Dönem Sonunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Dönem sonlarında dikkat edilmesi gereken konular MuhasebeTR Mevzuat Komisyonu tarafından aşağıda sırasıyla ele alınıp değerlendirilmiştir.

1. Dönem Sonu SGK Borç Dökümünün Alınması

Bilindiği üzere 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun  88. Maddesine istinaden Kuruma fiilen ödenmeyen prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi kanunları yönünden gider kabul edilemez.

Dolayısıyla SGK primlerinin giderleştirilmesi için Kuruma fiilen ödeme yapılması gerekmektedir.

4. Dönem Geçici Vergi Beyannamesine esas ticari kazancın tespiti öncesinde SGK Bilgi Ekranından SGK borç dökümünün alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir.

İşletmelerin SGK’ya borcu var ise ve daha önceki dönemlerde kurum matrahına ilave edilmemişse bu dönem vergi matrahına Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak ilave edilmek suretiyle vergilendirmenin yapılması gerekmektedir.

Sonraki dönemlerde ise daha önce kurum matrahına ilave edilerek vergilendirilen ödenmemiş sigorta primlerinin ödenmesi halinde ödenen tutarlar ilk geçici vergi beyannamesinde “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” satırında beyan edilmek suretiyle vergi matrahından tenzil edilir.

2. Yıl İçinde Yapılan Bağış ve Yardımların Matraha İlave Edilmesi

İşletmeler tarafından yıl içinde yapılan bağış ve yardımlar bazen 770 nolu hesapta takip edilmek suretiyle ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılmaktadır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10-(1)-c maddesinde, Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının % 5'ine kadar olan kısmının, kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından indirim yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Bunların dışında yapılan bağış ve yardımlar ise indirim konusu yapılamaz. Dolayısıyla yıl sonlarında dönem içi yapılan bağış ve yardımların hangilerinin kanunen kabul edilmeyen giderler kapsamında oldukları tespit edilmek suretiyle gerekli çalışmalar yapılmalı ve 4. Dönem geçici vergi beyannamesinde dikkate alınmalıdır.

3. Yıl İçinde Alınan Krediler Tasnif Edilmeli ve Hangilerinin Duran Varlıklar İçin Kullanıldığı Belirlenmelidir

İşletmelerin yıl içinde aldıkları kredilerde en çok yaptıkları hataların başında bazı kredilerin faizlerinin satın alınan ürünün maliyetine eklenmesi gerekirken doğrudan 780 Finansman Giderleri hesabına kaydedilmesidir.

163 sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel tebliği ile yatırımların finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz giderleri ile yurt dışından döviz kredisi ile sabit kıymet ithal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan kur farklarının, aktifleştirme tarihine kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise seçimlik hak olarak doğrudan gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği açıklanmış bulunmaktadır.

Dolayısıyla taşıt kredileri varsa veya konut kredisi kullanılmışsa bu kredilerin alındıkları yılın sonuna kadar oluşan ait faiz giderleri 780 nolu hesaba değil ilgili kıymetin maliyetine bir başka deyişle 254 veya 252 hesaba intikal ettirilmelidir.

4. Gider Karşılığı Ayırırken Dikkat!

Bazı işletmeler dönem sonunda gelmeyen faturalar için gider karşılığı ayırmaktadırlar. Söz konusu karşılık tutarını ise aşağıdaki şekilde muhasebeleştirmektedirler.

-------------------------------------31.12-------------------------------------------

740/770   GENEL GİDERLER

                                     373 / 381  GİDER TAHAKK.

----------------------------------------------------------------------------------------

Böyle bir kayıt yapmak için faturanın en geç 31.12 tarihine kadar geleceğinden emin olmalıyız. 

Örneğin Aralık 2017 tarihinde yapılan bir masrafın faturası Ocak 2018 tarihli olursa ve işletme o faturayı 2017 Aralık ayında da ödememişse o faturanın tahakkuk yoluyla gider karşılığı olacak şekilde  Aralık 2017 dönemine gider yazılması mümkün değildir.

Vergi mevzuatımızda gider karşılıkları kavramı açısından sadece VUK 323 Şüpheli Ticari Alacaklar ve VUK 274-278 Takdir komisyonunca tespiti yapılan Stok Değer Düşüklüğü  karşılıklarının gider olarak matrahtan indirilebileceği açık bir şekilde belirtilmiştir.

Bunların dışında ayrılan karşılıkların tamamı Kanunen Kabul Edilmeyen Giderdir.

Vergi kanunlarımızda Dönemsellik ilkesi gereği cari yıl haricindeki geçmiş veya gelecek aylara veya yıllara ait giderler ile Vergi Usul Kanunu'nda düzenlenmemiş bulunan karşılıklar KANUNEN Kabul Edilmeyen Gider olarak kabul görmektedir.

VUK 288. Madde şu şekildedir.”Hasıl olan veya husulü beklenen fakat miktarı katiyetle kestirilmeyen ve teşebbüs için bir borç mahiyetini arz eden belli bazı zararları karşılamak maksadiylehesaben ayrılan meblağlara karşılık denir. Karşılıklar mukayyet değerleriyle pasifleştirilmek suretiyle değerlenir. Amortisman kayıtları hakkındaki özel hükümler mahfuzdur.“

Bu nedenle, VUK’ un 288 maddesinde yer alan genel hükümden hareketle işletme açısından kesin bir borç niteliği arz eder hale gelmeden, (kesin bir borç niteliğinin doğması için ilgili döneme ait fatura düzenlenmesi zorunludur) bu tür giderlerle ilgili olarak karşılık ayrılması, daha doğrusu ayrılan bu karşılığın gider olarak mali karın tespitinde dikkate alınması mümkün değildir. 

5.Duran Varlık Satışı Varsa Çıkan Karı Öteleyebilirsiniz

Yıl içinde duran varlık satışı  varsa ve bu satış işlemi neticesinde bir kar ortaya çıkmışsa bu karın 3 yıl ötelenebileceği vergi mevzuatımızda güvence altına alınmıştır.

Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesinde amortismana konu olan sabit kıymetlerin satışından elde edilen karın ilgili yıl vergi dışı bırakılarak yenileme fonuna alınabileceğini hükme bağlamıştır.  

Bu vergi avantajından yararlanabilmek için söz konusu maddede yer alan koşullara uymak gerekmektedir.  

a) Duran varlığın yenilenmesinin işin mahiyetine göre zorunlu olması,   
b) Duran varlığın yenilenmesine işletme yöneticileri tarafından karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olması,   
c) Duran varlık satış karının pasifte geçici bir hesapta (549 Özel Fonlar-MDV Yenileme Fonu Hesabına) alınması,   
d) Duran varlığın üç yıl içinde yenilenmiş olması,

Yukarıdaki maddede yer alan diğer bir hükme göre, üç yıldan önce işin devri, terki, ve işletmenin tasfiye edilmiş olması durumunda fonda yer alan tutar bu olayların meydana geldiği yılın vergi matrahına eklenecektir.  

İlgili dönemde vergi dışı bırakılan fondaki bu tutar, yenilenen duran varlık için ayrılacak amortismanlarla mahsup edilecektir.  

Özetle yukarıdaki koşullara uyulması kaydıyla, MDV satış karı üç yıl süre ile vergi dışı bırakılmaktadır. Fona alınan kar tutarı kadar olmak üzere yenilenen duran varlık amortismanı da vergi mevzuatı açısından gider olarak kabul edilmemektedir.

Uygulama: ABC Turizm A.Ş. maliyet bedeli 100.000 TL birikmiş amortismanı 40.000 TL olan makineyi 130.000. TL’ye satmış ve satıştan doğan kârı şirketin almış olduğu karar doğrultusunda yenileme fonu hesabına almıştır.

Bu durumda makinenin satışı ve yenileme fonu ayrılmasına ilişkin yevmiye kaydı şu şekilde olacaktır:

--------------------------------------------31.12.2017-------------------------------------------

102 Bankalar                            153.400,00

257 Birikmiş Amortismanlar         40.000,00

                         253 Tesis Makine Ve Cihaz.                   100.000,00

                         391 Hesaplanan KDV                             23.400,00

                         679 Diğer Olağan Dışı Gelir Ve Kârlar      70.000,00

(Makinenin Satılması)

------------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------31.12.2017----------------------------------------

679 Diğer Olağan Dışı Gelir   Ve Kârlar                    70.000,00

                               549 Özel Fonlar                          70.000,00

                                 549.01 Yenileme   Fonu 40.000

Yenileme Fonu Ayrılması

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Görüleceği üzere bu satıştan elde edilen 40.000 TL’lik kar vergi dışı bırakılarak fon hesabına devredilmiştir.

Şirket 01.01.2018 tarihinde 200.000 TL’ye yeni bir makine satın almıştır. Söz konusu makine için % 20 oranı üzerinden yıllık 40.000 TL amortisman ayrılacak ve bu amortismanın tamamı yenileme fonundan mahsup edilecektir.

Konuya ilişkin yevmiye kayıtları aşağıdaki gibidir:

----------------------------------------------01.01.2018-----------------------------------------

253 Tesis Makine Ve Cihazlar                 200.000

191 İndirilecek KDV                                  36.000

                                             102 Bankalar    236.000

Yeni Makine Alınması

------------------------------------------------------------------------------------------------------

- 2018 yılı amortismanının özel fonlar hesabından mahsubuna ilişkin kayıt ise aşağıdaki şekilde olacaktır:

-----------------------------------------------31.12.2018----------------------------------------

549 Özel Fonlar                                 40.000

549.01 Yenileme Fonu  40.000

                                      257 Birikmiş Amortisman.         40.000

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Görüleceği üzere yeni alınan makine için ilgili yıl ayrılan amortisman tutarı gider olarak kayıtlara alınmamış ve fondaki tutardan mahsup edilmiştir. Fonda kalan 30.000 TL için de 2019 yılında aynı işlem yapılacaktır.

6. Zarar ve Vergilerin Mahsubu

Yukarıda belirtmeye çalıştıklarımızın haricinde uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir diğer hata da, beyanname üzerinde zarar mahsubu olarak 580 hesapta gözüken tutarın düşülmesidir. Vergi beyanı üzerinden mahsup edilebilecek geçmiş yıl zararı MALİ ZARARDIR ve bu zarar 580 hesaptan görülemez. Mali zarar geçmiş yıllar beyannameleri üzerinden takip edilir. Mali zararlar en fazla beş yıl boyunca nakledilir. Zaten beyanname formatları da her yıl buna göre yenilenir.

Bir diğer hata ise, ödenmediği halde geçici verginin mahsup edilmesidir. Yıl içinde nakden veya mahsuben ödenmeyen geçici vergiler yıllık beyan üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilemez.

Tekrar edeceğimiz bir diğer konu ise banka kesinti yazıları ile teyit edilmeden hiçbir vergi kesintisi beyanname üzerinde mahsup edilmemelidir. Ayrıca alınan bu yazılar 193 hesapta yer alan gerekli alt kodlar  ile eşitlenmelidir. Yani bu kesintiler brüt menkul kıymet geliri içinde yer almış olmalıdır. 193 hesap ile karşılaştırmadan sadece bankadan alınan yazıda görünen vergi kesinti miktarı beyannameye yazılmamalıdır.

7. Kasa ve Ortaklar Cari Hesabı

Yıl sonunda yüksek bakiye veren Kasa ve 131 Ortaklardan Alacaklar hesabı için adat hesaplanmalı ve Aralık ayına ait bir fatura ile ortağa fatura edilmelidir. Ancak, bazı işletmeler KDV yükü için böyle bir hesaplama yapmak istememektedirler. Zira adat hesabı yapmak istemeyen işletmeler varsa en azından fatura kesmeseler dahi 642 faiz gelirleri hesabını kullanmak suretiyle söz konusu adat hesabını kayıtlarına intikal ettirebilirler.  En azından kurumlar vergisi riski bertaraf edilmiş olacaktır.

8. Karşılıklar Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Vergi Usul Yasasının Şüpheli Alacaklar Başlıklı 323. maddesi, şu hükümleri taşımaktadır;

"Ticari ve zırai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla,

1. Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar,

2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar,

Şüpheli alacak sayılır.

Yıl içinde tahsilatı şüpheli hale gelen alacaklarımız için aynı yıl içinde dava açmış yada icra takibi başlatmış olmalıyız. Aksi halde ayırdığımız karşılık gideri gider olarak kabul edilmeyecektir.

Yine söz konusu karşılık tutarına konu olan alacağımızı kayıtlara daha önceden hasılat olarak kaydetmemiz germektedir. Bazı işletmeler vermiş oldukları ve tahsil edemedikleri avanslara dahi karşılık ayırmaktadırlar. Kayıtlara hasılat olarak geçmeyen alacaklarımız için karşılık gideri ayıramayacağımızı önemle hatırlatırım.

9. Değerlemeler ve Amortismanlar Konusunda Dikkat Edecekleriniz

Kasa ve Bankadaki yabancı paralar efektif alış kuru, bunların dışındaki cari hesap değerlemeleri ise Merkez Bankası döviz alış kuru ile yapılmalıdır. Dövizli şüpheli alacaklarda ise 128 ve 129 hesap aynı anda değerlemeye tabi tutulmalıdır. Kur değerlemesi sırasında lehe oluşan kur farkları gelir yazılırken, ayrılan karşılık tutarındaki artış da gider yazılacaktır. Aleyhte kur farkı oluşması durumunda, bu tutar gider yazılacak ancak alacaklarda bu şekilde meydana gelen azalma için önceden ayrılmış bulunan karşılık kapatılacaktır (azaltılacaktır). Böylece her iki halde de şüpheli dövizli alacak değerlemesi nedeniyle dönem kârı farklılaşmayacaktır.

-----------------------------------31.12.200X----------------------------------

128   Şüp.Tic.Alac.   2.000

                                                         646 Kambiyo Karları     2.000

Şüpheli dövizli alacağın kur değerlemesi

------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------31.12.200X-----------------------------------

654 Karşılık Giderleri   2.000

                                                          129 Şüp.Tic.Alac.Karş. 2.000

Şüpheli dövizli alacağın değerlemesi sonucu karşılık                     

 tutarının düzeltilmesi

-------------------------------------------------------------------------------------

Amortismanlar konusunda dikkat edilmesi gereken konu ise daha çok binek otolarda karşımıza çıkmaktadır. Dönem içi alınan binek otolar için KIST amortisman ayrılması gerektiği hususunu önemle hatırlatırız. Yine kredi ile alınan taşıt dahil maddi duran varlıkların satın alındıkları yılın sonuna kadar oluşan kredi faizleri de 163 seri nolu VUK genel tebliğince amortisman listesine dahil edilmelidir..

MUHASEBETR MEVZUAT KOMİSYONU

(09.01.2018)

Kaynak: www.MuhasebeTR.com

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.