Hasan Ekizoğlu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
hasan.ekizoglu@cfofinans.com

Organize Sanayi Bölgelerinde İndirimli Yapı Denetim Hizmet Bedeli Teşviki ve Muhasebesi

Organize Sanayi Bölgelerinde yatırımı artırmak üzere verilen teşvikler arasında, yapı denetim hizmet bedellerinin %50 indirimli uygulanması bulunmaktadır. 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında  Kanunun 5. Maddesinin 5. fıkrası “(Değişik beşinci fıkra: 12/72013-6495/73 md.)Yapı denetimi hizmeti için yapı denetim kuruluşuna ödenecek hizmet bedeli, yapı denetimi hizmet sözleşmesinde belirtilir. (Değişik cümle:11/5/2018-7143/19 md.) Bu bedel, hizmet bedeline esas yapı yaklaşık maliyetinin %1,5’i kadardır. Hizmet bedeli oranı, yapım süresi iki yılı aşan iş için yıllık %5 artırılır ve yapım süresi iki yıldan daha az olan işler için yıllık %5 azaltılır. Bu bedele, laboratuvarlara yaptırılacak olan taşıyıcı sisteme ilişkin deneylerden Bakanlıkça belirlenenlerin masrafları dâhil olup, katma değer vergisi ile yapı denetim kuruluşu tarafından talep edilen ve taşıyıcı sisteme ilişkin olmayan malzeme ve imalâtlar konusunda yapı müteahhidince yaptırılacak olan laboratuvar deneylerinin masrafları dâhil değildir. Yapı denetim kuruluşu, yapı sahibinden başka bir ad altında, ayrıca hiçbir bedel talebinde bulunamaz. Yapı denetim kuruluşlarına ödenecek hizmet bedeli, Endüstri Bölgeleri, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Organize Sanayi Bölgeleri, Serbest Bölgeler ve Sanayi Siteleri onaylı sınırı içerisinde yer alan tüm yapılar için %50’yi geçmemek üzere indirimli uygulanır (14/2/2020 tarih, 7221 kanunun 24. maddesiyle, bu fıkrada yer alan “%75” ibaresi “%50’yi geçmemek üzere” şeklinde değiştirilmiştir.) Bu indirim oranlarına ilişkin usul ve esaslar Ticaret Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının görüşü alınarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenir” hükmünü içermekte olup, buna göre; yapı denetim firması ile yapı sahibi arasında imzalanacak sözleşmede yapının m² değeri üzerinden hesaplanacak tutar yerine %50 indirimli tutarın ödenmesi mümkün bulunmaktadır. 

Aynı maddenin 6. Fıkrasında yeralan; (Değişik altıncı fıkra: 12/72013-6495/73 md.) Yapı denetim hizmet bedeli, yapı denetim kuruluşlarının hizmet bedellerinin ödenmesinde kullanılmak üzere yapı sahibince il muhasebe birimlerinde açılacak emanet nitelikli hesaba yatırılır. Yatırılan tutarların %3’ü ruhsatı veren idarenin, %3’ü Bakanlık bünyesinde bulunan döner sermaye işletmesinin hesabına aktarılır”. hükmü doğrultusunda da sözkonusu bedel, ilgili Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğü veya Mal Müdürlüklerine ait banka hesaplarına yatırılacak, buradan da İlgili İdare ve Döner Sermaye İşletmesi (Bakanlık) payları aktarıldıktan sonra kalan tutar yapı denetim hizmetini veren denetim kuruluşuna ödenecektir. İlgili idareden kasıt Organize Sanayi Bölgeleri için Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü’dür.

Muhasebe işleyişinde özellik taşıyan husus, ödeme aşamasında başlamaktadır. Zira, yapı denetim bedelini hak ediş seviyesine bağlı olarak katma değer vergisi ile birlikte Mal Müdürlüğüne yatıran yapı sahibi, hizmet faturasını yapı denetim firmasından almakta,  sözkonusu faturada Bakanlık ve idare payları da yeralmaktadır. Yapı denetim firması tarafından fatura bu şekilde düzenlenmekle birlikte, yapı denetim firmasının muhasebe kaydı yapılırken Bakanlık ve idare paylarının gider yazılarak bertaraf edilmesi gerekmektedir. Konu hakkında Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 12/06/2014 tarih, 84974990-130[009-2012/172]-610 sayılı özelgede; Denetim hizmet sözleşmesinde belirtilen ve yapı sahibince ödenen hizmet bedelinin kurum kazancına dâhil edilmesi ve bu hizmet için düzenlenen hakediş raporunda Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında hesaplanarak belirlenen ilgili İdare ve Bakanlık paylarının kurum kazancının tespitinde gider olarak indirim konusu yapılmasının mümkün olduğu, bu çerçevede, 4708 sayılı Yapı Denetim Kanununa göre Muhasebe Müdürlüklerinin hesabına aktarılarak emanete alınan ve daha sonra denetim firmasına ödenen hak ediş bedelleri üzerinden yapılan % 3 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve % 3 ilgili idare payı kesintileri ile ilgili olarak Muhasebe İşlem Fişinin tevsik edici belge olarak kullanılmasının mümkün bulunduğu, belirtilmiştir.

Diğer taraftan, yapı sahibi firmanın fatura gelmeden ödeme yapması halinde (uygulama genel olarak bu yöndedir), ödemeler “259/Verilen Avanslar” hesabının borcuna ve “102/Bankalar” hesabının alacağına geçici olarak işlenip, fatura geldiğinde yapılacak muhasebe kaydından sonra 259 hesabın alacağına yazılan tutar 320 ve 369 hesapların borcu karşılığında  kapatılabilecektir.

Organize Sanayi Bölgesi’nde yeralan bir inşaat için 2023 yılında geçerli birim maliyet esas alınarak Yapı Denetim Hizmet Sözleşmesinde uygulanacak indirimli hizmet bedeli aşağıdaki örnekte belirtilen hesaplamalar yoluyla bulunacaktır.

Bu işe ait yapı denetimi hizmet bedeli,

Toplam yapı inşaat		: 10.000m² (4708 sayılı Kanunun 1.     maddesine göre hesaplanır)
Sözleşme Yılı Birim Maliyeti		= 5.813 TL./m²
Sözleşme Yılı Hizmet Bedeline Esas Yapı Yaklaşık Maliyeti (Toplam Yapı İnşaat Alanı x Birim Maliyet)		= 58.130.000,00 TL'dir. =10.000m² x 5.813 TL./m²
Sözleşme Yılı Hizmet Bedeli	=58.130.000,00 TL x 1,43/100 x 1,00 x 50/100 = 415.629,50

Sözleşme Bakanlık Kesinti Payı = Sözleşme Yılı Hizmet Bedeli x 3/100 = 12.468,89 TL dir.

Sözleşme İlgili İdare Kesinti Payı = Sözleşme Yılı Hizmet Bedeli x 3/100 = 12.468,89 TL dir.

(Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinin 26. Maddesinin 3. Fıkrasında yeralan Yapı Denetimi Bedeline Esas Oranlar Cetvelinde belirtilen Asgari Hizmet Bedeli Oranı 1 yıldan kısa sürecek yapı denetim hizmetleri için  %1,43’tür)

Örnek olması açısından, KDV tevkifatı yapmakla yükümlü ve Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet gösteren bir firmanın yaptırdığı bir okul inşaatının yapı denetim hizmet bedelinin %50 indirimli tutarının 415.629,50 TL + KDV olduğu hesaplanarak (indirimsiz tutar: 831,259.00 TL.dir) hak edişler ve muhasebe işlemleri aşağıda tablo haline getirilmiştir. Anlatım basitliği sağlamak için 3 hakediş yapıldığı varsayılmıştır. Yapı sahibi firma, sabit kıymeti aktifine alacağı tarihe kadar inşaat harcamalarını “258/Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabında izlemektedir.

A. SATICININ (YAPI DENETİM FİRMASI) MUHASEBE KAYITLARI

FATURA DİZAYNI		TUTAR (TL)
1 NO.LU HAKEDİŞ		39.069,17
BAKANLIK PAYI		1.246,89
İDARE PAYI		1.246,89
KDV MATRAHI		41.562,95
%18 KDV		7.481,33
ARA TOPLAM		49.044,28
BEYAN EDİLECEK KDV		748,13
TEVKİFAT KDV		6.733,20
TAHSİL EDİLECEK TUTAR		42.311,08
Fiş No		1
Hesap Kodu		Hesap Adı		Borç Tut.	Alacak Tut.
120 HS		ALICILAR		39.817,31
740 HS		BAKANLIK VE İDARE PAYI GİDERİ		2.493,78
391 HS		HESAPLANAN KDV			748,13
600 HS		YURT İÇİ SATIŞ HASILATI			41.562,95
				42.311,08	42.311,08
FATURA DİZAYNI		TUTAR (TL)
2 NO.LU HAKEDİŞ		39.069,17
BAKANLIK PAYI		1.246,89
İDARE PAYI		1.246,89
KDV MATRAHI		41.562,95
%18 KDV		7.481,33
ARA TOPLAM		49.044,28
BEYAN EDİLECEK KDV		748,13
TEVKİFAT KDV		6.733,20
TAHSİL EDİLECEK TUTAR		42.311,08
Fiş No		2
Hesap Kodu		Hesap Adı		Borç Tut.	Alacak Tut.
120 HS		ALICILAR		39.817,31
740 HS		BAKANLIK VE İDARE PAYI GİDERİ		2.493,78
391 HS		HESAPLANAN KDV			748,13
600 HS		YURT İÇİ SATIŞ HASILATI			41.562,95
				42.311,08	42.311,08
FATURA DİZAYNI				TUTAR (TL)
3 NO.LU HAKEDİŞ				312.553,38
BAKANLIK PAYI				9.975,11
İDARE PAYI				9.975,11
KDV MATRAHI				332.503,60
%18 KDV				59.850,65
ARA TOPLAM				392.354,25
BEYAN EDİLECEK KDV				5.985,06
TEVKİFAT KDV				53.865,58
TAHSİL EDİLECEK TUTAR				338.488,66
Fiş No		3
Hesap Kodu		Hesap Adı		Borç Tut.	Alacak Tut.
120 HS		ALICILAR		318.538,45
740 HS		BAKANLIK VE İDARE PAYI GİDERİ		19.950,22
391 HS		HESAPLANAN KDV			5.985,06
600 HS		YURT İÇİ SATIŞ HASILATI			332.503,60
				338.488,66	338.488,66

 

ALICININ (YAPI SAHİBİ) MUHASEBE KAYITLARI
Fiş No	1
Hesap Kodu	Hesap Adı	Borç Tut.	Alacak Tut.
191	İNDİRİLECEK KDV HESABI %18	748,13
191	İNDİRİLECEK KDV (SORUMLU SIFATIYLA BEYAN ED. KDV %18)	6.733,20
258	OKUL İNŞAAT GİDERLERİ	41.562,95
320	X YAPI DENETİM LTD.ŞTİ		39.817,31
360	TEVKİF EDİLECEK KDV		6.733,20
369	BAKANLIK PAYI KESİNTİSİ		1.246,89
369	İDARE PAYI KESİNTİSİ		1.246,89
	Fiş Toplamı	49.044,28	49.044,28
Fiş No	2
Hesap Kodu	Hesap Adı	Borç Tut.	Alacak Tut.
191	İNDİRİLECEK KDV HESABI %18	748,13
191	İNDİRİLECEK KDV (SORUMLU SIFATIYLA BEYAN ED. KDV %18)	6.733,20
258	OKUL İNŞAAT GİDERLERİ	41.562,95
320	X YAPI DENETİM LTD.ŞTİ		39.817,31
360	TEVKİF EDİLECEK KDV		6.733,20
369	BAKANLIK PAYI KESİNTİSİ		1.246,89
369	İDARE PAYI KESİNTİSİ		1.246,89
	Fiş Toplamı	49.044,28	49.044,28
Fiş No	3
Hesap Kodu	Hesap Adı	Borç Tut.	Alacak Tut.
191	İNDİRİLECEK KDV HESABI %18	5.985,06
191	İNDİRİLECEK KDV (SORUMLU SIFATIYLA BEYAN ED. KDV %18)	53.865,58
258	OKUL İNŞAAT GİDERLERİ	332.503,60
320	X YAPI DENETİM LTD.ŞTİ		318.538,45
360	TEVKİF EDİLECEK KDV		53.865,58
369	BAKANLIK PAYI KESİNTİSİ		9.975,11
369	İDARE PAYI KESİNTİSİ		9.975,11
	Fiş Toplamı	392.354,25	392.354,25

04.07.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.