceza miktarı her yıl yeniden değerleme oranında arttırılarak uygulanmaktadır. En son 2022 yılı için öngörülen ceza miktarı; her ay ve her işçi/personel için 254,00 TL olarak uygulanmaktadır.

Yine, Hazine ve Maliye Bakanlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğünün 16.01.2019 tarih ve (2019/2) sayılı “Çalışanların İşverenleri Aracılığıyla Otomatik Olarak Emeklilik Planına Dâhil Edilmesine İlişkin Sektör Duyurusunda” her bir çalışan için, ilgili çalışanın sisteme dâhil edilmediği ay sayısı kadar idari para cezası uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

Dolayısıyla, işverenlerin yukarıda belirtilen OKS kapsamındaki yükümlülüklerine uymamaları halinde, her bir çalışan ve her ay için idari para cezası uygulanmaktadır.

Sonuç

Son dönemlerde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı İş Müfettişlerince gerek programlı denetimler kapsamında, gerekse ihbar ve şikâyet üzerine işverenlerin OKS kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri incelenmeye ve yükümlülüklere aykırılık durumunda da her bir çalışan ve her ay için idari para cezası uygulanmaya başlanmıştır.

Dolayısıyla, işverenlerin idari para cezası yaptırımı ile karşılaşmaları için OKS kapsamındaki yükümlülüklerini süresinde ve tam olarak yerine getirmeleri hususuna dikkat etmeleri gerekmektedir.

KAYNAKÇA:

• 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu,
• 4857 sayılı İş Kanunu,
• www.mevzuat.gov.tr

26.09.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.