İmdat Türkay
Gelir İdaresi Grup Başkanı
iturkay@gelirler.gov.tr

Ücret, Kira, MSİ ve Değer Artış Kazançlarının Hazır Beyan Sisteminden Beyanı

Gelir vergisi mükellefleri için beyan dönemi 1 Mart tarihinde başladı. 2020 yılında elde edilen ve beyanı gereken gelirlerin yıllık beyanı 1-31 Mart 2021 ayında yapılacaktır. Yazımızda kısaca gelir vergisi beyanına ilişkin özet açıklamalar yapacağız.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre, gelir vergisine tabi gelir unsurları; ticarî kazanç, ziraî kazanç, ücret, serbest meslek kazancı, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan oluşmaktadır.

Mükellefler, yedi gelir unsurundan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için GVK’da aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler ve beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirler, çiftçiler ve serbest meslek erbapları ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile yıllık beyanname verirler.

GVK’nın 86. maddesinde yer alan hükümlere göre, belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmeyecek ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirlerin yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir. Yazımızın konusunu oluşturan bu dört gelir unsurunda da istisna kapsamında olan veya beyanname verme sınırının altında kalan gelirler için yıllık beyanname verilmesine gerek yoktur.

2020 takvim yılında elde edilen yedi gelir unsuru kapsamında elde edilen ve yıllık beyanname ile beyanı gereken kazanç ve iratlar için gerçek kişiler tarafından 1-31 Mart 2021 ayında yıllık gelir vergisi beyannamesi verilecektir.

Ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan geliri olanların defter tutma ve mali müşavir bulundurma yükümlülükleri olmadığından, bu kişiler beyannamelerini kendileri vermektedir.

Gelir İdaresi bu dört gelir unsurunu elde edenlerin vergiye uyumunu sağlamak için Hazır Beyan Sistemini hayata geçirmiş ve önceden mükellefler için beyannamenin hazırlandığı ve kişilerin onayına sunulduğu bir sistem kurmuştur.

Hazır Beyan Sistemi; ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarına ilişkin Gelir Vergisi Beyannamesinin önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulduğu bir sistemdir. Ticari, zirai ve serbest meslek kazancı elde edenler bu sistem üzerinden beyanname veremezler.

Gelir İdaresi Başkanlığının uzun yıllardır sunmaya devam ettiği Hazır Beyan Sistemi, 2020 yılında söz konusu dört gelir unsuruna ilişkin gelirlerinin beyan edileceği Mart 2021 ayında mükelleflere büyük kolaylık sağlayacaktır. Mükellefiyet kaydı olmayanlar ve Hazır Beyan Sistemi üzerinden daha önce beyanname vermemiş olanlar da bu uygulama üzerinden beyanname verebilmektedirler.

Mükellefler, elde ettiği gelirin türüne ilişkin olarak beyanname verip vermeyeceklerini sistem üzerinde hazırlanan test vasıtasıyla kolayca öğrenebileceklerdir. Mükellefler, Sisteme giriş yaparak, önceden hazırlanmış olan beyannameyi kontrol edip, istediği değişiklikleri yaptıktan sonra onaylamak suretiyle verebileceklerdir.

Mükellefler, 2020 yılında elde ettikleri kira, ücret, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarına ilişkin gelir vergisi beyannamelerini, Gelir İdaresi Başkanlığının Hazır Beyan Sistemi’ne web (hazirbeyan.gib.gov.tr) adresi veya mobil (Hazır Beyan) uygulaması üzerinden erişerek elektronik ortamda hazırlayıp onaylayarak sistem üzerinden gönderebilir ve tahakkuk eden vergileri aynı ortamda banka kartı veya kredi kartı ile ödeyebilirler. Ayrıca, tahakkuk eden vergilerin, Gelir İdaresinin www.gib.gov.tr  internet adresinde yer alan anlaşmalı bankalardan ve tüm vergi dairelerinden ödenmesi de mümkün bulunmaktadır.

Mükelleflerin, yıllık beyannamelerini Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan ve 7 gün 24 saat açık olan Hazır Beyan Sistemi üzerinden, 1-31 Mart 2021 tarihleri arasında internet ortamında kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde verebilmeleri mümkün bulunmaktadır.

Hazır Beyan Sisteminde sicil, gayrimenkul, irat tür ve tutarı, gider türü, indirim, vergi kesintisi gibi normal beyannamede bulunan tüm bilgilerin görüntülenmesi, doldurulması ve değiştirilmesi işlemlerinin kolay, hızlı ve kontrol edilebilir bir şekilde yapılması mümkün olduğundan; bu Sistem üzerinden beyanname veren mükellefler, kağıt ortamında beyanname üzerinde yapılan istisna, gider indirimini, GVK’nın 89. maddesinde sayılan indirimleri ve de yıl içinde yapılan tevkifat tutarlarını indirim konusu yapabileceklerdir.

Şimdi söz konusu dört gelir unsuru için kişilerin 2020 yılında elde ettikleri gelirleri için hangi durumlarda yıllık beyanname vereceklerini özet olarak inceleyelim

2020 Yılında Elde Edilen Ücret Gelirleri Nedeniyle Beyanname Vermesi Gereken Ücretliler

• Tek işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ve ücret tutarı toplamı 600.000 TL’yi aşan ücretliler,
• Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 49.000 TL’yi aşan ücretliler,
• Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birinci işverenden aldıkları ücret geliri dâhil olmak üzere aldıkları ücretlerin toplamı 600.000 TL’yi aşan ücretliler,
• Tevkifata tabi olan ücret geliri toplamı, vergi tarifesinin dördüncü diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşan sporcular,
• Tevkifata tabi ücret gelirleri vergi tarifesinin dördüncü diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşan veya birden fazla işverenden ücret alan ve birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 49.000 TL’yi aşan spor hakemleri (amatör spor yarışmalarını yöneten hakemler hariç),
• İstisna kapsamında olanlar hariç (GVK’nın 23/14. maddesi kapsamında döviz olarak ödenen ücretler gibi) ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı,
• İstisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri.

2020 Yılında Elde Edilen Gayrimenkul Sermaye İradı (Kira) Gelirinin Beyanı

Gelir Vergisi Kanununa göre kira gelirinin vergilendirilmesinde gayrisafi hasılat, gayrimenkul sermaye iradına konu olan mal ve hakların kiraya verilmesinden dolayı bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin toplam tutarıdır.

Kira gelirinde gelirin elde edilmesi, tahsil esasına bağlanmış olup tahsil esasına göre kira gelirinin vergilendirilmesi için nakden veya ayni olarak tahsil edilmiş olması gerekmektedir.

2020 yılında elde edilen kira gelirinin beyanında aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır;

• Yıl içinde elde edilen mesken ve işyeri kira gelirleri belli şartları taşıyorsa yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
• 2020 yılı içerisinde toplam mesken kira geliri 6.600 TL’nin üzerinde olanlar yıllık beyanname vermek zorundadırlar.
• 2020 yılı için mesken kira gelirleri 6.600 TL’nin altında ise yıllık beyanname verilmeyecektir.
• Bu istisnadan sadece mesken kira geliri elde edenler faydalanabilecektir. Bu istisna sadece tek mesken için uygulanacak olup birden fazla mesken kirası elde edenler için mesken istisnası, kira gelirleri toplamına bir defa uygulanacaktır.
• 2020 yılı içerisinde kesintiye tabi olan 49.000 TL’nin üzerinde olan işyeri kira gelirlerinin beyan edilmesi gerekmektedir.
• 2020 yılı içerisinde istisna ve kesintiye tabi olmayan 2.600 TL üzeri işyeri kira gelirlerinin beyan edilmesi gerekmektedir.
• Mükellefler gerçek gider veya götürü gider (%15) yöntemine göre kira hasılatlarından gider indirimi yapabileceklerdir.

Kira gelirinin emsal kira bedeline göre tespit edilmesi durumunda, emsal kira bedeli tutarı gayrisafi hasılat olmaktadır. Kira bedelinin hiç olmaması veya düşük olması halinde, emsal kira bedelinin uygulanacağı bazı haller vardır. Buna göre;

• Gayrimenkulün bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması,
• Kiraya verilen gayrimenkulün kira bedelinin emsal kira bedelinden düşük olması,

hallerinde emsal kira bedeli esası uygulanacaktır.

193 sayılı GVK’nın 121. maddesi gereğince beyannamede hesaplanan gelir vergisinden, beyannameye dahil edilen işyeri kira gelirinden 2020 yılında %20 ve %10 oranlarında yapılan tevkifatların mahsup edilmesi mümkün bulunmaktadır. Mahsup edilemeyen tutarın ise Gelir İdaresinden nakten veya mahsuben iade talep edilmesi gerekmektedir.

2020 Yılında Elde Edilen Menkul Sermaye İradı Gelirinin Beyanı

Gelir Vergisi Kanununa göre; sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.

Gelir Vergisi Kanununun 86/1-c maddesine göre, bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2020 yılı için 49.000 TL’yi aşan, kesintiye tabi olan menkul sermaye iratlarının beyan edilmesi gerekmektedir.

GVK’nın 86/1-d maddesine göre, bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2020 yılı için 2.600 TL’yi aşan, istisna ve kesintiye tabi olmayan menkul sermaye iratlarının beyan edilmesi gerekmektedir.

Aşağıda yer alan menkul sermaye iratları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez ve diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmez:

• Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’inci maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan mevduat faizleri, özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları ve repo kazançları.
• Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin ve bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları.
• Kurumlar vergisi mükelleflerince 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları.
• Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları.

2020 yılında tevkifata tabi olarak elde edilen gelirin 49.000 TL’yi aşması halinde aşağıdaki gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir:

• 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirler,
• Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler,
• Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları.

Tevkifata tabi söz konusu menkul sermaye iratları toplamının 49.000 TL’yi aşıp aşmadığının tespitinde, indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması gerekmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu’nda bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan tutarlarının vergilendirilmesi öngörülmüştür. Enflasyondan arındırmaya ilişkin indirim oranı 2020 yılı için % 85,1 olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan, Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (5) numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden 2020 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratları indirim oranı uygulanmak suretiyle kalan tutarın beyanname verme sınırı olan 49.000 TL’yi aşması halinde beyan edilecektir.

Gelir Vergisi Kanununun 86/1-d maddesine göre; bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2020 yılı için 2.600 TL’yi aşmayan kesintiye tabi olmayan iratlardan;

• Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri,
• Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller (01.01.2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilenler),
• İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar,
• Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,
• Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları (faiz, repo, kar payı vb.),
• Her çeşit alacak faizleri,

için yıllık beyanname verilmeyecektir. Ancak, 2020 yılı için 2.600 TL’yi aşan söz konusu gelirler için yıllık beyanname verilecektir.

2020 Yılında Elde Edilen Diğer Kazanç ve İratların Beyanı

Gelir Vergisi Kanunu’ndaki yedi gelir unsurundan biri olan diğer kazanç ve iratlar; belirli kaynaklara bağlanması mümkün olmayan, belirli dönemlerde meydana gelmeyen, devamlı değil arızi olan ve çoğu zaman bir teşebbüs sonucu olmaksızın, kişilerin bazı mal varlıklarında kendiliğinden meydana gelen kazanç ve iratlardır.

Diğer kazanç ve iratlar; değer artışı kazançları ve arızi kazançlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Değer artış kazancında, 2020 yılı içerisinde GVK mükerrer 80. maddede yer alan mal ve hakların elden çıkarılması karşılığında sağlanan safi tutarı 18.000 TL’yi aşan gelirlerin beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak elden çıkarılan değer, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ise istisna uygulanmayacak ve elde edilen gelirden giderler düşüldükten sonra kalan tutar beyan edilmektedir.

GVK’nın mükerrer 80’inci maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendi uyarınca, ivazsız iktisap edilenler hariç, anılan Kanun’un 70’inci maddesinin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde sayılan (Arazi, bina, maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatı, voli mahalleri ve dalyanlar, gayrimenkul olarak tescil edilen haklar, gemi ve gemi payları ile bilumum motorlu yükleme ve boşaltma vasıtaları.) mal ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak 5 yıl içerisinde elden çıkarılmasından doğan kazançların, değer artışı kazancı olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.

2020 yılı için gayrimenkulün 5 yıl içinde satışı dolayısıyla elde edilen gelirin 18.000 TL'si gelir vergisinden istisnadır. Yani bu tutarın altında olan değer artış kazançları Mart/2021’de beyan edilmeyecektir.

Buna göre, gerçek kişilerin bir bedel karşılığı edindikleri gayrimenkullerin (konut, arsa, vb.) iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılması halinde, elde edilen kazanç gelir vergisine tabidir. Değer artışı kazancında vergilendirilecek kazanca "safi değer artışı" denilmektedir. Değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla (eşya, mal vb.) sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından; elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedeli ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının üzerinde kalan giderler ile ödenen vergi ve harçların düşülmesi suretiyle bulunmaktadır.

Arızi kazançlarda ise 2020 yılı içerisinde GVK’nın 82. maddesinde yer alan kazançlardan elde edilen gelirler 40.000 TL’yi aşıyorsa, bu gelirlerin beyan edilmesi gerekmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu 82. maddesinde bir takvim yılında GVK’nın 82. maddesindeki (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerde yazılı olan kazançlar (henüz başlamamış olan ticarî, ziraî veya meslekî bir faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç) toplamının 2020 yılı için 40.000 TL.’lik kısmı gelir vergisinden müstesnadır.

Diğer yandan, gerçek usulde vergiye tâbi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar ile zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların sonradan tahsili de istisna uygulamasının dışındadır. Yıllık olarak belirlenen istisna tutarı arızi kazançların toplam tutarına uygulanacaktır.

Pandemi Sürecinde HBS’den Beyanname Vermenin Önemi

2020 yılında elde edilen ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratların Hazır Beyan Sistemi üzerinden kolay ve güvenli bir şekilde 1-31 Mart 2021 döneminde beyan edilmesi mümkün bulunmaktadır. Dört gelir unsuru için ilk defa yıllık beyanname verecek olanlar için Sistem üzerinden hazırlanan beyanname elektronik ortamda onaylandığı anda, kişi adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.

Dolayısıyla pandemi sürecinde yıllık beyanname verecek mükelleflerin, vergi dairesine gitmeden internet ortamında kendileri için hazırlanmış olan beyannameyi onaylamak suretiyle bu yükümlülüklerini yerine getirmeleri ve yine aynı sistem üzerinden vergilerini ödemeleri mümkün bulunmaktadır. Yıllık beyanname üzerine tahakkuk eden gelir vergisinin birinci taksitinin Mart/2021 ayında ikinci taksitinin ise Temmuz 2021 ayında ödenmesi gerekmektedir.

Yıllık beyanname için ödenecek damga vergisi tutarı ise 97,20 TL olarak belirlenmiş olup bu tutarın da Mart/2021 ayında gelir vergisi birinci taksit ödeme süresi içinde ödenmesi gerekmektedir.

Mükellefler, Hazır Beyan Sistemine Gelir İdaresinin www.gib.gov.tr internet adresinden veya hazirbeyan.gib.gov.tr üzerinden ulaşabilirler. Beyan edilecek gelirin tespiti ve beyanı ile Hazır beyan Sisteminden beyanname verme konusunda her türlü bilgi için Gelir İdaresinin çağrı merkezi olan Vergi İletişim Merkezinin (VİMER-189) aranması mümkün bulunmaktadır.

Ayrıca, yedi gelir unsuruna ilişkin olarak mükellefleri bilgilendirmek amacıyla Gelir İdaresi tarafından hazırlanan ve internet sayfasında (www.gib.gov.tr/Rehberler-Broşürler) yayınlanmış olan rehber ve broşürlerde tüm gelir unsurları için detaylı açıklamalar ve örnekler yer almaktadır.

03.03.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.