Cengiz Demir
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
cengiz@ymmcengizdemir.com.tr
www.ymmcengizdemir.com.tr

İdari Yargıda Yeni Düzenleme

Anayasa Mahkemesi İdari Yargıda Temyiz ve istinaf için parasal sınır öngören düzenlemeleri İptal Etti

Anayasa Mahkemesi 13.10.2023 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 2023/36 E., 2023/142 K. sayılı

kararında, idari yargıda temyiz kurumunu düzenleyen 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu [“İYUK”] md. 46

hükmünde parasal sınırı öngören fıkra 1’in (b) bendini Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti. Karar Resmî Gazete’de

yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonra, 13 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girecek.

Anayasa Mahkemesi, 21.12.2023 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Anayasa Mahkemesi'nin 26/10/2023 Karar Tarihli ve 2023/81 Esas Sayılı ve 2023/184 Karar Sayılı Kararı ile İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun "İstinaf" başlıklı 45. maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinin ve Ek 1. maddesini iptal etti. Karar Resmî Gazete’de

yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonra, 21 Eylül 2024 tarihinde yürürlüğe girecek.

İptal Konusu Madde Hükmü

İptale konu madde hükmü İYUK md. 46 fıkra 1’in (b) bendinde "Konusu yüz bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar” bakımından temyiz kurumu öngörülmekteydi.

İYUK ek madde 1 hükmü uyarınca ise bu kanunda öngörülen parasal sınırlar her takvim yılı başından itibaren geçerli olmak üzere, o yıl için Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle uygulanmaktaydı. Bu kapsamda, kanunda temyiz incelemesi bakımından öngörülen parasal sınır 2023 yılı için 581.000,00- (beş yüz seksen bir bin) Türk lirası, 2024 yılı için 920.000,00-(dokuz yüz yirmi bin) Türk lirasıdır.

İptale konu madde hükmü İYUK md. 45 fıkra 1’in (b) bendinde "Konusu beş bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar” bakımından temyiz kurumu öngörülmekteydi.

İYUK ek madde 1 hükmü uyarınca ise bu kanunda öngörülen parasal sınırlar her takvim yılı başından itibaren geçerli olmak üzere, o yıl için Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle uygulanmaktaydı. Bu kapsamda, kanunda temyiz incelemesi bakımından öngörülen parasal sınır 2023 yılı için 171.000,00- (yüz yetmiş bir bin) Türk lirası, 2024 yılı için 270.000,00- (iki yüz yetmiş bin) Türk lirasıdır.

İtiraz Gerekçeleri

İptale konu madde hükmü İYUK md. 46 fıkra 1’in (b) bendinde "konusu yüz bin Türk lirasını aşan” ifadesi bakımından, temyiz için esas alınan miktarın her yıl yeniden değerleme oranında değişebildiği, bu durumun da davası erken sonuçlanan kişilerle geç sonuçlanan kişiler arasında bir eşitsizliğe yol açtığı, zira aynı tarihte aynı dava konusu değerle dava açtığı varsayımında birinin başvurusunda istinaf merciin kararının geç tesis edilmesi nedeniyle dava konusu değerin yeniden değerleme oranı altında kalabileceği, dolayısıyla bu durumun eşitlik, mahkemeye erişim hakkı ve hükmün denetlenmesini talep etme hakkı gibi ilkelere aykırılık teşkil ettiği ileri sürülmüştür.

İptale konu madde hükmü İYUK md. 46 fıkra 1’in (b) bendinde  "konusu beş bin Türk lirasını aşan” ifadesi bakımından, temyiz için esas alınan miktarın her yıl yeniden değerleme oranında değişebildiği, bu durumun da davası erken sonuçlanan kişilerle geç sonuçlanan kişiler arasında bir eşitsizliğe yol açtığı, zira aynı tarihte aynı dava konusu değerle dava açtığı varsayımında birinin başvurusunda istinaf merciin kararının geç tesis edilmesi nedeniyle dava konusu değerin yeniden değerleme oranı altında kalabileceği, dolayısıyla bu durumun eşitlik, mahkemeye erişim hakkı ve hükmün denetlenmesini talep etme hakkı gibi ilkelere aykırılık teşkil ettiği ileri sürülmüştür.

AYM’nin İptal Gerekçeleri

İYUK 46.maddenin İptal gerekçesinde AYM, ilgili bendin iki temel ilkeyi ihlal ettiğine kanaat getirdi.

İlk olarak ilgili bentte temyiz bakımından parasal sınırın davanın açıldığı tarih bakımından mı, yoksa istinaf merciin karar tarihi bakımından mı esas alınacağı maddede belirtilmemiştir. AYM, temyiz kanun yoluna başvurmada her yıl parasal sınırların değişmesi nedeniyle, ilgili başvuru bakımından esas alınacak tarihin kanunda belirli bir açıklıkta ve öngörülebilir bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini ifade ederek ilgili bendin bu kapsamda açık, net ve tereddüde yer vermeyecek şekilde olmaması nedeniyle kanunilik şartını taşımadığı kabul edilmiştir.

İkinci olarak ise, istinaf merciinin, ilk derece mahkemesinin kararını kaldırarak yeniden karar verdiği durumlar

bakımından maddede herhangi bir özel durum öngörülmemekteydi. AYM, salt dava değeri nedeniyle önemsiz

sayılamayacak uyuşmazlıkların istinaf mercii kararıyla herhangi bir denetimden geçmeden kesinleşmesinin Anayasa md. 36’daki hak arama özgürlüğünü, bu kapsamda da “verilen hükmün başka yargı mercii tarafından denetlenmesini talep etme hakkını” ihlal ettiğine hükmetmiştir. Dayanak olarak ise bu sınırlamanın kişilere aşırı külfet yüklediği ve idare karşısında davacılar arasındaki menfaat dengesini davacılar aleyhine önemli ölçüde olumsuz etkilediği, dolayısıyla bu durumun hükmün denetlenmesi hakkına orantısız bir sınırlama getirdiği ifade edilmiştir.

İYUK 45.maddenin İptal gerekçesinde AYM, ilgili bendin iki temel ilkeyi ihlal ettiğine kanaat getirdi.

İlk olarak ilgili bentte temyiz bakımından parasal sınırın davanın açıldığı tarih bakımından mı, yoksa istinaf merciin karar tarihi bakımından mı esas alınacağı maddede belirtilmemiştir. AYM, istinaf kanun yoluna başvurmada her yıl parasal sınırların değişmesi nedeniyle, ilgili başvuru bakımından esas alınacak tarihin kanunda belirli bir açıklıkta ve öngörülebilir bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini ifade ederek ilgili bendin bu kapsamda açık, net ve tereddüde yer vermeyecek şekilde olmaması nedeniyle kanunilik şartını taşımadığı kabul edilmiştir.

İkinci olarak ise, istinaf merciinin, ilk derece mahkemesinin kararını kaldırarak yeniden karar verdiği durumlar

bakımından maddede herhangi bir özel durum öngörülmemekteydi. AYM, salt dava değeri nedeniyle önemsiz

sayılamayacak uyuşmazlıkların istinaf mercii kararıyla herhangi bir denetimden geçmeden kesinleşmesinin Anayasa md. 36’daki hak arama özgürlüğünü, bu kapsamda da “verilen hükmün başka yargı mercii tarafından denetlenmesini talep etme hakkını” ihlal ettiğine hükmetmiştir. Dayanak olarak ise bu sınırlamanın kişilere aşırı külfet yüklediği ve idare karşısında davacılar arasındaki menfaat dengesini davacılar aleyhine önemli ölçüde olumsuz etkilediği, dolayısıyla bu durumun hükmün denetlenmesi hakkına orantısız bir sınırlama getirdiği ifade edilmiştir. Ayrıca Anayasa md.13'de Kanuni düzenlemelerin hem kişiler hem idare yönünden herhangi bir duraksamaya veya kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık ,net, anlaşılabilir, uygulanabilir ve nesnel olması ayrıca kamu otoriterlerinin keyfi uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi gerekir . Hukuki güvenliğin sağlanması açısından güven zedeleyici yöntemlerinden kaçınılması gerekir. 13.maddede belirtilen kanunilik ilkesi Anayası'nın 2.maddesinde belirtilen Hukuk devleti ilkesi ile yorumlanmalıdır.

İYUK 45 ve 46.maddesinde uygulanan hükümler, Anayasa'nın 13 ve 36.maddelerinde belirtilen ilkelere aykırılık oluşturduğundan iptal edilmiştir.

Sonuç ve Değerlendirme

AYM idari yargıda parasal sınırlara ilişkin hükmü iptal etmiş olsa dahi bu durum temyiz ve istinafa  ilişkin parasal sınırların bütünüyle kalktığı sonucunu doğurmuyor. Zira AYM’nin de kabul ettiği üzere, kanun yollarına ilişkin parasal sınırların bulunması tek başına bunun Anayasa md. 36’da düzenlenen mahkemeye erişim hakkını ihlal ettiği anlamına gelmiyor. AYM de ilgili hükmü yalnızca belirlilik ve münhasır durumlarda hükmün denetlenmesini talep etme hakkı bakımından koruma sağlamaması gerekçeleriyle iptal etmiştir. Dolayısıyla , iptal kararının yürürlüğe girmesine kadar geçecek önümüzdeki süreçte, iptal gerekçesinde temas edilen belirsizlikleri gidermek suretiyle parasal sınıra ilişkin yeni bir düzenleme getirilebilir.

22.12.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.